De Nieuwe Taalgids. Jaargang 70

[p. 265]

Hanlo en Leopold?

Onder de Verzamelde Gedichten (1958) van Jan Hanlo is er één, dat wellicht reminiscenties bevat aan Leopolds bekende ‘Van wijn één druppel’. Ik doel hier op ‘Herleven de Nachten’ (p. 17-18).¹

Terwijl in de tekst van Leopold een druppel wijn zich met de wereldzee vermengt, ‘de gansche helderheid’ doordringt en haar wezen meedeelt aan ‘de verste stranden/den diepsten bodem’, doordringt in Hanlo's gedicht de geur van bloeiende narcissen, geroken tijdens een nacht in april, de lucht in alle richtingen.

Hun geur werd door nachtlijke stroming gedragen.
Reeds spoedig onmerkbaar, steeds ijler verdund.

Verandert de nachtwind in kleur en gedaante
Naarmate hij zon en het oosten passeerde,
Steeds verder, naar wat van het oosten het oosten is,
Voert hij die geur, - want niets kan verdwijnen.

Naar wat van Arablë zuidwaarts zich uitstrekt.
Verandert van richting, van koude, van warmte.
Splitst voor 't gebergte, rust in de wouden.
Een vleugje bereikt ook de nutloze noordpool.

In de vijfde strofe van ‘Herleven de Nachten’ wordt de verwachting uitgesproken, dat eens ‘een deel van die geur, maar heel weinig,/Nog eenmaal dezelfde plek (zal) overstrijken/Waar langen tijd terug de narcissen bloeiden.’ De verleiding is groot zich hierdoor te laten herinneren aan Leopolds regels:

al dit blank element

bespeurt de dunne menging en de fijn-
verdeelde kracht, de spanning durende
den ganschen langen afstand, tot zij kwam
tot alomvatting, tot een in zichzelve
teruggekeerde gelijksoortigheid.

al geldt het hier dan ook een nogal oppervlàkkige reminiscentie.

Hanlo's laatste strofe:

Op 't einde des levens, het einde der tijden,
De dag van het oordeel, waar alles ineens is,
Herleeft het voorbije waar alles reëel is,
Herleven de dagen en alle nachten.

roept bij sommige lezers misschien ‘het volzijn van de tijden’ uit de slotverzen van Oivov terug in het geheugen.

Zelfs op een detailpunt lijkt bij Hanlo een echo van Leopolds gedicht hoor-

1 Vgl. Ntg. 68 (1975), p. 389, waar ik ‘Herleven de Nachten’ tegen de achtergrond van een gedicht van Wordsworth heb geplaatst.

[p. 266]

baar. Ik denk aan ‘Een vleugje bereikt ook de nutloze noordpool’ (Hanlo) en ‘het rotsbasalt/der Poolgebergten’ (Leopold).

Of Jan Hanlo ‘Van wijn één druppel’ gekend heeft, is niet zeker. Wel kan men dit op grond van zijn belangstelling voor met name de Griekse Oudheid (vgl. J. Bernlef/K. Schippers, Wat zij bedoelen, 1965, p. 57 en Hanlo's vertalingen uit o.a. Anakreon, Strato en Plato) en bepaalde aspekten van zijn persoonlijkheid vermoeden. Wellicht biedt de door de uitgever G.A. van Oorschot in het vooruitzicht gestelde editie van Hanlo's brieven t.z.t. uitkomst.

Maastricht, Alexander Battalaan 74

wiel kusters