De Nieuwe Taalgids. Jaargang 83

[p. 116]

Woordenboekenbeleid: de puntjes op de i

G. Janssens

In zijn stukje ‘Woordenboekenbeleid’ (De nieuwe taalgids 82-4 1989, 350-351) dicht H.J. Verkuyl mij als auteur van Lexicografie en overheid: aanzet tot een woordenboekenbeleid (Nederlandse Taalunie Voorzetten 17, 's-Gravenhage 1988) een aantal opvattingen en uitspraken toe, die beslist niet de mijne zijn. Ten behoeve van degenen die Voorzet 17 niet gelezen hebben en door de woorden van Verkuyl misleid kunnen worden, wil ik zijn beweringen confronteren met mijn werkelijke zienswijzen en adviezen, zoals die duidelijk in de genoemde Taalunienotitie te lezen staan.

Verkuyl beweert dat ik ‘zou willen dat de overheid vooral subsidieert in woorden boeken’. Ten eerste is mijn advies veel omvattender en complexer dan het zinnetje van Verkuyl suggereert. Mijn gemotiveerde aanbevelingen beslaan dertien pagina's (zie Voorzet 17, 48-60). Ten tweede is de nadruk op boeken zeer misleidend, want het gaat mij in genen dele om het gedrukte aspect van de lexicografie. Juist is, dat ik voorstel om prioritair subsidie te verlenen aan de wetenschappelijke woordenboekondernemingen (met de nadruk op ‘wetenschappelijke’), de lexicografische projecten dus die ten dienste staan van het taalwetenschappelijk onderzoek en onderwijs, en binnen die projecten in de eerste plaats aan die welke al (lang) lopen, om hun (spoedige) voltooiing te verzekeren (zie Voorzet 17, 50-53). Tot de wetenschappelijke lexicografie behoort vanzelfsprekend ook een lexicologische taaldatabank, op voorwaarde dat die efficiënt is opgezet en beantwoordt aan de wetenschappelijke eisen van de moderne lexicografie.

Verkuyl beweert dat mijn ‘voornaamste aanbeveling is de subsidiekraan voor het Instituut voor Nederlandse Lexicologie, eerder dan gepland, dicht te draaien en geld over te hevelen naar de Nijmeegse Centrale’. Dit is een verdraaiing van de bovenste plank, die ik deel voor deel zal rechttrekken. Ten eerste betreft mijn voornaamste advies het prioritair subsidiëren van de wetenschappelijke lexicografie (zie boven), en niet de financiering van het INL. Ten tweede spreek ik in mijn Taalunienotitie in verband met hetgeen door Verkuyl wordt beweerd, niet van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL), maar van het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) (zie Voorzet 17, 52-53). Het INL is niet hetzelfde als het WNT. Het WNT is (slechts) één van de projecten van het INL. Ten derde, wat werkelijk in Voorzet 17 staat, is het volgende: ‘Het ware wenselijk dat, indien het WNT gereed komt voor de grote regionale woordenboeken (de Meerjarenplanning van het WNT voorziet een voltooiing voor het jaar 2000), men het entameren van nieuwe projecten met terughoudendheid zou bejegenen en althans een deel van de vrijkomende subsidiebedragen aan de versnelde voltooiing van de regionale woordenboeken zou besteden. Men kan zelfs overwegen die overhevelingsoperatie al voor de voltooiing van het WNT te beginnen: de subsidiestroom voor het zijn voltooiing naderende WNT zou geleidelijk kunnen worden afgebouwd (samen met de natuurlijke afvloeiing van de WNT-redacteuren) en de geldkraan van de regionale woordenboeken gelijklopend daarmee opengedraaid (voor investering in meer personele middelen), zodat ook de wetenschappelijke beschrijving van de dialectwoordenschat van meer dan de helft van ons taalgebied, net zoals het WNT,

[p. 117]

een kans krijgt op een versnelde voltooiing.’ (52-53). Er is dus geen sprake van ‘het eerder dan gepland dichtdraaien van de subsidiekraan voor het INL’ zoals Verkuyl beweert, maar van een geleidelijk afbouwen (gelijklopend met de natuurlijke afvloeiing van die WNT-redacteuren die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt) van de subsidiestroom voor het WNT, dat dan - zo vlak bij het jaar 2000 - toch zo goed als voltooid zal zijn. Verder is er geen sprake van het overhevelen van geld ‘naar de Nijmeegse Centrale’ zoals Verkuyl beweert, maar van het opendraaien van de geldkraan van de regionale woordenboeken, t.w. het Woordenboek van de Brabantse Dialecten en het Woordenboek van de Limburgse Dialecten (die geredigeerd worden aan de Nijmeegse Centrale voor Dialect- en Naamkunde, maar vooral door andere subsidiënten dan de K.U. Nijmegen worden gefinancierd), en het Woordenboek van de Vlaamse Dialekten (dat geredigeerd wordt aan de Rijksuniversiteit te Gent).

Verkuyl beweert dat ik aanbeveel ‘het INL op te heffen, dat wil zeggen, zo hoog te lokaliseren dat het een binationaal instituut wordt met verscheidene vestigingsplaatsen’. Zo'n verwarde en tegenstrijdige uitspraak heb ik nooit gedaan. Dat ik het INL niet wil opheffen, maar integendeel pleit voor het bestaansrecht en zelfs voor een uitbreiding van dat instituut, blijkt uit het volgende citaat: ‘Het moge duidelijk zijn dat deze aanbevelingen geen afbreuk doen aan de waarde, het belang of het bestaansrecht van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie (INL) als instelling voor de wetenschappelijke beschrijving van de Nederlandse woordenschat. Integendeel, alle woordenboekprojecten van categorie I zouden mettertijd zelfs administratief en organisatorisch bij het INL kunnen worden ondergebracht, wat echter niet meteen hoeft te impliceren dat de praktische realisatie van die projecten ook daadwerkelijk in Leiden moet plaatsvinden. Een gedecentraliseerde organisatie van zo'n overkoepelend INL is niet alleen om historische (welke instelling is met het bewuste project begonnen?), maar ook om materiële (huisvesting), praktische (beschikbaarheid van het materiaal) en menselijke (personeel) overwegingen de meest aangewezen oplossing.’ (Voorzet 17, 53). Voor een goed begrip: bij de in het citaat genoemde woordenboekprojecten van categorie I - dat zijn de wetenschappelijke lexicografische projecten - behoren ook de grote regionale woordenboeken (dus ook die welke aan de Nijmeegse Centrale worden geredigeerd!). Mijn adviezen zijn duidelijk niet helemaal - en op sommige punten zelfs helemaal niet - wat Verkuyl zegt dat ze zijn.

Verkuyl beweert: ‘het INL zou volgens Janssens moeten opgaan in de Taalunie’. Juist is het volgende. De minister van O & W stelt in een notitie uit 1987 voor dat de onder hem ressorterende para-universitaire instituten, zoals b.v. het INL, ondergebracht zouden worden bij een ‘koepelorganisatie’. Als mogelijke koepelorganisatie voor het INL - vooral met het oog op een meer gestroomlijnde en betere subsidieverlening - stel ik de Nederlandse Taalunie voor, o.a. omdat het INL als instituut dat reeds sedert 1967 door Nederland en België (c.q. Vlaanderen) samen wordt gesubsidieerd en dat zich bezighoudt met de Nederlandse taal, uitstekend past in de doelstellingen van de binationale Nederlandse Taalunie (zie Voorzet 17, 55).

Tenslotte waag ik mij hier aan (nog) een advies: wie correct geïnformeerd wil worden over mijn standpunten (en het waarom daarvan) t.a.v. een woordenboekenbeleid, kan het best zélf Voorzet 17 lezen. Ik hoop dat deze uitspraak door niemand verdraaid of uit zijn context gerukt zal worden.

September 1989