De Nieuwe Taalgids. Jaargang 71

Een glashelder einde

In De donkere kamer van Damokles^1. van W.F. Hermans wordt tegen het einde van het boek de dood van de hoofdfiguur Osewoudt op ingenieuze wijze aangekondigd, en wel door middel van een verwijzing naar een overtuiging die leefde bij het oude volksgeloof. Deze overtuiging houdt in dat het verliezen van je spiegelbeeld of schaduw een nabije dood betekent.^2.

In de nadagen van de oorlog maakt Osewoudt voor een spiegel een foto van zichzelf en zijn dubbelganger Dorbeck waarbij Osewoudt de sensatie krijgt voor het eerst zijn gehele ik te zien. ‘Nu ben ik eindelijk compleet, al is het maar op een foto.’^3.

Deze foto van het spiegelbeeld is later tegenover zijn ondervragers het enige bewijs van het bestaan van Dorbeck.

Wanneer Osewoudt het bewuste rolletje ontwikkeld heeft en tegen het licht houdt ziet hij op de plaats van de verwachte foto een ‘glashelder’^4. vierkantje, de spiegel met zijn complete ik die er op had moeten staan is verdwenen, zijn spiegelbeeld bestaat niet meer. En met het ontbreken van dit spiegelbeeld moet hij ook voorgoed afscheid nemen van zijn donkere dubbelganger, zijn schaduw. Een paar minuten later wordt de dood van Osewoudt, aangekondigd door het missen van zijn spiegelbeeld en schaduw, bezegeld.

15 december 1977, Fluwelensingel 88, Gouda

H.J.A. BOLSCHER

1. W.F. Hermans: De donkere kamer van Damokles. Amsterdam, 1971. 10e, opnieuw herziene, druk.

2. Een overzicht van deze problematiek vindt men bij: Otto Rank, ‘Der Doppelgänger, psychoanalytische Studie’, Zürich, 1925.

3. Hermans, a.w. blz. 270.

4. Hermans, a.w. blz. 406.