hier Boom en Venlo met lönne mee; terwijl Zwolle, Sevenum en Helden den langen compromis-klank van het fra. soeur ontwikkelden; mutatis mutandis vinden wij bij deur de beide feiten terug. In het Noorden hebben alleen Winkel, Rijnsburg en Katwijk lenen, zonder lippenronding. In het Zuiden vertoonen zich weer duidelijk de drie delabialiseeringsgebieden van broer, groen, put en deur; die met lenen dus tevens preventief tegen labialiseering immuun blijken, evenals de daarbij aansluitende West-Vlaamsche streek van Oostende en Nieuwpoort tot Oxelaere, en het Limburgsche lêne-gebied van Bree tot Sittard, Oirsbeek en Baelen (dat een compromis rekking vertoont evenals de gerekte oeu van Zwolle, Sevenum en Helden). Na de kaart van vuur zal ons deze anti-labialiseerings-tendenz van Zuid-Nederland niet meer verwonderen. En als wij hier tevens de kaarten van spelen en zeven af konden drukken, zouden wij zien, dat zich daar één aaneengesloten zuidergeheel van Heerlen tot Duinkerken tegen den in heel Noord-Nederland verbreiden labialiseerenden O-Umlaut verzet, waar trouwens bijna alle middelnederlandsche teksten op wijzen. Wij mogen het er dus voor houden, dat eenmaal al de Zuid-Nederlandsche lene(n) en lêne(n)gebieden aan elkaar vast hebben gezeten, en de o-Umlaut dus in het Noorden thuis hoort, en zich van daaruit nog voortdurend verder over Zuid-Nederland verspreidt.
Juist gelijk bij zoon en deur de oude u in open lettergreep niet altijd tot o werd, maar in sommige streken u bleef; zoo vinden wij ook hier, in eenige niet labialiseerende dorpen, een rest van de i in een eigenaardig soort tweeklanken die uit een i(e) + swa bestaan, zoo b.v. te Hallum, Lederzeele, Wanroy, Zout-Leeuw, Landen en Valkenburg. Kwam nu hier de labialiseering op, dan werd hieruit uu + swa, zooals in Heerlen, Weert en Duysel.
Rest nu nog de aa van lanen in Vlieland; die wij ook bij deur: daar reeds in Schiermonnikoog, Vaals en Herzogenrath ontmoet hebben en later nog op de kaart van neus, juist ook in Vlieland en Limburg zullen wedervinden. Met het oog hierop mogen wij de R van deur dus hoogstens als een bijkomende aanleiding beschouwen. De grond ligt dieper en zal wel een spontane vocaal-stap naar achteren zijn.
J.v.G.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
