De Nieuwe Taalgids. Jaargang 62

[p. 128]

Bernardelus of Bernardinus als acrostichon bij Anna Bijns?

Zoals L. Willems voor het eerst vermeldde¹, kan men in strofe f van refrein 21 uit Anna Bijns' derde bundel² het acrostichon bernardelus lezen. Dr. L. Roose neemt deze vorm over³, ofschoon hij geneigd is daarmee Bernardinus Franciscus van Sichem te identificeren⁴.

Dit deed bij mij de vraag ontstaan of het acrostichon Bernardelus niet corrupt is, te meer daar deze vorm blijkbaar slechts éénmaal voorkomt in de gedichten van Anna Bijns. Moet met andere woorden dit acrostichon niet bernardinus luiden?

Willems en Roose halen nog drie andere, ditmaal evident geschonden acrostichonvormen voor dezelfde naam aan: bermlmvdhsus (Ref. iii, 23, f), berntssiivs (Ref. iii, 36, g) en besnaineuas (Ref. iii, 27, f)⁵. Geen enkele van deze drie kan echter naar mijn mening aanleiding geven om bij voorkeur als oorspronkelijke lezing de vorm bernardelus te veronderstellen. In berntsiivs (Ref. iii, 36, g) wijst de plaats van de eerste i zelf reeds op een vorm Bernardinus i.p.v. Bernardelus.

Er zijn echter nog twee andere, erg geschonden acrostichons, die blijkbaar veeleer als oorspronkelijke vorm Bernardinus en niet Bernardelus laten vermoeden en rechtvaardigen. In refrein iii, 31, f⁶ leest men BvtsdvsINeS. Hier heeft waarschijnlijk ooit de naam Bernardinus gestaan en zijn dus de letters IN op hun oorspronkelijke plaats gebleven. Bovendien meen ik de resten van een acrostichon bernardinus te kunnen onderscheiden in refrein iii, 43, e. In deze strofe leest men van boven naar beneden: BEedAdwImWS. De zes door mij gecursiveerde letters hebben hun originele plaats behouden en de letter i wijst nog eens op de vorm Bernardinus.

Op grond van deze gegevens lijkt mij het weliswaar leesbare acrostichon Bernardelus corrupt⁷. Het zou als aanduiding van een naam moeten vervangen worden door de bedoelde, maar telkens gehavend overgeleverde lezing Bernardinus, waardoor meteen de hypothese van Dr. L. Roose zou versterkt worden dat Anna Bijns hier Bernardinus Franciscus van Sichem of Bernardinus Vranken op het oog had.

f. van vinckenroye

1 L. Willems, Het Bonaventura-raadsel in het leven van Anna Bijns, in Versl. en Med. v.d. Kon. Vl. Acad., 1920, blz. 428.

2 A. Bogaers-W.L. van Helten, Refereinen van Anna Bijns, Rotterdam 1875, blz. 293. - In feite staat er, in tegenstelling met Willems en Roose, als acrostichon bernsrdelus. Er staat dus een S in plaats van een A. Ook op die plaats is dus het acrostichon corrupt.

3 Dr. L. Roose, Anna Bijns, een rederijkster uit de Hervormingstijd, Gent, 1963, blz. 43-44.

4 Id., blz. 46.

5 L. Willems, a.w., blz. 443. - L. Roose, a.w., blz. 44.

6 A. Bogaers-W.L. van Helten, a.w., blz. 327-328.

7 Zie trouwens ook voetnoot 2.