Onze Taaltuin. Jaargang 3

Huizinga en Marchant

Wij kunnen ons niet elken keer in den uitgebroken taalstrijd mengen; want wij willen niet voor volks- en vakmenners spelen, maar alleen, als de gelegenheid daartoe schoon, onze overtuiging rijp, en te oordeelen naar het referendum der Haagsche Post van 3 November jl. - een goed deel onzer lezers daarvoor toegankelijk is, wel een vakkundig oordeel geven zonder meer.

Maar dan dient nu ook openlijk en naar waarheid getuigd, dat een Europeesche beroemdheid als Prof. Huizinga meer cultuurwetenschap in zijn pink heeft, dan de Minister en de Directeur van Onderwijs samen, elkaar in al hun aanschrijvingen en redevoeringen over de schrijfwijze onzer taal hebben toegedicht. Want zelfbestelde lof verrijkt de psyche maar poovertjes, even als de zetel waarop men tijdelijk zitten mag.

Bovendien berust en blijft, trots alle polemische wegdoezeling, onze heele vereenvoudigingsbeweging berusten op een nu verouderde maar destijds zeer autoritaire en ietwat materialistische Duitsche taalwetenschap uit 1890, wier onverantwoordelijke eenzijdigheden thans door de idealist-philologen van München, de laatste taaldidactici in ons land en daarbuiten, de Ferdinand de Saussure-school van Genève, de phonologenkring van Praag, de sociologische linguistengeneratie van Parijs, de Americanistengroep van Sapir, de Engelsche taalphilosophie van Gardiner, en last not least de Weener Sprachtheorie van Karl Bühler en de zijnen: van dag tot dag al langer hoe deerlijker worden gelogenstraft.

Daar komt nu nog bij, dat ook toen het Nederlandsche driemanschap Kollewijn, Buitenrust Hettema en van den Bosch, juist door hun Taalis-klankparool, den geringen eerbied voor de schrijf- en cultuurtaal, waarvan zeker de kiem in Hermann Paul's Prinzipien der neo-grammatische

[p. 258]

taalgeschiedenis aanwezig was, op een brutale wijze hebben overdreven, tot het centraaldogma der moderne taalwetenschap hebben verheven, en door contagion mentale daarmee alle Nederlandsche taaldocenten hebben vergeven. Want als zij zelf het hoofdstuk van Paul over de schrijftaal, op wien zij zich altijd beriepen! maar eens letterlijk in extenso hadden durven afdrukken, zouden vele onmondige adepten de haren te berge zijn gerezen; en een korte bloemlezing uit de nieuwste boeken der geleerden, die thans de leiding der algemeene taalwetenschap in handen hebben, zou - als de waarheid hierover ten minste te beslissen had - volop voldoende zijn, om den minister en zijn raadgevers het schaamrood als een blijvend stigma naar de wangen te jagen.

Want ten vierde is het een onloochenbaar en mathematisch te bewijzen feit, dat de spelling-Marchant een slechter en ondoelmatiger spelling is, dan die van Siegenbeek of de Vries en te Winkel, omdat er moedwillig o.a. een heele reeks verwarrende enkele-e spellingen in worden voorgeschreven, die de snelle herkenbaarheid der woordbeelden schaden, en alle lectuur - het beste en meestgebruikte middel tot volksbeschaving - dus moeilijker maken voor jong en oud, voor geleerd en ongeleerd, voor nu en altijd. Want hieraan gewent men nooit; wijl men elk oogenblik door de situatie voor nieuwe puzzles wordt gesteld. Wij gaan zoo moedwillig terug tot een standpunt als dat der tijdroovende Hebreeuwsche spelling zonder vocaalteekens, die zeker voor de knappe, geduldige en scherpzinnige rabbijnen ten slotte toch best te ontraadselen was, maar in het dagelijksch gebruik, zelfs van een stabielen liturgischen tekst! toch sinds de 7de eeuw praktisch reeds onhoudbaar is gebleken. En zulk een nieuwigheid voeren wij in, in een tijd van het intense leven als den onze, voor wien tijdbesparing geld is, en terwijl wij den race van Londen naar Melbourne organiseeren, terwijl wij het Taylor-systeem - op gevaar af van de menschelijke waardigheid aan te randen - in de industrie binnen halen; recht tegen alle efficiency in, óm... onze goede beste lieve kinderen op de school een klein beetje moeite te besparen; waar ze heelemaal niet beter op worden. Integendeel! Wie gelooft werkelijk aan die on-Hollandsche sentimentaliteit?

En als de Minister bij herhaling mijn naam gebruikt om zijn lading te dekken, dan moet hij toch zijn herinnering eens goed raadplegen, misschien leert zijn overigens achtenswaardig geheugen Zijne Excellentie dan tóch nog: dat ik hem op dit punt van den beginne af aan heb tegengesproken, ja zelfs een heel systeem bedacht heb, om juist deze moeilijkheid op te lossen; en dat hij met de uitzondering der woorden

[p. 259]

op -eelen en -eeren (het éénige relict van mijn systeem, dat bij de partijdige Commissie genade had gevonden) uit het Spellingsontwerp weg te nemen: eens en voorgoed het recht verspeeld heeft, zich in dezen nog ooit op mijn gezag te beroepen.

Maar ten vijfde moet - er helpt geen moederke lieve aan - vastgelegd en telkens weer opnieuw voor de rechtbank der openbare meening gebracht worden, dat een economisch crisiskabinet, dat volgens aller meening toch waarlijk ook nog wel wat anders te doen heeft dan taaltwist te zaaien; desalniettemin een van zijn leden de vrije hand laat om in schijn aan een gewaande taalverwarring een einde te maken, maar in werkelijkheid door in ondoelmatige en ophitsende voortvarendheid hoeveel maal? van beginsel te veranderen, in den lande een algemeene opwinding heeft te weeg gebracht, zoodat wij op het oogenblik in een taalstrijd gewikkeld zijn, die de school van het leven vervreemdt, de heele opleiding en de examens opzettelijk zóó inricht dat ze praktisch, als straks de dagvlinder van deze spelling is voorbijgegaan, alleen gediend zullen hebben tot onbekwaammaking voor de latere plichtsvervulling; de ouders die dit inzien natuurlijk losmaakt van de opvoeding hunner kinderen, de verstandige bijzondere schoolbesturen - op gevaar van subsidieonttrekking - in conflict brengt met de inspecteurs, de best bestuurde gemeenten in verzet brengt tegen het rijk, ja een geheime premie stelt op de ongehoorzaamheid aan den niet van harte gemeenden geslachtregel voor de bijzondere scholen! en zoo heel het tegenwoordig gezag van het Departement van Onderwijs ondermijnd en op vele plaatsen reeds tot een spreekwoord heeft gemaakt. Pas op, Excellentie: Il n'y a que le ridicule qui tue.

En dan ten zesde. Is er niet onlangs de wensch uitgesproken, of wij, België en Nederland, in dezen onrustigen en gevaarlijken tijd, nu eindelijk niet eens op zouden houden met elkander - eerst waren het de Wielingen, en later de kanalen - als kleine jongens telkens weer te plagen, te trèteren en in de haren te vliegen; terwijl wij bij een goede verstandhouding toch zooveel aan elkander konden hebben en alle twee elkaar in allerlei dingen zouden kunnen helpen en bijspringen? En het dan weer te moeten aanzien, hoe een Noord-Nederlandsche Minister van Onderwijs, tegen den nu algemeen bekenden persoonlijken wil van den jongen Koning van België in, op de meest autocratische wijze zijn welbehagen aan de bevolking van een naburigen staat wil opdringen: terwijl zijn heele manier van doen in dezen ten stralendste bewijst, dat hij van de Vlaamsche moeilijkheden in casu ook niet het geringste verstaat of bevroedt! dat is toch, bij al het overige, waarlijk

[p. 260]

geen aanbeveling van 's gezagdragers verantwoordelijk beleid. En toch is hij er zelf zoo tevreden mee. Jedem Thierchen sein Pläsierchen.

Ten zevende eindelijk is de pose, die men officieel aanneemt van de reeds behaalde victorie en ‘de laatste spellingronde’ voorloopig niets dan schijn. Wij weten immers allen, hoe weinig in deze tijden de persoonlijke ministermacht beteekent, die in haar duur en invloed geheel en al van een sympathieke meerderheid der Tweede Kamer afhankelijk is. Die sympathie nu heeft deze minister door zijn autocratische manieren reeds bijna heelemaal verspeeld. En wij kennen wel eventueele opvolgers van dezen Minister, die met volle kennis van zaken en in moedige plichtsbetrachting bereid zouden gevonden worden, om met één pennestreek een einde te maken aan de taalanarchie van het schoolmeesters-oproertje, dat door de ontredderde vasthoudendheid van een ouderwetschen ‘taaldespoot’ over ons werd losgelaten. Lieb Vaterland magst ruhig sein. Van de 3154 uitgebrachte stemmen meldt de Haagsche Post waren er maar 882 voor Marchant en 2272 op de Vries en te Winkel. ‘Het groote publiek is in overweldigende massa voor de Vries en te Winkel’, zoo bekent, tegen zijn eigen sympathieën in, de referent Dr. Dominicus. Zou dan die overweldigende massa alleen uit sukkels en prullen bestaan, en zich door een belachelijk kleine minderheid laten ringelooren naar hartelust!

Daarom bevelen wij met aandrang de volgende geschriften ter lezing aan: Jac. van Ginneken: Grondbeginselen van de Schrijfwijze der Nederlandsche Taal, Hilversum P. Brand 1931.

Dr. J. Luning Prak: Weg met de nieuwe spelling, A'dam Veen 1934.

Prof. Dr. J. Wille: Taalbederf door de school van Kollewijn. Rectorale Rede van de Vrije Universiteit 1934.

Dr. J. van Mierlo: De Spellingkwestie. Voor den adel der Nederlandsche taal, Brussel, Antwerpen De Standaard 1934.

Prof. J. Huizinga: Open Brief aan den Heer Höweler 1934.

Prof. J. Huizinga: De laatste Spellingsronde? van 7 November 1934.

Onze Taaltuin: Derde Jaargang, Aflevering 2 en 3.

Over de andere boekjes, als ‘Niet zoo maar zo’ kan ik kort zijn, want zij spreken elkaar op allerlei punten tegen, dat het klapt, en geen van alle kan garandeeren, dat de daar geleerde spelling werkelijk de door den Minister bedoelde is. Hoe kon het ook anders, daar de ministerieele bepalingen alles behalve duidelijk zijn, reeds meermalen werden aangevuld en er nog elken dag veranderingen schijnen bij te komen.

Zoo heeft de Minister zelf in zijn Radio-rede tegen Prof. Huizinga weer een heel nieuwe verklaring gegeven van de Genitief-paragraaf.

[p. 261]

Had men totnutoe uit den tekst zeer terecht meenen te moeten afleiden, dat zoo goed als alle Genitieven - als in de beschaafde spreektaal onbekend - nu ook uit de schrijftaal moesten geweerd worden; het blijkt nu, dat men alleen in de keuze tusschen beide geslachtsvormen van den Genitief de beschaafde spreektaal te volgen heeft; wat toch natuurlijk al erg genoeg, maar in ieder geval weer anders is. Een min of meer geheim ministerieel schrijven schijnt onlangs ook de paragraaf over den vrouwelijken uitgang -e weer gewijzigd te hebben: met het oog op de betiteling onzer geëerde Koningin Wilhelmina. Men hoeft dus niet te schrijven ‘Haar Majesteit’ (sic) maar het Departement heeft er goedgunstig in toegestemd, dat men bij wijze van uitzondering in geschrifte onze Koningin nog ‘HarE Majesteit mag noemen. Wat zal zij blij zijn! - Maar waartoe zijn wij dan toch reeds gekomen!

Nijmegen, 8 November 1934.

JAC. VAN GINNEKEN