Onze Taaltuin. Jaargang 6

Vraag en antwoord

VRAAG 1. Elk jaar opnieuw ontstaan in klasse drie van mijn school vragen naar aanleiding van den volgenden zin in de bloemlezing, waar een vriend iemand die hem om raad komt vragen troost met de opmerking Kom! daar redden we ons wel uit! Laten we niet direct het ergste denken (M. Hellen). Hoe is Uw meening over dit merkwaardige pronominale gebruik?

J.B. te 's Bosch.

ANTWOORD. ‘Wij’ duidt in het algemeen op de verbondenheid van den spreker met anderen binnen een zeker groepsverband. Maar in het onderhavige geval blijft daar niets van over dan het deelen in dezelfde globale gemeenschappelijke sfeer, het besef zich in elkanders psychische presentie te bevinden, elkaar bij alles te kunnen volgen en daardoor ook te deelen in elkanders leven. En dit allersimpelst gegeven doordringt de situatie, die daar volop aanleiding toegeeft zoozeer, dat de doorleving van de eigen individualiteit geheel op den achtergrond gedrongen wordt. Spreker en toehoorder zijn volkomen op elkaar ingesteld, een verdere geleding in de ordening is er niet. Vandaar dat men hier ook niet langer de verschillende ‘personen’ in den grammaticalen zin van het woord onderscheiden kan, die altijd een zekere verdere begrips- en systeemvorming in de situatie veronderstellen. Men verkeert in een soort pregrammaticaal stadium. We (altijd accentloos) kan op deze wijze gaan beteekenen jij, jullie, ik etc.

Tweede persoon. Behalve het geciteerde geval, dat in den singularen vorm niet half zoo innig zou klinken, b.v. een moeder tot haar kleintje Kom! nu scheiden we uit met spelen en gaan we naar bed! Vader als hij een kind aan tafel helpt Zoo! en nu eten we nog een peertje! (Het samen-zijn en samen-handelen met de ouders is ‘lustbetont’). Een gemoedelijke coiffeur sust een gehaasten klant We zijn zoo geschoren, meneer! Uit het contemporaine litteraire fransch Je crois, que nous ne voulons plus nous faire religieuse(!), hein? (een vaderlijke toon). Zeer frequent Allons donc! voor

[p. 144]

Allez donc! Volgens Grimm regelmatig in 18e eeuwsche duitsche schooltaal, juist tegenover leerlingen van wie men niet wist of ze met du of met Sie aangesproken moesten worden. Tegen een jongen graaf von B. Sind wir nicht Esel! Waarop de leerling zich verdedigt Ich meinerseits protestiere! of elders al even vriendelijk Sie auch mit, herr cantor? And ho ware we to-day? (Shaw).

Eerste persoon. Een rustig uitstel van een beslissing door een hooger geplaatste We zullen nog wel eens zien! Vader afwerend op een verzoek van één der kinderen We zullen je aan zien komen! Jij, een fiets! Een leerling na een standje van den rector terugkomend in de klas Dat hebben we alweer gehad! (onbeleefd, tot de andere jongens). Twee studenten, die elkaar in het geheel niet kennen, zitten samen op het Instituut te studeeren. De een met het touw al in de hand. Vindt U het goed, juffrouw, als we een raam opendoen? O! gaat Uw gang, meneer! Soyons sage, se dit-il. Let's have a look! Let's try! Warte! dich kriegen wir! (reiziger in een spoorwegcoupé tegen een lastige vlieg).

Zelfs enkele gevallen voor den derden persoon, wanneer de spreker met goede of kwade bedoelingen diens rol gaat spelen. Zoo helpt een moeder haar zoontje, dat excuus moet komen vragen, over de moeilijkheden heen We zullen het nooit meer doen, Vader! is 't wel, Jantje? Een staker schamper over zijn patroon tegen een derde We zijn fabrikant, zie je, en dan mag je zoo ongeveer doen wat je wilt! Twee reizigers spottend over een collega, die met een spiksplinternieuwe jas voorbij paradeert We hebben van de maand zeker een bofferdje gehad, hè? Uit een fransch tooneelspel. Mad. de C. C'est votre premier ouvrage, monsieur? - D.M. O, j'ai fait des poèmes! - G. Et couronnés par l'Académie, madame la comtesse... Nous-sommes lauréat.

Zeer algemeen is tenslotte de beteekenis er is, daar is voor ‘we hebben’ in de vlotte ietwat subjectief georiënteerde spreektaal. Nou zullen we het hebben (rapporten uitdeelen, de rector komt binnen). Wat zullen we nou hebben? (lawaai in huis). Daar hebben we hem eindelijk (een langverwachte). Wat zullen we nou aan de fiets hebben hangen! (jongenstaal).

Men doet dergelijke gevallen wel eens af met de karakteristiek ‘verzwakte’ of ‘verbleekte’ beteekenis. De kwestie is juist andersom, naar men ziet, de oorspronkelijke beteekenisstructuur wordt juist extra-diep doorleefd en doordacht.

J. WILS.