De Nieuwe Taalgids. Jaargang 77

[p. 319]

Aantekeningen bij het lezen van twee nagelaten gedichtjes van Albert Verwey

Brenda M. Wolvekamp-Baxter

‘Gedroomd Bezoek!’
Hoe graag ik koom'
En druk lichaamlijk u de hand-
Als weergalm uit een beter land
Meldt dicht en boek
Ons saamzijn in den droom

(Dichtspel, blz. 282)

Met dit zesregelig versje heeft Verwey in december 1915 een exemplaar van zijn bundel Het Zichtbaar Geheim aan zijn vriend W.L. Penning Jr. opgedragen. Het versje is tevens Verwey's antwoord op het gedicht ‘Gedroomd Bezoek aan Dr. Albert Verwey den vijftiger vandaag’ dat voor het eerst in de Nieuwe Rotterdamsche Courant is verschenen op Verwey's verjaardag (15 mei 1915) en later in De Beweging van juni 1915 werd herdrukt.

De blinde dichter van een oudere generatie kende en rekende tot zijn vrienden zowel Verwey als de nog jongere Alex Gutteling. Hij waardeerde hen als dichters evenals zij hem. Verwey sprak dikwijls met Penning over Gutteling en las uit het werk van de jonge dichter voor. Penning wist dus heel goed van de grote betekenis van Gutteling voor Verwey. In zijn gedicht brengt de dichter zijn hulde aan de jarige dichter, maar tegelijkertijd herdenkt hij de jonggestorven vriend die zo veel voor Verwey heeft betekend, doch aan dit feest niet heeft kunnen deelnemen. In zijn ‘gedroomd bezoek’ ziet Penning deze jonge dichter mee aan het feest verschijnen en laat hem zijn hulde aan Verwey overbrengen:

Eén brengt den heildronk niet...
Toch is 't alsof die jonge held,

Ter stille rust lang heen,

Als medegast op 't levensfeest
In schoon bestaan uw trots geweest,

Feestwijdend mêe-verscheen.

Door u had;ik zijn Morgen lief,

Verjongde mij zijn hand;

Aanvaard, bij rijk verjaarsfestoen
Als uit zijn naam het lauwergroen,

Versch uit mijn Avondland.

(De Beweging, Jrg. 11, blz. 211)

Hierop zinspeelt Verwey in de laatste drie regels van dit gedichtje:

[p. 320]

 

Als weergalm uit een beter land

 

Meldt dicht en boek

 

Ons saamzijn in den droom.

Het ‘dicht’ is het gedicht van Penning, het ‘boek’ Verwey's bundel Het Zichtbaar Geheim. Deze bundei bevat behalve ‘Vita Aeterna’, Verwey's gedicht ter herdenking van zijn jonge vriend, tevens het gedicht ‘Verschijning’, waarin Gutteling hem in een droom verschijnt om Verwey te troosten, en ‘De Bouwval’, waarin Verwey gebruik maakt van de beeldspraak van een van Gutteling's laatste gedichten om zijn gevoelens ten aanzichte van Gutteling en Gutteling's betekenis voor hem persoonlijk onder woorden te brengen.

Gelukkig prijs ik hem
Die zijn beeltnis zonder flater
Ziet weerspiegeld in het water
Van een jonge stem.

Gelukkiger zijt gij,
Die er tal van vrinden
Neven u zult vinden,
En ook mij.

(Dichtspel, blz. 297)

Met dit gedichtje heeft Verwey in 1922 een exemplaar van Gutteling's bundel Doorgloeide Wolken aan Karl Wolfskehl opgedragen.

In de toelichting op dit gedicht (Dichtspel, blz. 664) wordt verondersteld dat de eerste strofe op Stefan George slaat, terwijl de tweede strofe betrekking heeft op de inhoud van deze bundel en in het bijzonder op de vertalingen van Wolfskehl en Von Hofmannsthal, het sonnet aan George, en het levensbericht van Gutteling door Verwey.

Dat in de eerste strofe George zou zijn bedoeld is inderdaad een aannemelijke opvatting. Wanneer men zich echter rekenschap geeft van de verhouding tussen Verwey en de jonggestorven dichter wiens nagelaten gedichten en vertalingen hij hiermee aan Wolfskehl opdraagt, en bovendien in het gedicht ‘Vita Aeterna’, in 1911 ter herdenking van Gutteling geschreven, de volgende regels leest:

...Een jeugd gelijk de mijne eens was
Straalde uit uw blikken, kwam uw vers vermonden.

Ik zag mijzelf in u als in een glas.
Mijn beetre zelf. Had ik dan al die jaren
Geleefd opdat een web van wier en dras

De blanke en zuivre leden zou bezwaren
Van 't zielebeeld dat ik moest zijn? Verreisd
Van 't meer waar alle kindren spelevaren,

[p. 321]

 

Waar zij zich spieglen en in bloemenlijst

 

Den hemel en zichzelf zien afgesloten, -

 

(Oorspronkelijk Dichtwerk, I, blz. 780)

dan lijkt het nog aannemelijker dat met de gelukkig geprezene in de eerste strofe Verwey zelf wordt bedoeld. De ‘jonge stem’ zou dan de ‘stem’ van Gutteling zijn.

Deze opvatting zou ook het gebruik van het woord ‘gelukkiger’ in de tweede strofe kunnen verklaren. Verwey acht zich gelukkig omdat hij zich - zijn betere zelf -weerspiegeld heeft gezien in de jonge dichter Gutteling, wiens vriendschap hij echter nu moet missen. Wolfskehl heeft zijn vrienden, waarvan enkele in deze bundel worden vertegenwoordigd, nog om zich heen.

Aangezien dit gedicht als opdracht verschijnt in een bundel gedichten en vertalingen van Gutteling door Verwey aan Wolfskehl gezonden, lijkt deze opvatting meer voor de hand te liggen dan dat een vierde dichter (George), die er verder niets mee te maken heeft, erbij betrokken zou zijn.

37 Oak Road, Rochford, Essex, SS4 1NS, Engeland.