De Nieuwe Taalgids. Jaargang 80

[p. 365]

Aankondigingen en mededelingen

Kwatrijnen van W.A.P. Smit

Het is niet de gewoonte om in De nieuwe taalgids aandacht te schenken aan recent verschenen literaire werken. Toch wil de redactie op deze regel graag een uitzondering maken om even te attenderen op de kleine kwatrijnenbundel Ontmoeting met de dood van de vorig jaar gestorven Utrechtse hoogleraar en oudredacteur van dit blad W.A.P. Smit. Onze lezers zullen hem vooral als literatuurhistoricus kennen. In een kort ‘Voorwoord’ stipt mevrouw G.A. Smit-Rauws ook even aan dat de geleerde Smit gedurende een periode van ruim dertig jaar de dichter verdrongen heeft. Maar tijdens zijn laatste ziekteperiode is hij opnieuw gaan schrijven. Ik herkende in de dichter toch ook weer de geleerde. Alle kwatrijnen dragen een Latijnse titel en de bundel als geheel getuigt van een diep Godsvertrouwen. De tradities van christendom en klassieke oudheid zijn voor Smit beide levend geweest, zoals hij ook bij anderen - Van Mander, Vondel - heeft herkend dat hier niet van een innerlijke tegenstelling gesproken moest worden.

Waar bleef de grens tussen wat is en dromen?
Er is bij mij wat wezenlijks ontwricht.
De dood is nu wel heel dichtbij gekomen:
Gods glimlach maakt voor mij de einder licht.

MAS. - v.d.D.

Guido Gezelle in 15.000 woorden

In het Centrum voor Gezellestudie, bij de Ufsia, werd in de loop van de voorbije 17 jaren een Concordantie op het door Gezelle gebundeld dichtwerk voltooid, d.i. op de eerste vier delen van het Verzameld dichtwerk. Aan de hand daarvan kan men vlot eender welk woord in zijn bundels terugvinden.

Concordanties zijn bijna zo oud als onze westerse beschaving. Vooral de bijbel en de klassieke auteurs waren er het voorwerp van. Voor de Nederlandse literatuur werd er tot op heden veel minder gebruik van gemaakt. (Met de verspreiding van de computer zou dit kunnen veranderen.) Er is er wel een op Mei van Gorter, op enkele werken van Vondel en er wordt gewerkt aan een concordantie op Achterberg. Maar de onze is in de Nederlandse literatuur wel de eerste van die omvang.

Ze was in het Centrum reeds een paar jaar in gebruik en op raad van collega's en geïnteresseerde bezoekers wordt ze nu ter beschikking gesteld van de Gezelle-specialisten. Het drukken werd mogelijk dank zij een subsidie van de Ufsia. Ze werd in machineschrift verwezenlijkt en gedrukt door Acco, Leuven.

Titel en beschrijving:

Guido Gezelle in 15.000 woorden. Een concordantie op het door hem

[p. 366]

gebundeld dichtwerk. (Teksten en studiën uitgegeven door het Centrum voor Gezellestudie; nr. 7 en 8.) Onder de leiding van J. Boets, samengesteld door Kr. Huybrechts, I. Tilley, M. Welvaert (t) en W. Zijlstra; met een inleidend woord door Fr. Claes. 2 delen, samen 855 blz. Prijs 1.750 fr. (verzending inbegrepen). 1.600 fr. (in het Centrum afgehaald; komst op voorhand melden). Te bestellen door storting van die som op prk. 000-0061095-82 van Ufsia, Antwerpen, met vermelding: G.G. in 15.000 woorden.

Centrum voor Gezellestudie, Universiteit van Antwerpen,

Anik Vanstappen

Literair leven in de negentiende eeuw

Fris, informatief, prettig leesbaar, goed geïllustreerd, en dat alles in een aantrekkelijk jasje voor een schappelijke prijs: het zijn de handelsmerken geworden van een serie beknopte boekjes over Nederlandse literatuurgeschiedenis, waarvan nu het vierde deel is verschenen. H. Pleij schreef Het literaire leven in de middeleeuwen, E.K. Grootes Het literaire leven in de zeventiende eeuw, en H. Stouten behandelde de achttiende eeuw onder de titel Verlichting in de letteren. Het nu verschenen deeltje is van de hand van Marita Mathijsen, en betreft Het literaire leven in de negentiende eeuw.

De reeks is gericht op leerlingen van de hoogste klassen van HAVO en VWO en beginnende studenten aan HBO's en universiteiten. De hoop wordt uitgesproken dat ook de leek met literaire belangstelling kan worden gewonnen voor deze beschrijving van ons letterkundig verleden, die anders is dan voorgaande overzichten.

Wat er anders aan is, ligt al opgesloten in de titel. De nadruk ligt niet op de literaire werken, maar op alles daar omheen, kortweg samengevat als het ‘literaire leven’. Zo behandelt Mathijsen in zes hoofdstukken achtereenvolgens het leespubliek (I), het leesgedrag (II), het produktieproces (III), de organisatie van het literaire leven in genootschappen en gezelschappen (IV), de verspreiding van literatuur via boekhandels, uitgevers en bibliotheken (V), en de sociale positie van schrijvers en groepsvorming in het schrijverswereldje (VI). Hoewel er op detailpunten kritiek kan worden geleverd, mag dit overzicht gelden als een aanwinst voor ons beeld van de negentiende eeuw.

Wel kan worden opgemerkt dat Mathijsen het uitgangspunt van deze reeks wel erg rigoureus heeft gevolgd. Na bovengenoemde zes hoofdstukken, die in totaal 78 pagina's omvatten, treft de lezer nog een zevende hoofdstuk aan. Het draagt als titel: ‘Literatuur’. Inderdaad, wat op het allerlaatst in zes pagina's behandeld wordt, daarover was in het hele boekje nog niet of nauwelijks gesproken: de literatuur zelf. Zonder af te willen doen aan de keuze om het literaire leven te willen bespreken, lijkt mij toch dat de literatuur hoe dan ook de belangrijkste factor in het literaire leven vormt. En dat het mogelijk is om literaire werken en literair leven in onderlinge samenhang te behandelen, heeft Grootes aangetoond in zijn deel over de

[p. 367]

zeventiende eeuw. Bij Mathijsen komt naar mijn gevoel de literatuur er net iets te bekaaid af.

Het neemt niet weg dat zij een waardig vervolg heeft geleverd van een reeks, die nog twee deeltjes in het vooruitzicht stelt: een over de twintigste eeuw van T. Anbeek en J. Goedegebuure, en een over Indische literatuur door P. van Zonneveld.

Het literaire leven in de negentiende eeuw van Marita Mathijsen telt inclusief literatuuropgave en chronologische tabel 92 pagina's, is uitgegeven bij Martinus Nijhoff in de reeks ‘Literatuur’, en kost f 15,05.

C.B.F. Singeling

Handelingen van het Xe congres van de Société Rencesvals

In de nazomer van 1985 werd te Straatsburg het tiende internationale congres van de Société Rencesvals gehouden. Het is verheugend en bewonderenswaardig dat men er in het Centre Universitaire d'Etudes et de Recherches Médiévales d'Aix in geslaagd is, de handelingen van dit congres reeds aan het begin van 1987 te doen verschijnen. Het zijn wederom twee dikke delen geworden, die samen 1263 pagina's tellen. Men treft er meer dan 60 bijdragen in aan. De meeste daarvan hebben betrekking op het Franse chanson de geste, maar ook bijdragen over de niet-Franstalige, met het chanson de geste verwante epiek, ontbreken niet. Maar liefst zes daarvan zijn gewijd aan Middelnederlandse Karelepiek. In deze bijdragen wordt aandacht geschonken aan: de rol van Madelgijs in Renout van Montalbaen en in de Madelgijs (door Bob Duijvestijn), de twee Middelnederlandse Aiolbewerkingen (door Baukje Finet - van der Schaaf), de wijze waarop men zich in Renout van Montalbaen jegens Karel opstelt (door Irene Spijker), de ontwikkeling van de versificatie in de Middelnederlandse Karelepiek (door Evert van den Berg), de Roman der Lorreinen (door Ben van der Have) en de structuur van Karel ende Elegast (door Hans van Dijk). Van de overige bijdragen wil ik graag die van Danielle Buschinger vermelden: ‘Les relations entre épopée français et épopée germanique; essai de position des problèmes’.

Au carrefour des routes d'Europe: la chanson de geste [Actes du] Xe congrès international de la Société Rencesvals pour l'étude des épopées romanes. Strasbourg 1985. Aix-en-Provence, 1987. 2 dln. Senefiance 20-21. 1263 pp., 8 ill. Wie Au carrefour [...] wil bestellen, kan dit doen door een briefje te schrijven naar de Université de Provence, Service des Publications - 29, Avenue Robert-Schuman - 13621 Aix-en-Provence Cedex 1, en een cheque mee te sturen ten bedrage van FF. 550,- (alleen betalingen in Franse francs worden geaccepteerd), t.n.v.M. le régisseur des publications, CCP 9 404 28 U-Marseille.

Irene Spijker

[p. 368]

Constantijn Huygens 1687-1987

De driehonderdste sterfdag van Constantijn Huygens is herdacht met (onder andere) een tweedaags congres van de Werkgroep 17e Eeuw. In de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage werd de tuim tweehonderd bezoekers uit binnen- en buitenland een twintigtal lezingen aangeboden. Tussendoor kon men luisteren naar de muziek van onder meer Huygens zelf of een kijkje nemen op de tentoonstelling van boeken en manuscripten der KB, gebaseerd op de Huygens-collectie en gegroepeerd naar thema's als ‘Huygens in zijn gezin’, ‘Huygens en de wetenschap’ en ‘De dichter Huygens’. Met de opening van de grote overzichtstentoonstelling Constanter, Constantijn Huygens 1596-1687 in het Museon te 's-Gravenhage eindigde een zeer geslaagd congres (deze tentoonstelling is overigens nog tot en met 13 september in Rijksmuseum het Loo te zien). De congreslezingen zullen verschijnen in het tijdschrift van de Werkgroep 17e Eeuw (voor abonnementen, waarbij het lidmaatschap van de werkgroep is inbegrepen, wende men zich tot de uitgever: Sub Rosa, Postbus 575, 7400 NA Deventer).

Aandacht verdienen ook enkele boeken die ter gelegenheid van de Huygensherdenking zijn verschenen. Allereerst de bundel wetenschappelijke studies onder de titel Veelzijdigheid als levensvorm bijeengebracht door A.Th. van Deursen, E.K. Grootes en P.E.L. Verkuyl (verschenen bij Sub Rosa te Deventer als Deventer Studiën nr. 2; 276 blz. Prijs f 25,-). Niet alleen de veelzijdige dichter Huygens maar ook de musicus, de wetenschapper en de bouwkundige komen hierin aan bod. Dit interessante en schappelijk geprijsde boek is een ‘must’ voor elke Huygens-liefhebber.

Ook de catalogus bij de herdenkingstentoonstelling in de KB (nr. 26 van de tentoonstellingscatalogi en brochures van de Koninklijke Bibliotheek, Den Haag 1987), onder redactie van A. Eyffinger, is tot een Huygens-bundel uitgegroeid. Naast een zevental inleidingen op de tentoonstelling bevat zij een beknopte bibliografie van Huygens' werken. Bijzonder is de catalogus vooral vanwege de integraal afgedrukte tekst van een nog niet eerder als zodanig gepubliceerd handschrift, bestaande uit dagboekaantekeningen van vader Christiaan en zoon Constantijn Huygens over de jeugd en opvoeding van hun kinderen.

Tot slot een alleraardigste Huygens-biografie, bedoeld voor een groot publiek en geschreven door L. Strengholt. De titel is Constanter. Het leven van Constantijn Huygens, de uitgever Querido, de omvang 128 blz., de prijs f 15,-.

Marijke Meijer Drees

Revolutie in Nederland

In 1787 stond ons land op zijn kop. Een ware burgeroorlog woedde binnen de grenzen van de Nederlandse Republiek. Het hele politieke en culturele leven in de jaren 1780-87 werd beheerst door de twist tussen Patriotten en Prinsgezinden. De strijd mondde uit in een (tijdelijke) overwinning van de laatsten toen de orangistische orde werd hersteld met de hulp van Pruisische

[p. 369]

legers. Nu, tweehonderd jaar later wordt de ‘patriottentijd’ uitgebreid herdacht en in perspectief geplaatst. Dat gebeurt met tentoonstellingen, congressen en publikaties. Er bestaat een handige overzichtsfolder van alle activiteiten, verkrijgbaar bij uitgeverij De Bataafsche Leeuw, Singel 466-468, 1017 AW Amsterdam; 020-261655. Informatie over de congressen kan worden ingewonnen bij het secretariaat van het Nederlands Historisch Genootschap, 070-140363

Marijke Meijer Drees

Conferentiedag ‘Het Schoolvak Nederlands’

Op 27 september 1986 werd in Amsterdam een conferentie belegd onder de titel ‘Het Schoolvak Nederlands’. Organisatoren waren de VALO-M en drie verenigingen op het gebied van het onderwijs Nederlands: de VDN, de VON en de VLLT. Het verslag van deze conferentie is onlangs verschenen. Het bevat 26 lezingen, over uiteenlopende onderwerpen als literatuuronderwijs, taalbeschouwing, spelling, drama, parafraseren, verschillende taalvaardigheden, de rol van de computer, vertellen, poëzie, intercultureel onderwijs, enz. Ook de voordrachten die Frank Jansen (‘Het schoolvak Nederlands aan het einde van het Voortgezet Onderwijs’) en Kees Sluis (‘De restauratie van het moedertaalonderwijs’) hielden op uitnodiging van de organisatie, zijn afgedrukt.

Het conferentieverslag kan worden besteld door overmaking van f 30,- op girorekening 5141480, t.n.v.F. Zwitserlood te Amsterdam, onder vermelding van ‘HSN-conferentieverslag 1986’.

P.M. Nieuwenhuijsen

Internationaal Reynard Society / Société Internationale Renardienne

De International Reynard Society I Société Internationale Renardienne is een internationale wetenschappelijke vereniging die zich ten doel stelt het onderzoek te bevorderen naar de komische, satirische en allegorische literatuur der middeleeuwen (bijv. fabel, dierenepos, bestiarium, fabliau, boerde, Schwank etc.) en naar de invloed van die typen literatuur op de beeldende kunsten in de middeleeuwen en op de literatuur van latere perioden. Sinds de oprichting heeft de Society tweejaarlijkse colloquia georganiseerd, achtereenvolgens in Glasgow, Amsterdam, Münster, Evreux, Turijn/ St. Vincente en Spa.

Het congres van dit jaar heeft onlangs (van woensdag 15 tot maandag 20 juli in Durham (Engeland) plaatsgevonden. Er werden lezingen gehouden over bestiaria, fabels en fabliaux, maar de meerderheid handelde over aspecten van de Reynaertmaterie. Een greep uit het aanbod:

The fox as predator and prey (Adams, USA); Traditional stories as recurrent problems (Brewer, UK); The animal archetype of the collective unconscious (Hagtingius, Ned.); La structure temporelle dans le Reinhart Fuchs (Krause,

[p. 370]

Fr.); Words and deeds in the Ysengrimus and the Roman de Renart (Mann, UK); Quelques remarques sur Ie MS I du Roman de Renart (Nieboer, Ned.); Sources and functions of the proverbial lore in the Ysengrimus (Peeters, Ned.); The audience of the Roman de Renart (Pemberton, UK); Reynard on Flemish cabinets circa 1700 (Van Daele, Bel.); The anthologies within the anthologies of the Roman the Renart (Varty, UK); The Dutch chapbooks of Reynaert den vos and their illustrations (Verzandvoort, Ned.); Medieval views on mart, animals and language as background for an interpretation of fables and beast-epics (Wackers, Ned.).

De tekst van de lezingen wordt gepubliceerd in het pas opgerichte Jaarboek van de Society en wel verdeeld over twee jaardelen (1988 en 1989). Het eerste deel van dit Jaarboek zal verschijnen in het voorjaar van 1988 bij Uitgeverij Alfa, Postbus 26, 5360 AA Grave. De prijs bedraagt bij voorintekening f 30,-; na verschijnen f 40,-.

P.M Wackers

Colloquium van de ‘Contactgroep 19de eeuw. Dr. F.A. Snellaertcomité’

De ‘Contactgroep 19de eeuw. Dr. F.A. Snellaertcomité’ organiseert op woensdag 7 oktober e.k. een colloquium over leescultuur en boekverspreiding in Noord en Zuid in de 19de eeuw. Het colloquium heeft plaats in de lokalen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde te Gent (Koningstraat 18).

Programma
10.00 u.	Begroeting en koffie
10.30 u.	Prof. Dr. H. Gaus: Lectuur, leeskabinetten en leeskabinetten en uitleenbibliotheken te Gent vóór 1850.
12.00 u.	Middagmaal
14.15 u.	Prof. Dr. R. van Eenoo: Bibliotheken te Gent na 1850. Stand van het onderzoek
15.15 u.	Dr. J.J. Kloek: De lectuuraankoop van het 19de-eeuwse publiek op basis van de klantenboeken van de Middelburgse boekhandel
16.15 u.	Discussie en besluit.

Belangstellenden kunnen zich vóór 15 september inschrijven bij de secretaris van de Contactgroep, Dr. M. de Smedt, Pastoor Dergentstraat 5, 3222 Gelrode. De deelname aan het colloquium is gratis.

M. de Smedt