De Nieuwe Taalgids. Jaargang 71

Bilderdijk's D.S.W.V.T.M.G., Bilderdijk zelf en Cynthia

Onlangs werd me vriendelijk toegezonden de door mevr. dr M.A. Schenkeveld-van der Dussen verzorgde herdruk van de eerste bundel van Willem Bilderdijk, Mijn Verlustiging (Pantheonreeks nr. 208).

Gaarne betaal ik mijn dank met een enkele opmerking.

Wordt het openingsvers Aan Regnilde opgedragen, met een in het grieks gesteld motto, ‘aan de schoonste’, het erop volgend ‘drempeldicht’ heeft een vignet met een reeks initialen: D.S.W.V.T.M.G. De uitgeefster bekent geen oplossing te hebben gevonden. Zonder dat ik denk hier het laatste woord te spreken, en met het doel anderen tot verbetering of zelfs verwerping te brengen, stel ik voor te decoderen: Der Schoonste, Willem van Teisterbant: Mijn Groet (of: Mijner Geliefde, of: Mijn Geluk, b.v.). Dat ‘de schoonste’ hier het nichtje Pelgrom de Bie is, wordt uit de rest van de voorstelling duidelijk. Dat zij niet ‘de schoonste’ is van het openingsvers, niet ‘de schone Juffer’ van vers 1, en dat het feit dat het vignet boven Aan Regnilde de tekst in het grieks heeft het hele gedichtje stempelt tot een twistappel, die Eros, à la Eris, werpt tussen de meisjes die de bundel van de jonge poëet zullen lezen - ik weet dat niet zo precies; het is misschien wat fijner de ontvangster te suggereren dat het gedicht aan háár is opgedragen, maar vele Joffers mede de macht der liefde kan leren. Anders gezegd: is Regnilde niet toch D.S.?!

Onder de vignetten trok speciaal dat op p. 53 mijn aandacht. Ze zijn alle van Willem zelf. Anders dan de andere geeft dit vignet een jongeman in 18e-eeuws gewaad weer. Ik stel voor er een zelfportretje van Bilderdijk in te zien. Het feit, dat de afgebeelde de linkervoet ver voor zich uit houdt gestrekt, moge tot aanbeveling strekken van deze identificatie - men weet, dat Willem van zijn 5e tot zijn 26e jaar erg veel ongemak en last heeft ondervonden van de gevolgen van een ongelukkige, hem door een kind toegebrachte, trap op de linkervoet. Natuurlijk kan op het vignet de voet door onhandigheid minder gelukt zijn. Voorlopig echter zie ik die voet als gezwollen, of gestoken in de opengesneden pantoffel of schoen, waarover hij zelf spreekt in zijn autobiografische notities (zie Martien G. de Jong en Wim Zaal, Bilderdijk, Kampen 1960, 13). Het komt uiterst plausibel voor, dat dit euvel Willem ook psychisch erg heeft gedrukt, en dat het

[p. 415]

voor hem met name in zijn omgang met meisjes een grote handicap is geweest. In het zichzelf afbeelden met ver vooruitgestoken linkervoet zie ik de uitdagende houding van de jonge dichter die zijn gebrek niet verbergt, maar ten toon stelt en het overcompenseert met zijn gedichten en bv. zijn wilde vechtfantasieën, die Cynthia voor hem winnen zùllen. Hij ‘wenst zich daartoe zelf een medeminnaar toe’, die hij (anders dan in de uitgave vs. 213 wordt verklaard) doden zal om dan, als wraak op Cynthia, omdat hij ‘'t aangebeden hart wanhopig moet beminnen’ en geen wederliefde ontvangt, zich op diens ‘rokend lijk’ zelf te doden met 't ‘leedverkortend staal’. Van zijn gedichten en zijn spirituele successen moest Willem het hebben en hij noemt ze zo nadrukkelijk, dat hij zich vs. 147/8 haast verraadt; want welke jonge dichter kon op dat alles bogen in de jaren 1779-1781 dan Willem alleen? Misschien is Halewijn, p.127, meer verheugd geweest, dat een gedicht van zijn hand in het Bijvoegsel mocht staan dan dat dat gedicht nog nodig was voor het verklappen van de naam van de auteur van Mijn Verlustiging - dergelijke vriendendiensten dienen vaak de dienende het meest.

Cynthia, tot wie het vers is gericht waaronder dit zelfportret vol zelfspot prijkt, heeft haar naam mogelijk van Propertius' geliefde geleend. De aantekening op p. 47 vs. 35 lijkt me echter juist: in die context wordt een toespeling gemaakt op de maangodin, ‘ook wel Cynthia genoemd’. Deze Cynthia, ‘de ontrefbare’, is echter ook in vs. 44-46 bedoeld - Cynthia in Artemis, de maangodin, de eeuwige maagd. Deze godin heeft in haar gevolg ‘melissai’, bijtjes, priesteresjes, maagden als zij. Nichtje De Bie is zo, gezien haar pseudoniem, een Artemis, gezien haar naam een Artemispriesteresje (Bilderdijk noemde haar ‘Mademoiselle Melitte’, p. 21) - Willem's kansen stonden niet best, al met al.

Bergschenhoek, 5 maart 1977

Hendrik Chabotlaan 45

N. VAN DER BLOM