Onze Taaltuin. Jaargang 6

Gronings: ool hinne

Het zal wel geen lezer verbazen, dat de gewaardeerde koffiepot in ‘de vrouwentaal’ soms een liefelijke benaming ten deel valt. E.M. Wright vertelt in haar Rustic Speech and Folklore (1913) blz. 341: in East Anglia the kettle is nicknamed Betty, en Ter Laan noemt gronings stientjemui als naam voor de koffiepot. Het manvolk laat zijn sympathie meer naar de jenever- en wijnfles uitgaan. Ik herinner mij een Amsterdams student die - er waren die avond al heel wat ‘lijken’ gemaakt - een volle wijnfles pakte met de woorden ‘Marietje, kom eens bij je liefje’. Zulke uitingen zijn trouwens zo algemeen, dat ik haast aarzel er meer te noemen. In een interview pakt een dichter een fles bij ‘haar hals’ en noemt haar ‘old girl’ (G.H. 's-Gravesande, Sprekende Schrijvers, blz. 51). Bij Jeroen Jeroense (Kodd. Opschr., ed. 1709 II 62) is volgend ‘glasschrift’ afgedrukt: ‘Ik heb een Lief uit regter Min. Dag en nacht speelt zij in mijn zin. Haar naam is Truitje met een oor, Die ik voor myn Santin verkoor’, wat denken doet aan het fra. dame-jeanne ‘grosse bouteille, nom facétieux de matelot, devenu familier au vocabulaire maritime’ (Sainéan III 106; dit fra. woord leverde ital. damigiana, eng. demi-john, enz.; vgl. normand christine, zie ZsfromPhil. 33, 61 en 41, 584). De Parijse volkstaal kent fille ‘toegekurkte fles wijn’, une dame blanche ‘een fles witte wijn’, une demoiselle ‘een halve fles rode wijn’ (Plate, Wortk. des modernen Französisch). Genoeg daarvan! om tenminste voor te stellen het groninger ool hinne ‘de koffiepot, en euphemistisch: de jeneverflesch’ (Ter Laan) op te vatten als ‘de oude Hendrika’ (gron. hin = Hendrika) en te menen dat ool hinne in het groninger woordenboek niet onder het artikel hin(ne) ‘hen’ hoort te staan. Een schamele kanttekening bij het grootse werk van Ter Laan, op wiens geruchtloze en onmaniakale inventarisbeschrijving (evenals op die van zijn mede-liefhebbers De Bo, Is. Teirlinck en De Jager)

[p. 174]

de Nederlandse dialectkennis nog vele eeuwen zal kunnen berusten en waarvoor de Neerlandicus gaarne zijn petje afneemt. Gelukkig schrijver, voor wien dit boek niet eens zijn levenswerk schijnt te zijn!¹⁾

Batavia.

H.L. BEZOEN.

1) Juist komt mij een uiting onder ogen, die karakteristiek is voor de ‘herablassende’ waardering, die enkele geleerden voor dit soort pionierswerk koesteren. De Vla. Academie schreef een prijsvraag uit naar een idioticon en klankleer van het dialect van het Land van Assche. Een bevoegd beoordelaar pakt daarover aldus uit (Versl. en Med. Kon. Vla. Acad. 1935, 755 vlgg.): ‘ik voel me tot de zwakste welwillendheid, ja tot het diepste mededoogen geneigd ten opzichte van opstellers (sic) van woordenboeken, dialecticons, idioticons, enz. Heeft iemand het strengste vonnis verdiend... laat hem woordenboeken schrijven, zei reeds Scaliger’. Alsof Scaliger daaronder hetzelfde soort werk verstond dat de Academie vroeg! Men lette dan nog op het leerzame feit dat slechts een buitenstaander zich aangordde tot dit noeste werk (ook al heet het nu ‘niet voor ongeschoolde arbeiders gesteld’) waartoe de opgeleide niet van zins en bij machte is, omdat hij niet ziet dat zijn hobby der synthese zonder dat geen kans heeft.