Onze Taal. Jaargang 5

Van onze leden

Beslist

- Een lid keert zich tegen het gebruik van ‘beslist’ voor ‘stellig, zeker’ in uitdrukkingen als ‘Hij krijgt beslist nog eens een ongeluk’. ‘Het is’, zegt ons lid, ‘stellig geen Nederlandsch. Maar welk barbarisme zou het dan zijn?’ Ook wij zouden, in het gegeven voorbeeld, aan ‘stellig’ de voorkeur geven. Het Wdb. (II, 2038) vermeldt overigens verschillende goede toepassingen van ‘beslist’. Het zegt:

Beslist, Bnw. 1) In passieve opvatting. Zoodanig dat de naam, die er door wordt bepaald, ontegenzeggelijk juist is. ‘Een beslist talent, eene besliste voorkeur’. 2) In actieve opvatting, wellicht naar het voorbeeld van fr. ‘décidé’. Niet aarzelende in denken of handelen; van personen en hunne uitingen. ‘Beslist en volstrekt in zijne kunstbegrippen’. - Inzonderheid met een qualitatief znw. dat een aanhanger of een tegenstander van eene bepaalde denkwijze aanduidt. ‘Een beslist voorstander, een beslist aanhanger’.

Bijw. 1) Van wijze. Zóó dat men geene aarzeling toont in wat men zegt of doet. ‘Hij spreekt altijd zeer beslist’. 2) Van modaliteit of graad, verbonden met een bnw. Zóó dat aan de juistheid der toegekende hoedanigheid niet valt te twijfelen. ‘De beslist protestantschgezinde Elisabeth’.

Onbestemd

- Een onzer leden vraagt de aandacht voor het telkens weer opduikend woord ‘onbestemd’, dat z.i. bezig is het Nederlandsche ‘onbepaald’ te verdringen. (Een wet, op grond waarvan abnormaal aangelegde personen voor onbestemden tijd kunnen worden geinterneerd). Wat hebben de menschen er toch aan, vraagt ons lid, om goede voor de hand liggende woorden ongebruikt te laten en daarvoor in de plaats allerlei vreemd goed in te voeren.

Wij hebben dit woord reeds gesignaleerd en wel in het eerste nummer van ons orgaan, maar wij vestigen er gaarne nogmaals de aandacht op. Wij gelooven niet dat wie zulke woorden bezigt, er bepaald iets mee ‘bedoelt’. Niemand zal er aan denken te spreken van een vergadering, die ‘bestemd’ is op een zekeren datum; of van de ‘bestemmingen’ van het Wetboek van Strafrecht. Maar ‘onbepaald’ gaat blijkbaar gemakkelijk in ‘onbestemd’ over. Het zal wel op sleur berusten.

Voor het overige blijft het gebruik van ‘onbestemd’ in de gegeven beteekenis toch wel tot de uitzonderingen behooren. Men ontmoet het woord nogal eens in den zin van: vaag, onzeker, ‘een onbestemd gevoel van naderend onheil’. Maar ook dan zou men o.i. ‘vaag’, ‘onzeker’ of ‘onbepaald’ moeten schrijven.

Dezelfde

- Een lid vraagt of het wel goed is dat wij met ‘dezelfde’ (‘hetzelfde’) aanduiden niet alleen wat identiek is, maar dikwijls ook wat slechts een gelijkheid vertoont. Ons lid merkt op dat men in het Duitsch, veel meer dan wij dat doen, onderscheid maakt tusschen dieselbe en die gleiche. Hij haalt als voorbeeld aan: Die gleiche Farbe, von gleichem Alter, zu gleicher Zeit, die gleiche Anzahl, gleiche Rechte, auf gleiche Weise. Daarvoor zeggen wij meestal: dezelfde kleur, van denzelfden leeftijd, tezelfder tijd, hetzelfde aantal, dezelfde rechten, op dezelfde manier. Hoewel wij toch wel spreken van: gelijke monniken gelijke kappen, iemand met gelijke munt betalen, enz.

Het is wel een moeilijke vraag die ons lid, dat blijkbaar aanleg heeft voor wijsbegeerte, hier opwerpt en zij gaat onze beperking wel wat te buiten. Is drie maal drie negen, zooals wij zeggen, of is drie maal drie gelijk negen, zooals de Duitschers volhouden? Hebben twee huizen dezelfde kleur of zijn het twee kleuren, die onderling gelijk zijn? Hebben ‘gelijk’ en ‘dezelfde’ in onze taal gelijke of dezelfde beteekenis?

Zijn er onder onze leden die hun licht over deze vragen willen doen schijnen?

Ons lid wenscht ons aan het eind van zijn brief ‘het beste’; wij danken hem voor zijn wensch en zeggen: ‘van hetzelfde’!

Geheugenoefening

- ‘De Gillette Safety Razor Co. heeft het door haar tegen de beslissing van het gerechtshof te Hamburg, waarbij de patent-rechten der mij. voor haar mesjes met langwerpige openingen werden geannuleerd op grond van de overtuiging, dat deze soort mesjes tegenover die met drie ronde openingen geen voldoende voordeelen boden om daarop een patent te verleenen, aangeteekende beroep bij het Duitsche Hooggerechtshof te Leipzig ingetrokken.’

[p. 12]

- Het is merkwaardig dat wij uit het Duitsch zoovele woorden en uitdrukkingen hebben overgenomen en die blijven koesteren, terwijl men in Duitschland reeds lang bezig is ze te bestrijden. ‘Onze positie is een sterke’, ‘de weg is een dalende’. Onze Oostelijke naburen zijn reeds lang tot het besef gekomen dat het misbruik van deze zinsvorming afkeuring verdient.

‘Apparaat’ - het geliefkoosde vervangwoord voor ‘instrument’ of ‘toestel’. ‘Muttersprache’ verhaalt van een man die een ‘Gerät’ heeft uitgevonden en voegt er afkeurend aan toe: ‘“Apparat” sagt er natürlich!”’

Maatgevend

- Eenige van onze leden hebben gevraagd het woord maatgevend aan het oordeel van onzen Raad van Deskundigen te onderwerpen; naar de meening van deze leden zou dit woord er erg ‘in komen’. ‘Besloten werd een audiëntie bij den minister van landbouw aan te vragen en het resultaat daarvan maatgevend te doen zijn voor het bepalen van de verdere actie’. Willen onze leden ons nog eenige voorbeelden geven van het gebruik van dit woord?

Eenakter

- Verscheidene leden hebben gevraagd het woord eenakter aan het oordeel van den Raad te onderwerpen, maar niet één van hen heeft een vervangwoord opgegeven. ‘Tooneelstuk in één bedrijf’ is een omschrijving; wij hebben behoefte aan benoeming met één woord. Wie van onze leden weet een voorstel te doen?

Titl.

- Een groote Amsterdamsche firma bedient zich bij haar correspondentie met firma's in ons land van de (Duitsche) aanwijzing: Titl. Zij adresseert haar brieven: ‘Titl. X-Maatschappij’. Een bijzondere voorkeur voor Duitschland is bij de firma in kwestie stellig niet te verwachten; dat deze Nederlandsche firma haar Nederlandsche zakenrelaties in het Duitsch aanspreekt, is slechts een bewijs te meer voor de stelling dat de Nederlandsche - althans: Amsterdamsche - handelstaal door-en-door verduitscht is.