Onze Taaltuin. Jaargang 2

Taalkaart: wens: wuns

In Zalt-Bommel en Kerkdriel komt het woord wuns voor in de beteekenis van vleesch. In Yperen bestaat wens met een gerekte e, in dezelfde beteekenis. En in Zeeuwsch-Vlaanderen kent het Hoofdplaat in den vorm: wins of weens met heele korte ee.

Er is geen twijfel mogelijk, of we hebben hier met het Indogermaansche woord *mêmso- te doen dat in het Sanskrit mâ^msa-, Oudkerkslavisch meⁿso, Oudpruisisch mensâ en in het Gotisch mimz (Krimgotisch memis?) luidt. In het Latijn schuilt het in membrum uit *memsro, in het Armenisch luidt het mis, in het Oud-iersch mîr. Totnutoe is dit woord buiten het Gotisch in geen enkele Germaansche taal teruggevonden, zoodat de Nederlandsche vondst wel eenige beteekenis heeft.

Maar de w, waarmee ons Nederlandsch woord begint, geeft moeilijkheden. Zij kan weliswaar uit een nasaaldissimilatie worden verklaard, gelijk het Sanskrit manmatha- in het Prâkrit tot vammaha, en mîmâ^ms- tot vîma^ms- wordt, en ook het Italiaansche mammana in het Napolitaansch: vammana klinkt; terwijl de Sanskrit v, evenals de Italiaansche v, zeer veel op onze Nederlandsche w gelijken. Wij zouden hiervoor

[p. 252]

echter graag parallellen hebben die ons niet zoo ver van huis voeren. Hiervoor moeten wij ons evenwel met onvolkomen parallellen tevreden stellen. Zoo ging marmel in mulleber en mullever over, Mennist tot Bennist, mezzana tot bezaan(s-mast), manier en manierlijk reeds bij Brederoo tot benier en benierlijk. Bovendien worden mombakkes en marmot in 't Beierlandsch en nog in veel andere Hollandsche en Bra-

[p. 253]

bantsche streken als bombakkes en berremot gehoord, waarin de eerste silbe niet meer als ongeaccentueerd kan beschouwd worden. Al deze gevallen zijn dus volkomen gelijke dissimilaties, alleen treedt hier de b of v in de plaats der w op.

De omgekeerde dissimilatie van w in m hebben we daarentegen in zwaluw: zwalm; peluw: pelm, fleeuwen: fleemen; en in 't woordbegin vinden wij weer hetzelfde in het Limburgsche mispel uit Nederduitsch wispel = wesp. Genoeg parallellen geloof ik, om dezen singulieren overgang van m-m in w-m ook voor onze Nederlandsche dialecten aannemelijk te maken.

Maar hoe verhouden zich ten slotte de verschillende klinkers van onze drie Nederlandsche vormen wins, wens en wuns? Deze bieden niet de minste moeilijkheid, daar parallelle vormen van verenging en ronding in overvloed aanwezig zijn; ik herinner slechts aan timmeren: temmeren: tummeren, zwimmen: zwemmen: zwummen enz.