Onze Taaltuin. Jaargang 2

[p. 26]

Taalkaart: vinden

In zijn Oud-Gentsche Naamkunde, blz. 3 tracht Mansion tegen de totnutoe algemeen gangbare meening van J. Grimm en H. Kern in, te betoogen, dat de taal der Salische Franken geen Oud-Nederlandsch is geweest. Hij bewijst dat, met aan de studie van M.J. Schweistal (Une loi phonétique de la langue des francs saliens, Bruxelles 1889) te herinneren, die inderdaad bewezen heeft, dat van enkele uitzonderingen afgezien, de groep -nd- regelmatig tot -nn- geassimileerd werd. ‘Welnu, zoo vervolgt Mansion, het Middel- en Nieuwnederlandsch weten van zulk eene klankwet niets; de enkele voorbeelden van nn uit nd in het Nederlandsch zijn gemakkelijk te verklaren uitzonderingen’.

Dat laatste zinnetje is wel boud. Maar is het ook waar? Heeft Mansion zich daar wetenschappelijk van vergewist? Of moest hier een argumentum ex silentio voor positief gegeven dienen? Dit staat in ieder geval vast, dat in het dialect van Belgisch Limburg en Brabant een heele reeks woorden deze assimilatie vertoonen. Een enkele blik in Grootaers blz. 118 en Grauls blz. 120-121 en Mazereel blz. 75 en 78 moet ieder daarvan overtuigen. En in verschillende andere plaatsen van Belgisch Limburg kan ik zelfs het woord honnerd aanwijzen, dat juist in den vorm chunna in de Salische wet zoo'n voorname rol speelt, maar verder kent de Salische wet, naast chunna regelmtaig tus-(ch)unde; de verbuiging moet hier dus een rol gespeeld hebben, welnu Grootaers en Grauls berichten ook nog van een -nn- en een -nd- in hetzelfde paradigma.

En dan verder zijn er in het Middelnederlandsch nog een heele ris voorbeelden van zulke assimilatie-voorbeelden overgeleverd, die iedereen in J. te Winkels Grammatische figuren (blz. 133) na kan slaan, en uit de later gepubliceerde teksten nog met vele zouden te vermeerderen zijn.

Maar wat veel sterker is: onze taalkaart Vinden toont vrij welsprekend, dat het Salisch-Frankisch nog altijd diepe sporen van zijn doortocht door Nederland heeft achtergelaten. 't Is of wij hier de immigratie der Franken nog voor onze oogen zien afgebeeld. Men vergelijke b.v. de kaart van Des Marez, Le problème de la colonisation franque et du régime agraire en Belgique, Bruxelles 1926 (Acad. Royale de Belgique tome 9) en alle verdere historische gegevens.

Ik heb op deze kaart met opzet de klinkergrenzen achterwege gelaten om het medeklinker-verschijnsel duidelijker te doen uitkomen.

Wij vinden dus op de eerste plaats een heel groot gebied, waar de -nd- tot -n(n)- is geassimileerd.

Maar ten tweede vinden wij aan de beide peripherieën van ons taal-

[p. 27]

gebied weer verschillende graden van laryngaliseering. De eerste graad is de mouilleering tot vinjen 1^o. in de streek van Sittard en Roermond, en 2^o. in de streek van Thildonk, Leuven, Lubbeek en Zout Leeuw. De tweede graad is de velariseering tot vingen 1^o. van Weert tot Wanroy, 2^o. in de buurt van Valkenburg, van Reckheim tot Aubel, 3^o. in bijna heel Zuid-Brabant van Erfs en Droogenbosch tot in St. Truyden en Diepenbeek en 4^o. van Oud-Beierland tot Hillegersberg. Dat dit laatste gebied

[p. 28]

in de 17de eeuw nog veel grooter was weten wij uit Delft, Het Gooi en Waterland. Ook in Zeeland vinden wij bij andere woorden nog allerlei relicten van eenzelfde velariseering. De derde graad is de eigenlijke laryngaliseering. Deze gaat nog een stap verder naar achter en maakt vinGen tot vinhen, wat wij vinden in Haringe, Oxelaere en Belle; zoodat wij voor den Oud-Nederlandschen tijd in het heele kustgebied van Fransch-Vlaanderen tot Amsterdam, met eenige onderbrekingen door de Franken- en Saksen-invasie, een tendenz tot laryngaliseering mogen aannemen, die volkomen met de Limburgsche feiten overeenstemt, al zijn deze waarschijnlijk van iets jonger datum. Zie daarover Frings passim b.v. Rheinische Sprachgeschichte, Essen 1924 blz. 42.

Om nog even op de Salische Franken terug te komen, kan ook dit nog als bevestiging gelden, dat Schweistal nog wijst op de niet zoo regelmatige maar toch frequente assimilatie in het Frankisch van -ld- tot -l(l)-, en van -rd- tot -r(r)-. Welnu, ook deze beide assimilaties komen in de groote lijn nog heden ten dage in ongeveer dezelfde gebieden voor, als wij ten minste de hier niet ter zake doende noordelijkste provincies uitzonderen.

J.v.G.