Onze Taaltuin. Jaargang 9

Een vergelijkend onderzoek naar den kinderlijken woordenschat

Het ‘Rapport over een onderzoek naar den woordenschat der leerlingen van een aantal openbare scholen te Rotterdam. J.B. Wolters, Groningen 1939’ (prijs f 3,50) bevat inderdaad een heele reeks interessante gegevens. In aansluiting bij R. Kuitert - I. van der Velde: Een woordenschatonderzoek bij zesjarige kinderen (De Nieuwe Taalgids, Dl. 31 blz. 109)

[p. 55]

werden er 50 woorden gekozen, die de kinderen moesten gebruiken bij het prentjes-kijken van getoonde foto's. Dit was een fout natuurlijk. Men had gekleurde plaatjes uit prentenboeken moeten nemen.

Achtereenvolgens worden nu de resultaten van dit onderzoek en nog een contrôle-proef meegedeeld. De bekendheid der hieronder volgende woorden wisselt tusschen 97 en 8%. Er wordt hierbij natuurlijk onderscheid gemaakt 1^o tusschen jongens en meisjes, 2^o tusschen milieu-groepen (standsgroepen in de stad en buitengroepen) en 3^o tusschen de verschillende intelligentiegroepen. De woorden zelf worden ingedeeld naar de verschillende Aanschouwings-groepen en de Levenskringen in den geest van Decroly. Men moet dat allemaal zelf lezen. Het zijn geen wereldschokkende ontdekkingen, die hier gedaan worden, maar voor den paedagoog en den taalkundige is veel toch heel belangrijk. Allerlei mooie grafieken verduidelijken de gevolgtrekkingen en resultaten. Natuurlijk zijn deze betrekkelijk zeer beperkt, daar wij hier niet met den totalen woordenschat der zes-jarigen, maar slechts met 50 van hun woorden te doen hebben. Maar in deze détailleering ligt juist haar groote waarde; van wege de levensvolheid gaat er voor den aandachtigen lezer een intellectueele bekoring van uit.

Ten slotte worden ook nauwkeurig de versprekingen genoteerd. En voor Onze Taaltuin zijn deze gegevens misschien nog het interessantst van alles.

Ik geef hier dus de 50 woorden, me achter elk eerst het globale percentage der bekendheid, en daarachter de verschillende versprekingsvormen of afwijkingen in de naamgeving.

1 wieg	93,1%:	dialectvorm weeg.
2 tulpen	34,7%:	tulven, dubbele, tuppeltjes, tullepele, tulpelen, tellepe.
3 cactus	38,2%:	katjes, kattus, kattekop, kattebloemen, katters, katteren, kattekies, kaktekies, kakkus, kakjes, kaksus, kakkesus, kakketjes, kaks, kakstus, kakster, kaktelplantje, kaksel, kakten, kaktoos, takkies, taktus, takter, takuissen, taxi's, kaktesies.
4 glad	85,8%:	dat is slat (voor: dat is glad).
5 schoorsteen	47,6%:	goorsteen, soorseen-lijs (voor lijst).
6 wimpel	8,3%:	sjirkel, hoeranje, trepie, wempel, wimper.
7 citroen	53,6%:	troen, metroen, petroen, cientroen, satroen, katroen.
8 bloemkool	53,4%:	geen andere vormen.

[p. 56]

9 horens	55,3%:	orens, ores, hoornes, horenen, horem, hoorden, korinkies, horingen, steek-orens, eekhorens, stekelen.
10 taart	80,3%:	bakjes, koekebakjes, boeken (contaminatie van koeken en (ge)bak(jes).
11 kuikens	68,2%:	keukentjes, kuikertjes, kuikeltjes, kuikes, kuikesjes, knuikentje, duiveltjes.
12 snavel	64,5%:	fnavel, snaban, nageltje, snaal, snaar, snuifel, snurf.
13 verkeersagent	36,2%:	plietsiegent, keersagent, houkeeragent, verkeerde agent, agent-verkeering.
14 tandenborstel	88,1%:	tandenburstel, tandenbosteltje, tandenbotsel, tanborze, tandenpoetsel, tandenpoetster, tanpoes.
15 wenkbrauw	19,7%:	wenksbrauw, winksbrauw, wensbrauw, wentbrauw, wenbrauw, wimbrauwers, lintbrauw, linkbrauw, hingsbrauw, winkblauw, oogbrauwers, linkbreugen, gaaroogen (uit haaroogen).
16 kurketrekker	49,6%	dan moet je een kulk afsnije, kurkietrekkie.
17 brievenbus	84,7%:	brievenstuf.
18 kaplaars	96,9%:	paplaarzen, kappewaarzen, kappeblazen, koblaze, ballaarsen, laze, jaarze, leerzen, foenen (voor schoenen).
19 koffer	93,6%:	koffel, toffer, toffe, akketas (voor actentasch).
20 duinen	21,0%:	geen andere vormen.
21 stuiver	83,5%:	tuivers, kuipertje, ronne (voor ronde).
22 postzegel	91,6%:	poffegel, postzee, bosjes.
23 plafond	71,5%:	plefon, blefon, blafond, blifond, plaatfon, platvon, planfond, flefon, halfond, flapon, klavon, polfond, paflon(d), peflond, beflon, antflon, patflon, peflot, pafon(d), pavon, pefon(d), pofond, povon, bafon(d), befon(d), bifon, mefon(d), efon, lefon, felon, felom, pelon, vefon, gefon, vanfon, kafon(d), kefon, tefon, pagon, pegon, pason, pazon, ballon, palander, fon(d), fong,, flon.

[p. 57]

24 spinneweb	39,2%:	spinneneb, spinnebeb, spinnebebber, spinnewesp, spinnewebs, weps, spinneheks, pissebed.
25 (molen) wieken	43,2%:	wiekens, wiekes, mieken, zwieken, rieken, gleuvels (voor vleugels).
26 vluchtheuvel	8,0%:	stionnetje (voor stationnetje).
27 strijken	94,3%:	strieken, strikken, strijten, trijken, tijken, fijken, sprijen.
28 benzinepomp	40,2%:	besinepomp, bezinepomp, mezine, machinetank, kazinebus, zinebuis, siene, sjiene, mesiendraaier.
29 maaien	22,1%:	haaien, malen, gras pulken.
30 stofzuiger	82,8%:	stò-zuiger, stoftuiger, tòfuiger, stopzuiger, sofzuiger, stòfluiver, stofzegel, sluiver.
31 stopcontact	22,1%:	stopkontak, stopketak, stokkontakt, stokketakt, stokketak, stopkontrakt, stoptakt, stoktakt, stoppeketak, stoppetak, stokkontoor, stoplantak, stoplotakt, stopkanton, kopkontakt, klopkonstakt, stopstak, stichkontakt, pàstak, tekker (voor stekker).
32 meeuwen	46,1%:	meeven, meelen, kokmeelen, kopmeelen, zeemeelen, kopmeulen, meelkoppen, kipmeelen, kopneelen, kameelen, totmeeuwen, leeuwen, zeeleeuwen, neeuwen, zeeuwtje, kweeuwen, koptegels, ruivogels, eeuwen.
33 mast	43,2%:	mas, massen, maske (voor mastje).
34 golven	77,3%:	golleve, vollege, volgen, golken, golles, gorrelen, volven, volf, wolven, wolken, volken, kwolven, glovven, gleuvels, beugels.
35 vingerhoed	66,3%:	vingerroet, vingerloed, vingerroei, hoedvinger, roetvinger, roetevinger, roeievinger, rondroetje.
36 kruiwagen	91,0%:	kruiwager, kruidwagen, kruitwagen, truiwagen, tuiwagen, krui, krijwagen, skoefkar (Winterswijksch dialect voor schuifkar).

[p. 58]

37 harken	53,6%:	harkelen, harpen, varken, parken, rijven, jijven, riefen (Zeeuwsch voor rijven), rieken, oprijken.
38 trompet	41,2%:	promtet, rompet, pompet, toonpet, trommelpet, repet, pet, petter, pemper, fiek (voor muziek).
39 ster	91,4%:	geen andere vormen.
40 paddenstoel	81,8%:	pannestoel, pannetoelen, koekepannen, stoelpatten, pad, padjes, pan.
41 naaimachine	91,0%:	naaimasien, naaipesjien, naaimefien, naaimeschien, naaiesien, maaimesien, haaimachine, draaimachine, naaigezien, menaaisien.
42 servies	80,0%:	serrevies, serreviesje, serwies, servis, sterviesje, sejjevies, seejevies, selviesje, selleviesje, vervies, verviesje, varviesje, revies, reeviesje, villeviesje, geviesje, theegevies, theeviesje, theefesie (onder invloed van visite), erriesje, erviets, fiesisje.
43 veulen	11,1%:	vulletje, vullegie, kacheltje, kachelpaardje (alle vier zijn dialectische verkleinwoorden), heuveltje, serkje (voor circusje?).
44 telephoon (toestel)	70,5%:	tillefoon, tillifoon, tinnefoon, tellefoon, foon, feletoon, tonefel, telofie, electrische foon, gevoon.
45 hinken	70,1%:	inken, inkespel, hinkeperge (voor hinkeperken), pinkelen, tinken, sprinken.
46 krom	75,8%:	geen andere vormen.
47 autoped	97,3%:	geen andere vormen.
48 kegels	26,7%:	tegels, tegeltjes, pegels, stegelsballen, koggels, keugels.
49 schillen	95,6%:	sillen, schellen, apenschillen (voor aardappelen schillen), eerpelskillen.
50 zaag	93,4%:	zagelen, zagel, haag, knagen.

Commentaar is hier overbodig. De voorbeelden spreken voor zich zelf. En de conclusie is, dat vele woordbeelden bij onze zesjarige kinderen nog een ontstellend gebrek aan vormvastheid vertoonen. Alleen is het de moeite waard op te merken, dat er geen omgekeerde evenredigheid is

[p. 59]

tusschen de mindere bekendheid en het grooter aantal afwijkingen, want plafond en servies met hun opvallend groot aantal varianten halen respectievelijk een frequentie van 71,5 en 80%; terwijl vluchtheuvel en wimpel met een respectieve frequentie van 8,0 en 8,3% slechts een heel klein getal variaties vertoonen.

Ten slotte is het boek uitstekend geschreven en de druk keurig afgewerkt.

Nijmegen, 14 April 1940.

JAC. VAN GINNEKEN.