De Nieuwe Taalgids. Jaargang 77

[p. 466]

Aankondigingen en mededelingen

Xe Congres Société Rencesvals

Van 25 tot 31 augustus 1985 zal te Straatsburg het tiende congres van de Société Rencesvals worden gehouden. De Société Rencesvals pour l'étude des épopées romanes is een internationale vereniging van mensen die geïnteresseerd zijn in en zich meestal ook bezighouden met de wetenschappelijke bestudering van het Franse chanson de geste en zijn verschijningsvormen in andere talen.

De titel die het tiende congres heeft meegekregen, luidt: ‘Au carrefour des routes d'Europe: la chanson de geste’. De lezingen, elk gevolgd door een korte discussie, zullen betrekking hebben op de volgende drie thema's:

- Monastères, églises, pélerinages: les gestes et leurs domaines de diffusion;

- Développement et recherches de l'épopée (aspects linguistiques et littéraires);

- Échanges épiques entre monde roman et monde germanique.

Voor neerlandici is uiteraard m.n. dit laatste thema interessant. In zgn. ‘tables rondes’ zal worden gediscussieerd over

- les methodes;

- les problèmes de métrique;

- les travaux en cours.

Voertalen binnen de Société zijn vooral Frans, daarnaast Italiaans en Spaans. De lezingen worden derhalve steeds in één van deze talen gehouden. Behalve lezingen staan er excursies en andere culturele activiteiten op het programma.

Wie aan het congres wil deelnemen, kan zich inschrijven door 450 FF te betalen aan: M. Claude Buridant, Congrès Rencesvals 85 [dit bij betaling vermelden], Crédit Industriel d'Alsace et de Lorraine, 18, rue du Général de Gaulle, F-67000 Strasbourg-Esplanade. Code banque: 10037; Code Guichet: 00139; Numéro de compte: 13902557000-59. Dit bedrag kan alleen via de bank worden betaald, en wel in Franse francs. Het moet vóór 1 oktober 1984 zijn ontvangen. Voor deze 450 FF kan men dan deelnemen aan alle activiteiten die op het programma staan, met uitzondering van het uitgebreide slotdiner. Eventueel meekomende gezinsleden betalen 350 FF, kinderen beneden de 10 jaar 150 FF. Ook studenten kunnen korting krijgen. De reis naar en van Straatsburg regelt iedere deelnemer zelf. Voor informatie over mogelijkheden en kosten van maaltijden en logies en voor alle verdere inlichtingen wende men zich tot het Secrétariat du Xe Congrès International de la Societé Rencesvals, Centre de Philologie et de Littératures romanes, Université des Sciences Humaines, 25, rue du Maréchal-Juin, F-67084 Strasbourg Cedex. Ook kan men terecht bij Irene Spijker, secr.-penn. van de Nederlandse afdeling van de Société Rencesvals, Instituut De Vooys voor Nederlandse taal- en letterkunde, Padualaan 14, Postbus 80.091, 3508 TB Utrecht, Tel. [phone] of 03403-75677. Wie voor ca. f25,-per jaar lid wil worden van de Société Rencesvals, kan zich eveneens opgeven bij I. Spijker. Men ontvangt dan elk jaar gratis het Bulletin bibliographique, dat 300 à 500 titels telt.

IRENE SPIJKER

Middelnederlands toneel uit en thuis

Op p. 83-84 van deze jaargang heeft Marrianne van Riessen-Roza verslag gedaan van het colloquium ‘The Medieval Drama of the Low Countries’, dat in september 1983 te Cambridge heeft plaatsgehad. Zij kondigde daarin aan dat de tijdens het colloquium

[p. 467]

gehouden lezingen gepubliceerd zouden worden. Dat is inmiddels gebeurd: de in april 1984 verschenen, 152 pagina's tellende aflevering 22 van Dutch Crossing, het huisorgaan van de Afdeling Nederlands van University College te Londen, brengt de tekst van de acht door Mevrouw van Riessen opgesomde bijdragen, voorafgegaan door een behartigenswaardige proloog van de initiatiefneemster tot het colloquium, Elsa Strietman (‘a basic lack of information...could be remedied if Dutch medievalists did more to “promote their wares” abroad’). De presentatie van de teksten wordt verlevendigd door een aantal illustraties, die voor een deel afkomstig zijn uit het zogenaamde Liber Boonen, een uit 1594 daterende beschrijving-met-tekeningen van de Leuvense ‘ommeganc’. Over dit Liber Boonen handelt de bijdrage van Meg Twycross; zij heeft er uitvoeriger over bericht in Medieval English Theatre 4 (1982).

Behalve deze lezingen bevat Dutch Crossing 22 nog een primeur van belang: ‘A Survey of Dutch Drama Before the Renaissance’ door Hans van Dijk, Wim Hummelen, Wim Hüsken en Elsa Strietman. Het gaat hier om aanvullingen op en toevoegingen aan Hummelens Repertorium van het rederijkersdrama, 1500 - ca. 1620. De toevoegingen betreffen de reeds bekende dramatische teksten van vóór 1500, die door Van Dijk en Elsa Strietman volgens de regels van het Repertorium zijn beschreven. Bij de aanvullingen, van de hand van Hummelen en Hüsken, gaat het om nieuwe teksten uit de periode na 1500: niet minder dan dertien recent-ontdekte spelen, drie oudere drukken van reeds bekende drama's, en acht stukken waarvan reeds een oudere druk bekend was. In afwachting van een nieuwe druk van Hummelens standaardwerk zal menigeen deze addenda in Dutch Crossing met profijt kunnen raadplegen.

De aflevering besluit met enkele korte bijdragen, waaronder een recensie van een opvoering van Mariken van Nieumeghen in Queens' College te Cambridge door een groep Londense neerlandici. De vertaling was van de hand van Susan Roach. Vertalingen van andere Middelnederlandse spelen staan op stapel. Dutch Crossing is voor £2.00 verkrijgbaar bij het Department of Dutch, University College London, Gower Street, London WC1E 6BT.

w.p.g.

Jaarboek ‘De Fonteine’ 1982-1983

Traditiegetrouw wordt in deze rubriek de aandacht gevestigd op nieuwe delen in de reeks jaarboeken van de Koninklijke Soevereine Hoofdkamer van Retorica ‘De Fonteine’. De annalen van deze eerbiedwaardige Gentse instelling zijn geleidelijk uitgegroeid tot het centrale orgaan voor de studie van de rederijkerslitteratuur. Ook het onlangs verschenen Jaarboek ‘De Fonteine’ 1982-1983 geeft een goede indruk van de stand van zaken op dit onderzoeksgebied. Twee bijdragen zijn gewijd aan Cornelis van Ghistele. Mireille Vinck-Van Caekenberghe geeft een levensbeschrijving van deze Antwerpse rederijker en humanist, over wie zij een in 1982 te Gent verdedigde dissertatie heeft geschreven. Even welkom is de editie met uitvoerige inleiding en aantekeningen van Van Ghisteles dubbelspel over Eneas en Dido, door K. Iwema - een fascinerend document voor wie belangstelt in de Vergilius-receptie in de zestiendeeeuwse volkstalen. Als toegift bij de editie van het Testament Rhetoricael in de vporafgaande delen van het Jaarboek heeft D. Geirnaert gegevens over werk van Eduard de Dene in zestiende-eeuwse drukken bijeengebracht. Ander rederijkerswerk komt ter sprake in de vorm van recen-

[p. 468]

sies. W. Waterschoot wijdt een gedegen en lovende bespreking aan de recente uitgave van De Gentse spelen van 1539 door Erné en wijlen Van Dis, en D. Coigneau gaat in op de studie van Van Boheemen en Van der Heijden over De Delftse rederijkers ‘Wy rapen gheneucht’. Tenslotte vermeld ik nog een artikel over dichtwedstrijden in Vlaanderen in de periode 1825-1888 door J. Huyghebaert, een kort artikel van Anne Marie Musschoot over recente publikaties over het toneel in Vlaanderen, en het nawerk, waarin onder meer een geestige toespraak en een kunstig refrein ter ere van de redacteur van het Jaarboek, A. van Elslander, zijn opgenomen. Jaarboek ‘DeFonteine’ 1982-1983 is verkrijgbaar na overmaking van BF 650 (inclusief verzendkosten) op postrekening 000-0301710-40 van De Fonteine te Gent.

w.p.g.

Schatten in Utrecht

Ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Bibliotheek der R.U. Utrecht is een tentoonstelling georganiseerd van ‘Handschriften en oude drukken van de Utrechtse universiteitsbibliotheek’. Bij de tentoonstelling hoort een onder dezelfde titel uitgebrachte catalogus, een fraai verzorgd boekwerk dat, zeldzaamheid, een tweede druk heeft bereikt. De catalogus bevat voor Neerlandici zeer belangrijk materiaal, naar moge blijken uit het volgende overzicht van de hoofdstukken.

I	Handschriften en gedrukte boeken uit kloosters in en rond Utrecht
II	Handschriften en gedrukte boeken afkomstig uit kapittels
III	Oude drukken afkomstig uit twee grote legaten uit het begin van de zeventiende eeuw
IV	Verdere collectionering van handschriften
V	Verdere collectionering van oude drukken

Het hoofdaccent in tentoonstelling en catalogus ligt op de middeleeuwse handschriften die nu eenmaal het meest kostbare en spectaculaire onderdeel van de Utrechtse verzameling vormen - men denke aan het befaamde Utrechtse psalterium. Maar ook latere interessante manuscripten zijn tentoongesteld en beschreven zoals een verslag van een college van F.C. Donders en een brief van Anna Maria van Schuurman waarin ze vertelt van een bezoek aan Descartes. Wat de gedrukte boeken betreft noem ik als één voorbeeld van de vele mogelijke de collectie-Te Winkel, een verzameling van zo'n duizend nummers van 17de en vooral 18de-eeuwse Nederlandstalige toneelteksten. In de toelichtingen is op een zeer leesbare en zeer deskundige wijze een schat aan informatie bijeengebracht die vervolgens door uitgebreide registers goed is ontsloten. Mede door de fraaie illustraties is zodoende een attractief boek van blijvende waarde tot stand gebracht, dat ook voor niet-specialisten leesbaar is - in de toelichtingen wordt bijna terloops heel wat vakgeleerdheid helder ‘vertaald’.

De catalogus is uitgegeven door HES te Utrecht en kost als paperback f49,50, gebonden f65,-.

m.a.s.-v.d.d.

Voortgang IV

Te beginnen met dit vierde deel is het karakter van het jaarboek Voortgang enigszins

[p. 469]

veranderd. De exclusieve relatie die er in de eerste drie delen bestond met de Vrije Universiteit te Amsterdam en die ook in de titel uitkwam (Voortgang van het onderzoek in de subfaculteit Nederlands VU), is losgelaten. De redactie is uitgebreid en bestaat nu uit D.M. Bakker, G.R.W. Dibbets, K. Fens, Margaretha H. Schenkeveld, Johanna Stouten en L. Strengholt, en vertegenwoordigt daarmee drie universiteiten. W.F.G. Breekveldt en J. Noordegraaf fungeren als redactiesecretarissen. De titel is aangepast en luidt nu Voortgang, Jaarboek voor de Neerlandistiek.

Dit deel van het Jaarboek is vrijwel uitsluitend letterkundig gericht maar heeft, binnen die beperking, een zeer rijke en gevarieerde inhoud. In het openingsartikel doet prof. Schenkeveld verslag van de bronnen van Van Schendels Waterman en de manier waarop hij die in zijn tekening van een zwaar-calvinistisch millieu gebruikt heeft. Strengholt maakt aannemelijk dat een dubbelblad met kritische aantekeningen op Huygens ‘Aan den leser’ voor Hofwyck, van de hand van Cats is, bezorgt een uitgave van het stuk en laat zien hoe de poetica's van criticus en auteur uiteenliepen. Tineke ter Meer identificeert de satire-vertaler Emilius Elmeguidi als de schilder Willem de Mey. J. Bosch geeft een overzicht van de binnenkort te verwachten editie van dl. II van Bilderdijks briefwisseling en offreert bij wijze van voorproef vijf interessante brieven. Willem Breekveldt behandelt de relatie tussen Bilderdijk en zijn uitgever P.J. Uylenbroek mede op basis van 85 brieven van de dichter die in 1980 door het Bilderdijkmuseum konden worden aangekocht. De aandacht gaat vooral uit naar de wijze waarop een aantal van Bilderdijks publicaties in boektechnisch opzicht tot stand is gekomen. Een andere negentiende-eeuwse uitgever, Joh. Immerzeel jr., wordt door B.P.M. Dongélmans gepresenteerd. J.D.F, van Halsema heeft aan Voortgang de lezing afgestaan die hij gehouden heeft t.g.v. de verschijning van het eerste deel van de grote editie van Leopolds Gedichten, Hij laat zien hoe Leopold eerst ‘het referentiekader van zijn Nederlandse mede-avantgardisten deelt’ en er in zijn poëzie op reageert, terwijl hij later niet meer aansluiting zoekt bij de literaire actualiteit maar een eigen hoogst-persoonlijk referentiekader schept. Het enige taalkundige artikel is afkomstig van J. Noordegraaf die o.m. heeft uitgezocht welke Nederlandse taalkundigen door Carry van Bruggen in Hedendaagsch fetischisme op de korrel zijn genomen. Alie Blokhuis maakt kanttekeningen bij Van Ostayens groteske De Generaal en toont aan dat de door de generaal ontvouwde visie op het verschijnsel oorlog en de relatie oorlogeros berust op theorieën van Max Scheler en Hans Blüher. Tevens maakt ze aannemelijk dat in de groteske Van Ostayens eigen opvattingen over kunst als het ware vermomd door de generaal naar voren worden gebracht. Jan ter Wee tenslotte deelt een en ander mee over Kouwenaars medewerking aan De Waarheid.

Dit nummer van Voortgang is te bestellen door f 15,- (studenten f 10,-) over te maken op postgiro 4578980 t.n.v.W.F.G. Breekveldt, Subfac. Nederlands V.U., De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam.

m.a.s.-v.d.d.

Wie en wat in de Neerlandistiek

Onder auspiciën van de Internationale vereniging voor Neerlandistiek (IVN) is een handig naslagwerkje nu al voor de zevende keer tot stand gebracht: Wie en wat in de neerlandistiek in België en Nederland. Men vindt erin een overzicht van de instituten

[p. 470]

(universitaire en niet-universitaire) waar men zich in onderwijs en onderzoek met ons vak bezighoudt, met daarbij steeds een lijst van stafleden met hun specialisaties. Nieuw is in deze zevende oplage een ‘Overzicht van tijdschriften waarin geregeld bijdragen verschijnen op het gebied van de Nederlandse taal- en letterkunde, taalbeheersing, tweedetaalverwerving en/of moedertaaldidaktiek’. Bij ieder tijdschrift is ook het redactie-adres vermeld. Een personenregister completeert de uitgave.

Er is niet vermeld of het 98 pagina's tellende werkje ook voor niet-leden van de IVN verkrijgbaar is, en evenmin is een prijs opgegeven. Voor nadere inlichtingen wende men zich tot de administrateur van de IVN, mevrouw J.M. Spoelder-Kristel, Postbus 84069, 2508 AB 's Gravenhage.

M.A.D.-v.d.D.

Korenbloemen: nieuwe serie publikaties over historische letterkunde

De vakgroep Historische Letterkunde van het Instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam heeft een nieuwe serie publikaties tot stand gebracht onder de naam Korenbloemen. Het is de bedoeling dat deze serie publikatiemogelijkheden biedt voor opvallende werkstukken die in het kader van de opleiding aan het Instituut voor Neerlandistiek ontstaan zijn.

Als Korenbloemen 1 is verschenen: Wilma van Engeldorp Gastelaars: Ic sal u smiten op uwen tant. Geweld tussen man en vrouw in laatmiddeleeuwse kluchten (1984; 171 pp.; ill.).

Als Korenbloemen 2 verscheen: Nico Oudejans: De jood in de middelnederlandse literatuur. Een onderzoek naar de jood als type in de letterkunde tot 1600, met een nadruk op exempelen (1984; 107 + 45 pp.; ill.).

De publikaties zijn verkrijgbaar op het Instituut voor Neerlandistiek, afdeling Documentatie Nederlandse Letterkunde (DNL: kamer 407 tot juli 1984; kamer 463 van het nieuwe instituut aan de Spuistraat 134 vanaf september 1984), voor f15,- (dl. 1) en f13,- (dl. 2). Ze zijn ook per post verkrijgbaar na girering van f21,- voor dl. 1 en/of f19,- voor dl. 2 (incl. verzendkosten) op postgiro 4742010 ten name van Bibliothecaris Instituut voor Neerlandistiek te Amsterdam.

P.J. VERKRUIJSSE

Concordantie verzamelde gedichten Achterberg

Tijdens het Achterberg-weekend in november 1982 te Driebergen maakte G.N. Lammens uit Luxemburg bekend, dat hij beschikte over een door hem met de hand vervaardigde concordantie op de Verzamelde gedichten. Resultaat van ruim 10 jaar arbeid. Hij had een drukker bereid gevonden zijn werk te drukken, maar de benodigde financiën ontbraken. Tijdens het weekend is door het Bestuur van het Genootschap Gerrit Achterberg het initiatief genomen om alsnog tot uitgave van deze concordantie te komen.

Het afgelopen jaar 1983 is bekeken welke mogelijkheden er waren en is met name ook bezien in hoeverre de concordantie, die in eerste instantie voor persoonlijk gebruik van Lammens zelf was bedoeld, voor een breder publiek geschikt kon worden gemaakt. De beslissing is genomen om de concordantie aan een nadere systematisering te onderwerpen. Tegelijkertijd wordt een check gemaakt op frequentie, vindplaats en contextbeschrijving.

[p. 471]

De concordantie zal naar verwachting 1000 à 1500 pagina's gaan omvatten. Afhankelijk van de definitieve vormgeving zal hij verschijnen in twee of drie gebonden delen. Voor de lemmata zijn de aanwijzingen en indelingen gevolgd van Van Dale's Woordenboek der Nederlandse Taal. Bij elk lemma staan vermeld de frequentie, de verschijningsvormen, de vindplaatsen volgens de paginering van de Verzamelde gedichten en de bij behorende context. Daartussen is telkens aangegeven waar de afzonderlijke verschenen bundels beginnen. Ten behoeve van het gebruik vinden verwijzingen plaats vanuit de woorden die elders in samengestelde, verbogen of vervoegde vorm als lemma zijn opgenomen.

De concordantie op de Verzamelde gedichten zal uitsluitend te verkrijgen zijn via voorintekening. Alleen bij zeer grote inschrijving en voldoende financiële speelruimte kan worden overwogen meer exemplaren te laten drukken dan op basis van voorintekening was voorzien. Deze overexemplaren zullen dan aanmerkelijk duurder zijn. Deze opbrengst komt in de eerste plaats ten goede aan degenen die een hoger bedrag dan f125,- bij voorintekening hebben betaald. Gezien de uiterst scherpe prijs kan bij afname van meer exemplaren geen reductie worden verleend.

De voorintekening staat vooralsnog open tot 31 december 1984. U kunt intekenen door storting van één van de onderstaande bedragen op girorekening nr. 52 96 925 t.n.v.A. Veldstra, Amsterdam, onder vermelding: concordantie.

a) f125,- voor 1 ex. of een veelvoud daarvan voor meer exx. Het juiste aantal op het stortingsformulier vermelden.

b) een bedrag lager dan f125,- voor 1 ex. Op het stortingsformulier aanvullend vermelden: eerste, tweede.... of laatste termijn.

c) een bedrag hoger dan f125,- voor 1 ex. en het surplus als vrijwillige bijdrage in de kosten van het project. Op het stortingsformulier vermelden: aandeelhouder. In alle gevallen onvangt u een schriftelijke bevestiging van uw voorintekening.

BERT VELDSTRA

Alles mooi en aardig bij Van Mander

Hessel Miedema heeft een onderzoek gedaan naar de betekenis-mogelijkheden van een viertal glibberige termen in het Schilder-boeck onder de titel Fraey en aerdigh, schoon en moy in Karel van Manders Schilder-boeck. Hij heeft daartoe alle plaatsen waar de termen voorkomen verzameld zodat bespreking van de betekenis altijd aan de hand van de context geschieden kan.

Het boekje telt 26 blz. en kan voor de spotprijs van f3,- besteld worden door dit bedrag over te maken op postrekening 4850240 t.n.v.H. Miedema, Amsterdam onder vermelding van Fray & aerdigh.

m.a.s.-v.d.d.