Onze Taal. Jaargang 4

[Nummer 6]

Uit het archief ‘Germanismen’.

Wij laten hier weder volgen de overwegingen van den Raad van Deskundigen ten aanzien van een aantal woorden, die aan zijn oordeel zijn onderworpen.

BEKOMEN - Een lid heeft gevraagd, of ‘bekomen’, in uitdrukkingen als: kaarten zijn te bekomen, volgens bekomen inlichtingen, goed Nederlandsch is. Ons lid is geneigd er een Germanisme in te zien.

Onze Raad ziet hier geen germanisme; ‘bekomen’ i.d. bet. van ‘verkrijgen’ komt reeds in de brieven van Hooft voor: antwoord bekomen. Een lid van den Raad aanvaardt het in: kaarten zijn te bekomen, maar hij acht ‘bekomen’ als deelwoord in attributief gebruik (‘bekomen inlichtingen’) ongewenscht. ‘Geen germanisme’, zegt een ander lid van den Raad, ‘maar niet altijd zal men ‘bekomen’ kunnen gebruiken als synoniem van (ver)krijgen. Er is allerlei beperking van het gebruik; houdt men die niet in 't oog, dan kan toch een germanisme het gevolg zijn.

BETONEN - Als germanisme veroordeeld. Eén lid van den Raad teekent er bij aan: - ‘beklemmen en beklemd heeft andere beteekenissen.

Men legt (den) nadruk op..., men accentueert, men wijst met klem op...

Opgenomen O.T., 6, 1935.

IS TE - (De handteekening is te stellen in tegenwoordigheid van den ambtenaar). Het bezwaar van eenige leden tegen den vorm is te deelt onze Raad niet. - ‘Ik geloof dat bij een volledig onderzoek naar de constructies van den Infinitief zou blijken, dat is te als imperatief zeer wel Nederlandsch is’.

(Een handteekening ‘stellen’ wordt afgekeurd; de Nederlander zet zijn handteekening. - O.T., 6, 1935.)

..., MAAR DAN OOK - Niets, maar dan ook niets! Nooit, maar dan ook nooit! Tegenwoordig bij velen de manier, om de volle aandacht op de beteekenis van een woord te leggen. - Een mal ‘cliché’. Misschien navolging van een hd. uitdrukking? - Een mode-frats, die ongelooflijken opgang maakte.

‘RENNEN (voor wedstrijden, enz. - ‘“Het gevoel van tegenzin’, zegt een lid van den Raad, ‘zal hem hier in zitten, dat wij ““rennen”” gebruiken voor: héél hard loopen en niet (als in 't Hd.) voor: om het hardst (tegen elkander) rijden’. - Voor ‘wielrenner’ bestaat het woord hardrijder, althans in Hollandsch dialect. Waarom zou men dit niet aanbevelen? Dat ‘wiel’ maakt het woord extra leelijk. Liever dan maar fiets- en auto-rennen en -renner. En renauto. Ik zie er niets anders op. En ‘rennen’ heeft een uitgebreide beteekenis in onze taal.

Opgenomen O.T., 6, 1935.

SLAAN - voor verslaan, ‘kloppen’. ‘In de eindwedstrijd sloeg A. - B.; werd B. door A. geslagen’.

‘“Waarom”, zegt een lid van den Raad, “niet ook: overwinnen, of: het van iemand winnen? “A. won het van B.”’ - ‘Zou het niet door Eng. to beat op het terrein van de sport zoo algemeen geworden zijn? Men zal het wel nièt als opgerakeld archaisme of als uitbreiding van zeer beperkt gebleven gebruik kunnen verklaren. (Zie voor oude vbb. van slaan = verslaan Ndl. Wb.)’

Opgenomen O.T., 3, 1935.

[p. 22]

TE MAKEN HEBBEN - In ‘eenige onderzoekers meenden te maken te hebben met een troep reuzenhaaien’. Ofschoon ‘te maken hebben’ in uitdrukkingen als ‘wat heeft hij daarmee te maken, daar heb je niets mee te maken’ in gewoon gebruik is, zouden eenige leden van den Raad het als ‘germanistisch’ willen afkeuren in den zin van het gegeven voorbeeld.

UITVINDEN - (Dat moet ik eens zien uit te vinden). Opgenomen O.T., 6, 1935.

(Volledigheidshalve vermelden wij dat een lid van den Raad dit woord niet als een germanisme zou willen beschouwen. Duitsch zou zijn ‘ausfindig machen’. - Het Nederl. ‘trachten uit te vinden = uitzoeken’ is, zegt dit lid, heel wel denkbaar, omdat zoeken = trachten te vinden, ontdekken.)

VERSTAAN - ‘Ik kan het verstaan’ in den zin van ‘ik kan het begrijpen, ik kan er in komen, ik kan het mij (levendig) voorstellen’. Als germanisme veroordeeld. Eén stem tegen verwerping - ‘Bij dit en vele dergelijke woorden, die ook in het Duitsch ons zeer gemeenzaam zijn, kan allicht uitbreiding van gebruik in het Nederlandsch voorkomen onder den invloed daarvan. Maar als dat niet tegen het Nederl. taaleigen strijdig is, mag men niet van een (verwerpelijk) germanisme spreken.

Opgenomen O.T., 6, 1935.

VOORDRACHT - (Voordracht van B. en W. tot het vaststellen van regels t.a.v. het verkeer. Ook: loonsvoordracht).

Het gebruik van dit woord, schrijft een lid, neemt in den laatsten tijd toe; in mijn jongen tijd placht men ‘voordracht’ alleen te bezigen in verband met personen. Ik zou in de gevallen, als boven aangehaald, willen spreken van voorstel. Onze Raad gaat hiermede accoord. Eén lid maakt het voorbehoud, dat hij niet over voldoende gegevens beschikt uit de oude ‘kanselarijtaal’, om zeker te zijn van dit woord.

WAAR MOGELIJK - (voor: zoo mogelijk, waar het mogelijk is) - ‘“Het weglaten van “is” of “zou (zal) zijn” maakt dit gebruik voor 't Nederlandsche oor ongenietbaar”’.

WARE - (dit of dat ware aldus te regelen. - Ambtelijke stijl.): zou aldus te regelen zijn; kan (of kon) aldus geregeld worden.

Commentaar van den Raad: Evenals ‘ik moge’ voor ‘het zij mij vergund’, ‘u veroorlove mij’ - een ‘germaansch’ neologisme.

Ander oordeel: Hier wéer de infinitief + te bij: zijn, die ook wel Nederlandsch kan zijn. En een konjunktief kent de Nederl. taal ook, althans de ‘kanselarij’ taal.