De Nieuwe Taalgids. Jaargang 71

[p. 322]

Hildebrand valt door de mand

Mystificaties komen vrij veel voor in de romantische geschriften van de negentiende eeuw. Godfried Bomans was verzot op beide: zowel op de negentiende-eeuwse romantische letteren, als op mystificaties. Zo vertelt Harry Mulisch¹ dat hij Bomans en Mari Andriessen een keer aantrof,

gebogen over een kaart van Nederland. Het bleek te gaan over de eerste zin van De familie Stastok: In het kleine stadje D- werd op een donderdag in de maand oktober, des namiddags omtrent één uur, de steile ijzeren trede neergelaten van een gele diligence, rijdende over D- van C- tot E- vice versa.
Zij probeerden nu uit te vissen, welke plaatsen daarmee bedoeld konden zijn, waarop ik er uit flapte, dat de diligence dus van C naar D naar E reed, wat natuurlijk helemaal geen initialen waren maar gewoon de letters CDE van het alfabet, die hij had gekozen omdat ABC zo afgezaagd was.
Zwijgend keken de beide Beetskenners mij aan, en ik begreep dat ik beter kon opkrassen.

En Carel Scharten² bekent

dit doove stadje D- (en elk auteur, toentertijd, noemde zijn stadjes D of X!) zoo intiem te beminnen, dat ik den naam niet graag voluit zou weten: ja, ik heb zelfs een zwak voor C- en E-, waartusschen de gele diligence reed.

Goed, de familie Stastok woont dus in D-. Doch toen Pieter zich verstoutte pot te spelen, deed hij dit zodanig, dat

allen juichten, behalve de pikeur, die op een grimmige wijze nog een glas bitter bestelde en de Goudsche courant opnam, alleen om haar hard weer neer te smijten. [Curs. door mij. V.]

In de woonplaats van de familie Kegge is zonder al te veel moeite de stad Haarlem te herkennen. Maar Hildebrand schrijft, mystificerend:

Twee jaren later kwam de familie kegge zelve in Nederland, en zette zich (zoals ik later vernam, schatrijk) in de stad R. neder.

Echter, een paar hoofdstukken verder, in het vuur van het koekvergulden, vergeet de auteur zijn mystificatie weer:

Ook werd het gesprek gedurig levendiger. mietje dekker met de bloedkoralen, keetje de riet, en pietje hupstra hadden het heel druk met juffrouw de groot over ‘fripante sterfgevallen in de Haarlemmer krant; drie onder mekaar in den bloei van 't leven, en twee door een ongelukkig toeval’. [Curs. V.]

Het lijkt mij, dat we na de vele beschouwingen over ‘het probleem-Beets’ hier een gegeven aantreffen van nagenoeg objectieve waarde. De hierboven gesignaleerde tweevoudige vergissing van Hildebrand toont aan, dat de auteur zich moeilijk kan losmaken van de realiteit. Waar hij dat wel doet, past hij een maniertje toe en doet hij enkel mee met de - romantische - mode van zijn dagen. Wellicht was hij zelfs zo weinig

1 Harry Mulisch - Hij minder en minder, in: Herinneringen aan Godfried Bomans, Onder redactie van Michel van der Plas, Amsterdam-Brussel, 1972, p. 140-141.

2 Carel Scharten - Hildebrand, de ‘Onsterfelijke’, of De geheimen der Camera Obscura, in: De Roeping der Kunst, Amsterdam, 1917, p. 155.

[p. 323]

romanticus en zo zeer op orde en regelmaat gesteld, dat hij voor de mystificatie van de toponiemen niet eens een willekeurige letter nam, maar de vierde letter van de werkelijke plaatsnaam koos: Gouda - D, Haarlem - R.

Beets nam een pseudoniem aan- een typisch romantisch trekje: zelfverdubbeling. Maar de naam Hildebrand verraadt de spectator, de koele waarnemer.³ Het is niet ondenkbaar dat hij zelfs zo zeer aan de realiteit gebonden was, dat hij freule Constance van Nagel niet wilde uithuwelijken - dit in tegenstelling tot de andere jongedames in De Familie Kegge - omdat hij haar voor zichzelf gereserveerd had. Indien deze veronderstelling juist is, heeft Beets zijn bruid, jonkvrouwe Aleide van Foreest, geprojecteerd op freule Constance. Beets - Hildebrand, of juister: Beets (Hildebrand) was in elk opzicht realist, of het nu ging om de realiteit van het dagelijks leven, of om de realiteit van het geloofsleven. Romantische verschijningsvormen in zijn oeuvre zijn slechts spel, en hij wist dit zelf ook heel goed: Nec lucisse pudet...

7611 AR Aadorp, Acacialaan 2

WILLEM M. VISSER

3 E. Jongejan - Een kijkje in het atelier van Hildebrand (bij het eeuwfeest van de Camera Obscura), Ntg 33, 1939, p. 289 t/m 306. Op p. 293 lezen we: ‘Hildebrand schijnt De Ring van Gyges wel bijzonder goed te hebben gekend!’ (Bedoeld is De Ring van Gyges wedergevonden, Van Willem Kist, 1805) En in een voetnoot daarbij: ‘Zijn pseudoniem lijkt mij daarom niet zó willekeurig, als hij ons later wilde doen geloven; immers ook Kist's “spectator” in deze roman heet Hildebrandt of Doctor Hildebrandius.’ Deze opmerking dient m.i. in de handboeken opgenomen te worden; bij mijn weten is Anton van Duinkerken de enige die er aandacht aan schenkt.