De Nieuwe Taalgids. Jaargang 71
(1978)– [tijdschrift] Nieuwe Taalgids, De–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 344]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
0. InleidingAl sinds onze schoolspraakkunsttijd zijn we gewend om bvm en lvm als mekaars pendanten te zien: ( Jan ) (leest) de krant (de krant) (wordt) door Jan {gelezen} We moesten de lvm uit de bvm afleiden:
Maar in werkelijkheid ‘wordt’ de lvm niet; hij ‘is’ er. Een benaderende definitie ervan is: het is een kombinatie van een vd van een overgankelijk ww + een hulpww van het vd dat enkel vormen van worden en zijn in z'n par. heeft. Die kombinatie kent per se geen verbinding met een lv maar wel een met een door-bep. als mogelijkheid. - Een bvm is ‘elk ander gezegde’; m.a.w.: het kan al dan niet een vd bevatten, een overgankelijk of een onovergankelijk ww, al dan niet een lv maar geen verbinding met een door-bep. Ten overvloede vermeld ik nog even de onechte lvm: elke groep van een ond. Er + wordt/is als par. van het hulpww van het vd + vd van een onovergankelijk ww (een kleine groep daaruit) + eventueel een door-bep.: (er) (wordt) nu door niemand meer {gestaakt} Traditioneel is een gezegde dus óf bvm óf lvm. Ik wou nu heel kort eerst twee types bvm behandelen:
Type 4 is eveneens een bvm in zover het een lv bevat (dat boek) maar een lvm in zover het een door-bep. heeft (door Jan). Type 3 heeft nog een variant met worden die type 4 mist:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 345]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 is maar niet in zover vormen van worden er niet in passen:
Tot besluit krijgen we dan heel kort de echte lvm:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
1. De gewone bvm: Jan brengt dat boek wegIk gebruik dit type van een overgankelijk ww hier als achtergrond tegen het volgende; allerlei indelingen blijven nu dus achterwege. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2. De bvm met twee zn-patronen als lv: ik wil Jan dat boek weg laten brengenBij horen, zien en voelen en bij één type laten + ow zijn zoals bekend twee zn-patronen mogelijk als lv en als lid van eenzelfde ww-patroon:
(ik) (liet) die architekt een nieuw ontwerp {maken} We weten dat type 2 geen lvm-pendant kent:
De apartheid van laten blijkt uit het feit dat je niet wordt gelaten kunt krijgen; wel bestaan de pendanten:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 346]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3. Ik wil dat boek door Jan weg laten brengen3.1. Het lv en de door-bep. Zoëven hebben we al gezien dat de twee lv's uit de eerstvolgende voorbeeldzin waarschijnlijk niet gelijkwaardig waren, maar nu wordt dat nog duidelijker:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3.2. Weg brengen en weg gebracht wordenMeestal is alleen óf de eerste óf de tweede kombinatie mogelijk, maar het is moeilijk om aan te geven waarmee de keus samenhangt:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 347]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Overigens staat weg gebracht worden enz. natuurlijk weer iets dichter bij de lvm als weg brengen. Ik heb hier enkel voorbeelden gegeven met horen en zien (die met voelen zijn uiterst zeldzaam), en niet met laten; die volgen nu:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4. Ik wil dat boek door Jan weg gebracht hebbenZoals gezegd is willen enz. hier onmisbaar: (ik) heb) dat boek door Jan [weg] {gebracht} (uitg.) Dat houdt automatisch in dat nu de pendant met twee lv's ontbreekt, want willen enz. + ow kennen die niet:
(ik) (wil) dat boek door Jan [weg] {gebracht} {worden} (uitg.) Hebben heeft alleen krijgen als par.-genoot (en niet bv. ook houden):
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 348]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Wel kun je zonder door-bep. krijgen:
Om wat uitvoeriger te zijn over het par. van wil: normaal omvat dat ondergroepje vijf ww's:
(ik) (wil) al die brieven nou eerst door jou {gepost} {hebben}
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 349]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5. Die is door Jan nog wel te makenDit type staat verreweg het dichtst bij de lvm zoals al betoogd; ik heb het op een andere plaats al beschreven en verwijs daar verder naar.Ga naar voetnoot2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
6. De gewone lvm: dat boek wordt door Jan weg gebrachtOok op dit type hoeven we hier niet nader in te gaan; we kunnen overgaan tot een systematische vergelijking van de zes genoemde gevallen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7. Samenvatting en besluitEen schematisch overzicht vat de voornaamste resultaten samen van onze beschrijving:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 350]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 We onderscheiden duidelijk drie groepen op grond van de verdeling van plussen en minnen, altans bij 3 + 4 en 5 + 6. Bij 1 en 2 is er vanzelfsprekend het kleine verschil dat de eerste kolom bij 2 twee lv's vermeldt. Tussen het bovenste en het middelste blokje is natuurlijk een ‘overstapje’: dat heb ik aangegeven bij de twee pijltjes links die types verbinden met laten enz. als onmisbaar element. (Over de plaats van het ondertype van 3, dat met vd + worden kun je natuurlijk van mening verschillen: (ik) (zag) die grote jongendoor z'n moeder [weg] {gebracht} {worden} De onmisbare band met zien enz. pleit voor plaatsing onder type 3, de aanwezigheid van worden voor een tussen ... 5 en 6? Worden kende niet zoals in 6 zijn als par.- genoot, zoals zijn in 5 worden niet als par.-genoot had. Moeten 5 en 6 misschien van plaats wisselen doordat 5 geen lv kent?)
De voornaamste konklusie van wat we hier beschreven hebben lijkt me deze: zinnen met bepaalde hulpww's van de ow kunnen ‘half bvm, half lvm’ zijn, zoals zie Jan dat boek weg brengen in zekere zin ‘dubbel bvm’ is, met een eerste lv dat een beperkt aantal eigenschappen met het ond. gemeen heeft, maar niettemin een ondertype van het lv blijft.
Kortrijk, Tacklaan 93 P.C. PAARDEKOOPER |
