De Nieuwe Taalgids. Jaargang 59

[p. 355]

Aankondigingen en Mededelingen

Vroeg Limburgs

Op het Rijksarchief te Hasselt berusten enige oude bescheiden van de Duitse Orde, meest goederenregislers. Het oudste register is dat van de commanderij van Ouden-biezen (te Rijkhoven in Belgisch-Limburg). Het is begonnen in 1280 en voortgezet tot 1344. J. Buntinx en M. Gysseling hebben het gepubliceerd in de reeks ‘Werken uitgegeven door de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie’: Het oudste goederenregister van Oudenbiezen (1280-1344) I Tekst (Drukkerij Michiels N.V.; Tongeren, 1965; 359 blz.). De hele uitgave zal twee delen omvatten; op het nu verschenen eerste deel, dat alleen de tekst geeft, zal een tweede deel volgen, waarin Buntinx de registers historisch zal behandelen en Gysseling taalkundig. Verder zal dat tweede deel glossaria en indices brengen, samengesteld door beide bewerkers in gemeenschappelijk overleg.

Behoudens kleine tegemoetkomingen aan de lezer ter wille van de leesbaarheid, b.v. in het gebruik van hoofdletters, is de uitgave diplomatisch. Tot die tegemoetkomingen behoort ook, dat ‘de interpunctie modern [is], hoewel zij zo dicht mogelijk aansluit bij die van het handschrift’. Die mededeling in het ‘woord vooraf’ wekt nieuwsgierigheid naar de interpunctie die in dit handschrift van zo hoge ouderdom gebezigd wordt; het zou interessant geweest zijn, als die nieuwsgierigheid enigermate bevredigd was, b.v. door een of meer gefacsimileerde bladen. Maar we mogen niet alles verlangen.

Het goederenregister is van groot belang voor de agrarisch-economische geschiedenis, en, wegens de talrijke persoons- en plaatsnamen die erin voorkomen, voor de antroponymie en de toponymie. Ook is het een hoogst waardevol taalhistorisch document, omdat het in de volkstaal geschreven is, en aldus een beeld geeft van het Limburgs in een vroege periode. Dat beeld is, te oordelen naar het ‘woord vooraf’, heel scherp: zelfs zullen - omdat van de voornaamste scrivers, wier handen te herkennen zijn, de herkomst bekend is - dialectische schakeringen binnen het Limburgs nagegaan kunnen worden. Dat is een belofte van verre strekking, en misschien zal Gysseling, voor het inlossen daarvan, bij de interpretatie van de handschriftelijke gegevens wel wat nodig hebben van die scherpzinnigheid, gepaard met doortastendheid, die hij meermalen aan de dag legt bij de behandeling van weerstrevig materiaal. In afwachting daarvan moeten we hem alvast er erkentelijk voor zijn, dat hij met zijn medewerker opnieuw een stuk vroeg overgeleverd Nederlands toegankelijk heeft gemaakt voor het taalkundig onderzoek. En die betuiging van erkentelijkheid mag vergezeld gaan van de wens, dat de tijd van belangstellende afwachting spoedig be-eindigd zal worden door de verschijning van het tweede deel.

C.B.v.H.

Moderne Encyclopedie der Wereldliteratuur, deel II en III

Op blz. 409 van jaargang lvii (1964) van dit tijdschrift heb ik indertijd de verschijning aangekondigd van deel i (letters A-B) van de Moderne Encyclopedie der Wereld-

[p. 356]

literatuur, onder de algemene leiding van Prof. Dr. J. Aerts, Prof. Dr. A.G.H. Bachrach, Prof. Dr. G. Stuiveling, Achilles Mussche en Prof. Dr. P.B. Wessels (Uitgeverijen Paul Brand N.V. en C. de Boer jr., beide te Hilversum; prijs per deel geb. f 42,50). Sindsdien hebben deel ii (letters C-E; zet- en drukjaar 1964) en deel iii (letters F-Hofstra; zet- en drukjaar 1965) eveneens het licht gezien. De goede indruk, waarover ik in mijn. vorige aankondiging sprak, is door deze nieuwe delen bevestigd; wij hebben hier te doen met een literair naslagwerk dat ongetwijfeld als een aanwinst voor de Nederlandse literatuurstudie moet worden beschouwd. De talrijke illustraties, merendeels portretten en facsimile's, zijn in het algemeen goed ‘overgekomen’ en verhogen in niet geringe mate de aantrekkelijkheid van het werk. Als een gelukkig teken van voortdurende activiteit bij de redactie mag de ‘Aanvullende lijst van medewerkers’ worden gezien, die zowel in deel ii als in deel iii voorkomt. Verheugend is ook de snelle regelmaat, waarmee tot dusver de delen op elkaar zijn gevolgd; als dit tempo kan wordee gehandhaafd en met de geprojecteerde zeven delen volstaan, mogen wij rekenen op voltooiing van de encyclopedie in 1970.

Over de eigenlijke tekst kan door een beoordelaar niet zo heel veel worden gezegd; het grootste deel van de behandelde personen en werken valt uiteraard buiten. zijn competentie. Ik bepaal er mij daarom toe, te verklaren dat ik tal van artikelen met grote belangstelling en - voor zover ik daarover een oordeel hebben kon - meestal ook met instemming gelezen heb. Jammer is dat er nogal wat drukfouten voorkomen, soms ‘onschuldige’, maar ook wel eens verraderlijke die de nauwkeurigheid van de informatie aantasten.

Tot slot veroorloof ik mij een opmerking over een op zichzelf weinig belangrijk, detail, dat mij echter intrigeert. In deel i wordt bij apollo oft Gesang dar Musen verwezen naar De Gids. Hoe vreemd dit mij ook voorkwam, toch heb ik het artikel over De Gids willen afwachten alvorens die bevreemding uit te spreken. Dat artikel (in deel iii) rept echter, begrijpelijkerwijs overigens, met geen woord over de Apollo. De verwijzing in deel i moet dus op een vergissing berusten. Maar wat dient er dan gelezen te worden? Even heb ik gedacht aan de mogelijkheid dat bedoeld zou zijn Bredero: de vermoedelijke samensteller van de bewuste verzamelbundel uit 1615. Maar in het artikel over hem wordt de Apollo evenmin genoemd als in dat over De Gids. Conclusie: een raadsel!

Bibliografie van de Vlaamse tijdschriften

Opnieuw is er een deel verschenen van de Bibliografie van de Vlaamse tigdschriften, die. doorDr. Rob. Roemans en Dra. Hilda van Assche met zoveel toewijding en energie wordt samengesteld. In Reeks i (Vlaamse literaire tijdschriften van 1930 tot en met 1958) heeft daarmee reeds de achtste aflevering het licht gezien; zij bestrijkt De tijdschriften opgericht tussen 1948 en 1952 (Uitgeverij Heideland, Hasselt 1966; 204 blzz.; prijs ingen. 260 Bfr.). In een korte Verantwoording zetten de samenstellers uiteen, waarom zij ditmaal op enkele punten van hun gebruikelijke opzet zijn afgeweken. In de eerste plaats werd niet 1958, maar 1964 als einddatum genomen; daardoor konden àlle jaargangen van een aantal inmiddels weer verdwenen tijdschriften worder verwerkt, en bovendien ‘niet minder dan 35 jongeren-tijdschriften die na 1958 gesticht werden’

[p. 357]

in de bibliografie worden opgenomen. Verder werd ‘bij de meeste kritische bijdragen een toelichtende nota geplaatst’, zodat de gebruiker van de bibliografie ongeveer weel wat er in die bijdragen aan de orde gesteld wordt; de samenstellers besloten daartoe ‘met het oog op de studie van de verhoudingen tussen traditie/innovatie en oorspronkelijkheid/beïnvloeding in het laatste decennium’. Tenslotte kreeg ook het illustratief gedeelte van de verwerkte tijdschriften ‘een nauwlettende verzorging’, aangezien ‘in de tijdschriften van de laatste twintig jaar een ongewone aandacht besteed (wordt) aan de plastische kunsten, zodat de illustratie er een belangrijk onderdeel van uitmaakt’. - Op deze basis zijn in de nieuwe aflevering verwerkt: Belgica (januari 1948-juni 1948), Voorpost (midden 1948-begin 1950), Limburgse Stemmen (oktober 1948-juli 1949), Tijd en Mens (september 1949-juni 1953), De Meridiaan/De Kunst-meridiaan (mei 1951-april 1960), De Derde Ruiter (augustus 1951-december 1931) en Pijpkruid (januari 1952-mei 1958). - In de negende aflevering, met einddatum 1965, zal het overzicht van de jongeren-tijdschriften worden voortgezet en o.m. ook Card Sivik aan de orde komen.

w.a.p.s.

Drostes ‘Grondbeginselen’ herdrukt

Dat dr. F.G. Drostes Grondbeginselen van de Nederlandse grammatica in een behoefte heeft voorzien, lijkt af te leiden uit het feit dat dit werk al na ruim anderhalf jaar aan een ‘tweede, herziene’ uitgave toe was (Van Goor Zonen, Den Haag, 1965; 162 pp.; prijs gebonden f 11,90). Alleen al uiterlijk heeft het boek een ware metamorfose ondergaan: zo hoeft de lezer niet langer met esthetisch weinig bevredigende offsetdruk genoegen te nemen.

Ook naar de inhoud zijn trouwens grote veranderingen te vermelden. Op vrijwel ledere bladzijde heeft de schrijver zijn tekst verbeterd en aangevuld, waarbij ter dege rekening is gehouden met uitgebrachte kritiek. Een drietal wijzigingen van groter omvang somt Droste zelf in zijn Voorwoord op. Het eerste hoofdstuk kreeg behalve een andere titel, Taal en taalwetenschap, ook een evenwichtiger structuur, waarin de o.i. overbedige theorieën over het ontstaan van taal gelukkig nagenoeg verdwenen zijn. In de tweede paragraaf van hoofdstuk ii, Wat is een woord?, weerspiegelt zich met name de voortgaande ontwikkeling van Drostes eigen semantisch inzicht. O.a. wordt, in afwijking van Reichling, niet langer van ‘een betekenis-eenheid met vele facetten’ maar van ‘een begripseenheid met vele facetten en een altijd-eendere betekenis’ gesproken (p. 51). Helemaal nieuw is ten slotte in het derde hoofdstuk een paragraaf De zin, waarin de auteur ons deelgenoot maakt van zijn problemen met de intonatie. In deze samenhang moge thans gewezen worden op zijn discussie met P.C. Paardekooper in NTg 59 (1966) p. 233-242.

Ook al twijfelen we of zijn inleiding er veel gemakkelijker leesbaar op geworden is, over het geheel genomen zijn we dankbaar voor de talloos vele, dikwijls zeer ingrijpende correcties door dr. Droste in deze hereditie aangebracht. Desondanks is onze skepsis ten aanzien van de reeds vroeger (NTg 58 (1965) p. 129-131) gesignaleerde wat tweeslachtige opzet van zijn boek niet volledig geweken. Bij de toenemende internationalisering ook van de vaderlandse taalwetenschap vragen we ons bovenal

[p. 358]

af hoe lang het bestaansrecht van een monografie over de grondbeginselen van juist en enkel maar de Nederlandse grammatica nog te verdedigen zal zijn.

juli 1966

h. schultink