De Nieuwe Taalgids. Jaargang 80

[p. 525]

Waarom is de ANS eigenlijk geen sinaasappel?

Wim Zonneveld

Ik sluit mij van ganser harte aan bij de heersende opinie over de ANS: het is goed dat de ANS er is, het is een monumentaal werk, waarin heel veel over de grammatica van het Nederlands bijeen is gebracht, en het voorziet in een behoefte. Het is verschenen na grote inspanning van de verantwoordelijke redactie en met name, daaraan hoeft niet getwijfeld te worden, Jaap de Rooij (exoriare aliquis, de woorden waardoor Matthias de Vries zich opgeroepen voelde aan het WNT te beginnen, mag wat mij betreft ook op hem van toepassing worden verklaard).

In mijn stukje ‘De ANS moet gebruikt kunnen worden’ in Ntg 80:1 heb ik ondanks deze overtuiging gemeend kritisch te moeten zijn over een gedeelte van dit monument: ongeveer 100 bladzijden morfologie aan het begin van het boek. Deze opmerkingen waren niet uitsluitend gebaseerd op mijn persoonlijke mening over de ANS, maar voor een groot deel op ervaringen opgedaan in een werkcollege van een semester, waaraan 40 niet speciaal taalkundig gespecialiseerde studenten Nederlands, als interessante groep potentiële gebruikers van de ANS, hadden deelgenomen. Het was niet de bedoeling in dat college de ANS te testen op zijn wetenschappelijke waarde, op zijn taalkundige adequaatheid, of op zijn volledigheid, maar, zoals de titel (overigens het begin van een langer citaat uit de ANS zelf) al zei: op zijn bruikbaarheid. Uit dat college kwam naar voren dat genoemde 100 bladzijden soms slecht en vaak slordig geschreven waren, zondigden tegen elementaire regels van presentatie en organisatie, en een onbetrouwbaar beeld gaven van de relevante taalfeiten. Kortom: de ANS bleek slecht bruikbaar. Ik geef graag toe dat het hier gaat om een subjectief begrip, en ik geef ook graag toe dat ik, en misschien niet ik alleen, bij voorbaat overschat heb wat van een eerste druk (want daar gaat het tenslotte om) van een werk als de ANS überhaupt verwacht mag worden. Aan de andere kant probeert De Rooij in zijn repliek mijns inziens ten onrechte en op een onvruchtbare manier de manco's te bagatelliseren die niet alleen door mij, en niet alleen in Ntg, maar van verschillende kanten in de ANS geobserveerd worden.

Het is jammer dat De Rooij kritiek ziet als antipathie tegen de onderneming, en nog steeds niet duidelijk kan maken wat nu precies de doelstellingen zijn van de ANS en hoe die zich verhouden tot descriptieve en theoretische kaders van vroeger en nu: zijn tekst daarover treft me weer als een bron van verwarring. Het is jammer dat hij in zijn stukje ingaat op een aantal van mijn voorbeelden zonder die te zien als illustraties van algemenere tekortkomingen. Het is jammer dat als hij ingaat op mogelijke verschillen in de beoordeling van taalfeiten, hij niet vermeldt dat de redactie van de ANS dit of dat oordeel heeft, maar automatisch teruggrijpt naar het groene boekje; maar men behoort nu juist geïnteresseerd (te zijn? -js-)in hoe het Nederlands in elkaar zit, en dat is niet altijd hetzelfde als het groene

[p. 526]

boekje, Van Dale (en nu de ANS) citeren. En het is jammer dat waar hij ingaat op globalere tekortkomingen, dat neerkomt op een verdediging van besluiten van de ANS-redactie die in feite onverdedigbaar zijn, zoals het niet opnemen van systematische opmerkingen over de fonologie, of zelfs maar het verwijzen naar een fonologische inleiding.

Bovenal vind ik het echter jammer dat in De Rooij's reactie een toch niet onbelangrijke groep personen zo evident afwezig is: de gebruikers van de ANS. In het voorjaar van dit jaar heeft een nieuwe groep studenten van het ANS-college op het instituut De Vooys gelopen, over een ander gedeelte morfologie; opnieuw leverde het college dezelfde conclusies op - ik had mijn artikel nogmaals kunnen publiceren, maar met geheel nieuwe illustraties. Nog steeds denk ik dat het manco van de ANS op dit gebied ligt: geen of weinig idee van het beoogde publiek, en van de stilistische, empirische en informatieve behoeften van dat publiek. En in dat opzicht is de ANS natuurlijk wel degelijk een sinaasappel. Het is een produkt van wetenschappelijke arbeid dat, op woordenboeken na, waarschijnlijk het grootste potentiële (Nederlandstalige) publiek heeft dat een dergelijk werk zich kan wensen. Dat publiek is zo groot en zo divers dat de term ‘consumenten’ mij volstrekt op zijn plaats lijkt. Maar consumenten willen wel waar voor hun geld. Deze consument klaagde toen zijn fruit uitgedroogd was, moeilijk te pellen, en vol pitten bleek te zitten.

Utrecht

juli 1987