Onze Taaltuin. Jaargang 6

Proeven van Twentsche dialecten

Enscheder Stadstaal.

Den Benat daor zat 'n good bestaon in, meer wiej hebt er vaak um lacht dat hew. Et was luk'n bezunder en as e 's mòns teggen 't laampopstekken hengung en stoetenvèènten biej de boeren, dan kwam e mangs biej nachtslaopen tied weer in, zonnen kuierklaos was 't.

Heel vroower hef e daor teggen ziene bakkeriej aower ok 'n paar stel had; dat zal diej wa nich meer heugen. Dee har zien vaar daor timmeren laoten; ik leuw at ze dra veerten daag nao 't stadsverbrannen¹⁾ a met gengs hebt wes. Meer völ nuts was 't nich. Hee zol dat heele spilken verkof hebben an Spölbèèrg Mans, dat har better wes. Den wol der em doezend geulden vuur doon en dan harre der ok wa dree hoonderd op verdeend had. Meer 't Bennetken was ter völ te wies met. Dat wees ok wa, doew hes nen ok wa kèènd. Nen vrommen keerl, dat wast, meer haandel zat er ok zoo völ in as niks.

1) de brand van Enschede, a^o. 1862.

[p. 352]

Hee har aait dach at de boeren biej em in 'n stal de peer too zollen zetten at ze nao 't maark gungen. Noew mocht er wal ees 'n èènkeld maol nen peertoescher gebroek van maaken, da wik nich zeggen, meer de boeren dee jeugen Benat stäöreg vebiej. Dat begrooten em naar, want 't was nen rechten peerdeklaos. Hee deu eeuwig en èèrfelek aower peer en nog es peer. Ziene stuutkes dee wödden der zwat biej in 'n aowend.

Ees op 'n keer wolle abbesloet met ziene kammeräö nao Goor.²⁾ En wat de moor ok jammern en deu van ‘Benat doot 't noew nich’, Benat mos met en hef zik daor ne roen kof.

Saanderdaagens koomp Aalnjaan biej em in 'n stal en den bekik zik dat, ok wa 'n half uur lang. Ik leuw, zegge teggen Benat, ik leuw zegge, daj nen bleenden met hebt brach; 't is ginnen braawen, ze hebt oew nen verkeerden metdaon; daor dèènk 'k aj geels 't stad nich met oet käönt kommen zegge.

Ik kan 't haost nich leuwn, zeg Benat, meer doot er 't zwiegen too zegge, want as de mòòr 't wies wot zöj wat belèèwen. Non, ik kan oew vertellen, hee hef 't 'n paar daag biej oons in de maot had gaon, meer et hef haost gin trad gaon können. Dat speet em ok wa merakels slim, meer ja, dóón konn 't wa; hee zat er lestig biej, dat wees doew ok wa. En de jongs hadden in dee jaoren ok a fraoi wat in te kommen. En ziene stoetens wörre der wal um kwiet. Meer seent tied heuren iej ne nich meer zoo vaak aower de peer.

'n Jaor later harre zik ne koo anslagen. Oons Dieka kwam der 's aovens met in en ik gung 's mòns voort hen kieken. Doo zatte der verduld al óónder te plukken! En nen duftigen hèèwel harre biej zik staon! Daor kaank em met, zegge teggen miej. En och god nog es too, et was miej toch zon schremken! Meer nen grooten oetbrekker! Hee hef nen 'n keer biej oons in 't draod had zitten keerl, doo haw dat stuk net zwat, en blooden as 'n vèèrken. No, dat doerden veer, vief maond, do hef 't daor biej oons an de bek vuur plat loopen. En in ees, reukeloos is em dat beesken doodgaon; do mosse nen an groondjan verkoopen.

Zien Karel hef em do dèènk ok wa zeg, dat mos of wèèn loopen. De boel biej mekaar haoln, zèè den aait. Meer nen plezeerigen jong was 't, en aandes harre wis dat Mienken ok nich kreggen. An miej zölt ze ginnen hood³⁾ verdeenen, zèè Karel dan; en do ze em Weulen Diena too wollen deenen zegge: ik wil 't nich hebben, zegge, a kan 't ok de hoonderddoezend drieten dagens. En wat is der op 'n

2) Goor heeft een vermaarde paardemarkt.

3) de beloning v.e. huwelijksmakelaar bestaat uit een nieuwe hoed.

[p. 353]

Biejvaank? zegge: 'n hoes met waandluuz en aandes niks. En dan konne 't der mangs zoo Ossels oetdrèèjen!

Ees op nen aovend koompe biej oons inbessen. Gaot met, zegge, dan gaow te hoop nao de Hengeler kèèrmis. En wiej 't peerdken in de stötkaor en op Hengel op an. Zit wiej daor achter 'n foezel - 'n paar schiere wichter näögens oons - en wiej hadden a bes preuwd! - do komt er zes van dee Hengeler jongs an en dee weelt oons daor luk verlakschouwen. Straks zöw ze wa, zeg ter eenen van de greune gaapers. Wat! zeg Karel (en hee veulden zik es eerst in 'n tuk!) wat! zegge, ik zin der precies net voort klaor too! Meer ét knibbelde vot. En dee aandere köste dee hew nich meer vernommen, dee eegen zik wa. Zonnen klaanten was dàt as e de kop verkeerd har! Meer nen klooken jong, en de aolden hebt er völ plezeer van had, van den heelen Karel. Oons Karel, zèè 'n aolden dan slagmaols teggen miej, oons Karel zegge, nen betteren jong besteeter nich.

H.L. BEZOEN.

Oldenzaal.

Den Bennad doar zat 'n good bestoan in, mèa(r) wie hept er vaak umme lacht, dat hew; ut was 'n betken nen appatten en as e smonns bie 't lampanstekken hengong hen stoete venten bie de boern, dan kwam e mangs bie bergoanstied wèĕr in; zŏnne lulklaos wast.

Heel vrooger hef e doar teñg'oaver ziene bakkerijj 'n paar ställe hat. Dat zal oe wa nig mè(r) heug'n. Dee har zien vaar doar loat(e)n timme(r)n, ik leuw dat ze d'r a vèĕrteen daage noa 'n stadsbrand (in Eǹsche) met an de gang bint e goan mèĕ(r) völ weerd was 't nig. Hee zŏl 't heele spulken vekogt hemmn an Spulbargs Mans, dat was better west; den wol hm dr doezend gull'n veur gemmn en dan harre de wal dree hondu'd ŏp verdeend, mèĕ(r) et Bennedken was ter völ te wies met, dat weej ook wa; ie hept em ook nog wà kent, nen vromm'n kèĕ(r)l dat wast, mèe(r) hāndel zat er ook zoo völl in as niks.

Hee har aajt dacht, dat de boe(r)n bie hem in 'n stal de pèer' too zolln zettn, at ze noar 't mark veurd'n. No mog tr wal ees 'n enkel moal nen peèrekèa(r)l gebroek van maakn, dat wik nig zeggn, mè(r) de boe(r)n, dee veurdn Bennad stödig veurbie. Dat begrootn'm naa, want et was nen recht'n pèĕrekloas, hee dee eewig en aait

[p. 354]

oaver pèĕre en nog ees pèĕr'. Ziene stuutkes werd'n dr zwat bie in 'n aomend.

'n Maol wol ĕ absloet met ziene kammeröor noa(r) Goa(r). En wat de moar ook jamme(r)de en zèe ‘Bennad doo 't nig’, Bennad mŏs met en hef zich doa(r) 'n roen 'ekoft.

Sanderdaags kump Aalnjan bie em in 'n stal en den bekik zich dat ook wal 'n half uur lang. Ik leuw, zeg e teñg' Bennad, das e nen blind'n hes met 'ebracht; 't is ginnen vrommen, ze hept tie 'n vekèĕ'den in de hande stopt. Doa(r) kump 's, denk ik, de stad nig ees met oet, zegg e.

'k Kant hoast nig leuv'n, zeg Bennad, mèĕr hoal 'n bek too, zeg e, want as de moar 't wies wot, dan zas e wat beleèv'n. Nŏ ik kan die vertell'n, et hef 'n paar daag' bie ons in de moat 'loop'n, mèĕ(r) 't hef hoast gin tred goan kōnn. Dat speet ĕm ook wa merakels slim, mèĕ(r) ja dóón konn e 't wa, hee zat tr dik bie, dat wee(r) ie ook wa en de jongs, dee hadd'n in dee joar'n ook duftig wat in te kommn en ziene stoetens werre dr wal um kwiet. Mèĕ(r) van dèn tied of an heurdn ie em nig mèe(r) zoo vaak oaver de pèĕr'.

'n Joar laate(r) harre zik ne koo anneslaag'n. Ons Dieka kwam dr 'saowns met in en ik gŏng smons voart hen kieken. Too zatte dr verdomd al onde(r) te plukk'n! En nen duftigen knuppel harre bie zich stoan. Doa kank em met, zèĕ(r)e teggen mie. En och God nog is too, et was mie toch zo'n scharminkel. Mèĕ(r) nen groott'n oetbrekker! Hee hef em 'n paar kèĕ(r) bie ons in 't droad had zitt'n kea(r)l, too haw dat stuk net strekk'n en hee blödde as 'n vark'n. Nŏ, dat duurde vèĕr, vief moand, hef to dòar bie ons an de bek veur evvenvöl rondloop'n en op éénmoal is em dat beesken reukeloos kapot e goan, doo mosse em an Grondjan verkoop'n.

Zienen Karel hef hem doo dèènk ookwa zegt, dat 't of'eloop'n mos wè'n. De boel bie mekaar hoal'n zèĕ(r)e aait. Mèĕ(r) nen plezeerrig'n jong'n wast, en anders harre ja vast dat Mienke nig ekregg'n. An mie zölt ze ginnen hood verdeen'n, zèe Karel dan en too z'em Woolen Diena an woll'n smèe(r)n zè'r: 'k Wil 't nig hemm'n al heft 't ook 'n gol(d)n gat. En wat is ter op 'n Bievank? zèĕ (r) e. 'n Hoes met wāndluuz', anders niks. En dan konne tr op zien Ossels oet kroam'n.

'n Moal op nen oav'nd kwam e bie ons invleeg'n. Goa met, zèe(r)e, dan goaw te hoop noar de Hengelder karmis. En wie 'n ponnie veur de stött'koa(r) en op Hengel an. Zit wie doar achter 'n borrel, 'n paar schiere wichter nööst ons - en wie hadd'n a best

[p. 355]

epreuwd, too kom tr zes van dee Hengelder jongs an, dee wilt ons doar èĕm verlakschouw'n. Voa(r)t zöw ze wa, zeg ter een van dee greune gaap'rs (windbuuls). Wat! zèe Karel (en hee veulde zich èrst in 'n tuk). Wat! zegge, ik bin dr net kloar veur (meer hee kneep em dr tusgenoet). En dee andre snotterköst'n hew nig mèĕ(r) vernomm'n. Dee eegden zich wa. Zonn'n schutter wast, as 'n kop verkèĕrd harre stoan. Mèe(r) nen klook'n jong en de oal'n hept er völ plezèĕr van had, van den heel'n Karel. Onze Karel, zèe 'n oaln dan um 'n haav'rklap tegg'n mie, onze Karel, zegge, nen better'n jong besteet ter nig.

G. en J. HEITKAMP.

Tilligte.

Den Bènat dó-òr zat 'n gaod bestaon in, mèn wie hebt er vaak um lacht, dat hew. 't Was 'n luk nèn bezunnern en asse 'smòòns teggn 't laampanstèkn hèn stoetnfèèntn gung bi de boern, dan kwamme mangs bi nachtslaopm tied wier in, zonn kuierklaos was 't.

Völ vroogwer heffe dó-òr teggn zien bakkerej òwer ok 'm paa stèl hat, dat sal die wa nich mé-èr heugn. De har zien vaare dó-òr timmern laotn, 'k lèùw da's dra vé-èrtn daag nao'm braant van de stad met an de gang wadn. Mèn völ moois was 't nich. He zoel 't heel spilkn verkòft hemm an Spölbèèrgs Mans, dat har bètter wèst. De wol drem doeznt guln veur doon en dan had drok wa drehonnert oep verdèènt hat. Mèn 't Bènètken was ter völ te wies too; dat wees ok wa, doe hes 't ok wa kèènt. Nèn vromm ké-èl dat was 't, mèn haanl zat te net so völ in as niks.

He har ait dacht dat de boern bi em inn stal de pé-èr too zoeln zetn asse nao 't maark gungn. Nou moeg wal es 'n èènkelt maol nèm pé-èrtoescher dat doon, dat wik nich segt hemm, mèn de boern gungn Bènat stäörig veurbi. Dat spied em naa want 't was nèn rechn pé-èrklaos. He dèùr eewich èn altiet òwer pé-èr èn nòg es pé-èr, Zien stuutkes wödn de zwat bi inn òwm.

Ees oep 'n aomt woll oepsloet met zien kameräö nao Gó-òr. En wat sien moore ok jammed èn dèù van Bènat doo 't non nich, Bènat moes met en hef sik dó-òr ne roen kòft.

Sannerdaagns ko-ump Aalnjaan bi em inn stal èn bekik sik dat wa 'n half uur lang. 'k Lèùw, zegge tegn Bènat, 'k lèùw das nèn ble-inn hes met bracht; 't is genn kló-òrn, se hept die nèn verké-èdn met daon; 'k dèènk das dó-òr geels nich met de stad oet kaans komm, zegge.

[p. 356]

'k Kan 't hòst nich lèùwm, zeg Bènat, mèn doot er 't swiegn too, zegge, want as moore 't wies wöt, söj wat belèwm. Non, 'k kan oe verteln he hef't 'm paa daagg bi o-uns in de maot hat gaon mèn 't hef hòst genn tret könn loopm. Dat spied em wa naa slim, mèn ja, doon konne 't wa; he zat er gaot bi dat wees toe ok wa. En de jongs hadn in de jó-òrn ok al ó-òrig wat in te komm. En zien stoet wödde wal um kwiet. Mèn se-int de tiet hèùjdn nich mé-èr zo vaak ower de pé-èr.

'n Jó-òr laater har zik ne koo toostelt. O-unz Dieka kwam de saoms met in, en 'k gung 's mòòns fó-òt hèn kiekn. Dó-òr zad de verdooit al onner te plukn. Èn nèn duftign bèènzl har bi zik staon! Dó-òr kaank ne met, zèèr tegn mie. Èn òch leu nòg es too, 't was toch zo'n schrèmken. Mèn nèn grootn oetbrèkker! He hef'm 'n maol bi o-uns in 't droot hat sitn, ké-èl, doe haw dat stuk net swat en bloon as 'n vèèrkn. Non dat doerd vaier, fief maond, doe hef 't dó-òr bi o-uns an de bek vèùr plat loopn. Èn in ees, rèùklaos is em dat beesken daot gaon; doe muzn an gro-untjaan verkaopm.

Zien Karel hef em doe dèènk 'k ok wa zegt dat 't ofloopm wèdn moes. De bool bi mekaa holn, zèèr dan ait. Mèn ne plezé-èrige jong, dat was 't, èn anners har dat Mienken ok nich kreggn. An mie zölse genn hoot verdeenn, zèè Karel dan; en doe z'em Weuln Dien too woln hègn zèèr: 'k wil 't nich kemm, al kan 't ok daagns de honnert doeznt drietn. Èn wat is 'ter oep'm Bivaank? zegge, 'n hoes met waantluuz, èn aans niks. Èn dan konne 't er mangs zo boet oetdrèèjn.

Ees oep nèn aomt ko-umpe bi o-uns inbèssen. Gao met, zegge, dan gaow te haop nao de Hèngelsche Kèèrms. Èn wie 't pé-ètken in de stötkó-òr en dat oep Hèngl an. Zit wie dó-òr achter 'n foezl - 'm paa schier wichter näögs o-uns - en wie hadn a best preuwt - doe komt er zes van de Henglsche jongs an èn de wilt o-uns dó-òr 'n luk verlakschòwm. Fó-òt zöw ze wa, zegt er een van de greunn gaapers. Wat, zeg Karel, (én he veuld zik é-èrst inn tuk), wat, zegge, 'k sin der net an too! Mèn t knibbeld voet. Èn de annern kösten, de hew nich mé-èr vernömmen, de eeggdn zik wa. Zonn klaantn wast as 'n kop verké-èrt har staon! Mèn ne klook jong, èn de aoln hebt er völ plezé-èr van hat, vann heeln Karel. O-unz Karel, zèè 'n aoln dan ieder bot teggn mie, o-unz Karel, ne bètter jong besteet er nich.

Dr. B. RIBBERT.

[p. 357]

Algemeen beschaafd.

Die Bernard dat was een aardige kerel, maar we hebben er vaak om gelachen. Het was een beetje een aparte en als hij 's morgens bij het lamp aansteken wegging om brood rond te gaan brengen bij de boeren dan kwam hij soms 's nachts (pas) weer thuis, zoo'n kletsmajoor was het.

Heel vroeger had hij daar tegen zijn bakkerij over ook een paar stallen staan, daar zul je je wel niets meer van herinneren. Die had zijn vader daar neer laten zetten, ik geloof dat ze er veertien dagen na den (grooten) brand van de stad mee begonnen zijn, maar veel moois was het niet. Hij had het heele zaakje moeten verkoopen aan Herman Speelberg, dat was beter geweest. Die wou er hem duizend gulden voor geven, en dan had hij er nog wel driehonderd op verdiend ook. Maar onze Bernard was daar veel te eigenwijs voor. Dat weet jij ook wel, jij hebt hem ook wel gekend. Een goedige kerel, dat was het, maar handel zat er in voor geen zier.

Hij had altijd gedacht, dat de boeren bij hem de paarden zouden stallen als ze naar de markt gingen. Nu kon wel een enkele keer een paardenhandelaar daar gebruik van maken, dat wil ik niet zeggen, maar de boeren gingen Bernard geregeld voorbij. Dat speet hem verschrikkelijk, want hij was een echte paardenliefhebber, hij had het eeuwig en altijd over paarden en nog eens paarden. Zijn broodjes werden er zwart bij in den oven.

Eens op een avond wou hij absoluut met zijn kameraden naar Goor. En wat zijn moeder ook klaagde en riep van ‘Bernard doe het nou niet’, Bernard moest en zou mee en heeft zich daar een ruin gekocht.

Den volgenden dag komt Jan Alen bij hem in den stal en kijkt dat geval eens aan, wel een half uur lang. Ik geloof, zegt hij tegen Bernard, ik geloof dat je een blind paard gekocht hebt; die is niet richtig, ze hebben je een misbaksel in de hand gestopt. Daar kom je, denk ik, nog niets eens de stad mee uit, zegt hij.

Ik kan het haast niet gelooven, zegt Bernard, maar hou je mond erover, zegt hij, want als mijn moeder het te weten komt, zul je eens wat beleven. Nou ik kan je vertellen, hij heeft hem een paar dagen bij ons in de weide gehad, maar hij heeft haast geen stap kunnen doen. Dat speet hem wel erg, maar ja hij was in goeden doen, hij zat er warm bij, dat weet je ook wel. En de jongens hadden in die jaren ook al aardig inkomen, en zijn brood raakte hij

[p. 358]

er evengoed om kwijt. Maar sinds dien tijd hoorde je hem niet meer zoo vaak over de paarden.

Een jaar later had hij zich een koe aangeschaft. Onze Hendrica kwam er 's avonds mee thuis, en ik ging er 's morgens direct naar kijken. Toen zat hij er waarachtig al onder te melken; en een groote knuppel had hij naast zich staan! Daar kan ik ze mee raken, zei hij tegen mij. En och God nog eens toe, het was toch zoo'n mager beestje. Maar een groote uitbreker! Hij heeft ze bij ons toch een keer in het prikkeldraad gehad, man, toen hadden we dat stuk juist geploegd, en zij bloedde als een varken. Nou, dat duurde vier, vijf maanden, zoolang heeft zij daar bij ons aan de beek rondgeloopen en ineens, niemand weet hoe, is het beestje dood gegaan en konden ze het in den grond stoppen.

Zijn zoon Karel heeft het hem toen denk ik ook wel gezegd, dat het afgeloopen moest zijn. De boel bijeen houden, zei die altijd. Maar een aardige kerel was het, anders had hij Mientje ook vast niet gekregen. Aan mij zullen ze geen hoed verdienen, zei Karel dan; en toen ze hem Diena Weule aan wilden smeeren, zei hij: Ik wil ze niet hebben, al was ze van voren en van achteren met goud beslagen. En wat hebben ze op (de boerderij) de Bijvank? Een huis met wandluizen en anders niets! En dan kon hij het er zoo op z'n Usseloosch uitgooien!

Een keer op een avond komt hij bij ons binnenvallen. Ga mee, zei hij, dan gaan we met zijn allen naar de Hengelosche kermis! En wij de ponnie voor de (tweewielige) kar, en naar Hengelo. Zitten we daar achter een brandewijntje met suiker, - een paar aardige meisjes naast ons - en wij hadden er al een paar op -, toen komen er zes Hengelosche jongens aan en die willen er ons even tusschen nemen. Straks zullen we ze wel..., zegt er een van die windbuilen. Wat, zegt Karel (en hij voelde eerst eens in zijn zak), wat, zegt hij. Dat komt goed uit. Ik lust je mannetje! Maar hij kneep er tusschenuit. En de andere lummels hebben we niet meer gehoord. Die kalmeerden wel. Zoo'n klant was dat, als hij het op de heupen had. Maar een flinke kerel, en zijn ouders hebben er veel plezier van gehad, van dien Karel. Onze Karel, zei zijn vader keer op keer tegen mij, onze Karel, zei hij, een betere jongen bestaat er niet.