De Nieuwe Taalgids. Jaargang 59

Een pastorale-liefdesverklaring van Bilderdijk?

Als 3 juli 1796 Catharina Wilhelmina Schweickhardt 20 jaar wordt, schrijft haar leraar ltaliaans een Ode die hij richt ‘aan Chloë’ (dat staat althans in de Inhoudsopgave van de Mengelpoëzy I²), en waar hij de volgende opdracht aan toevoegt (De Dichtwerken van Bilderdijk, deel x, Haarlem 1858, p, 90):

alla piu vaga e cara virginella
che mai spiegasse al vento chioma d'oro.

Bilderdijk zelf, noch zijn uitgevers, noch wie over hem schreven en deze Ode vermeldden, hebben, zover ik heb kunnen nagaan, aangegeven dat die Italiaanse verzen een citaat zijn, met een minimale wijziging.

Lezen we immers i.p.v. ‘alla’ ‘de la’, dan vinden we de opdrachtwoorden letterlijk terug in Tasso's Aminta, eerste bedrijf, tweede scène, vss. 68-69. Ze worden daar gesproken door Aminta, die Tirsi vertelt hoe zijn liefde ontstond voor Silvia, de geprezen virginella.

De 6e april van dat jaar had Bilderdijk, in een boek met werk van diezelfde Tasso, een Italiaans gedichtje geschreven ‘All' amabilissima Donna Catarina Guglelmina Schweickhardt’, waarin de dichter bekent dat ‘Del tuo bel viso ai raggi ardenti/Fiorisce la neve’ (de sneeuw bloeit in de brandende stralen van je schoon aanschijn) (De Dichtwerken enz, Dl. x, p. 351). Het lijkt dan ook niet onwaarschijnlijk dat Bilderdijk zijn Ode-opdracht schrijft ‘voor een dichteres en voor een vrouw die juist wel een vers verstaat’, om Aafjes' bekende regels te variëren. Zou niet zó de leermeester zijn leerlinge, aan wie hij al op 3 april zijn liefde bekend had (cfr. J. Wille, Dichterlijke zelfbeschrijving van Bilderdijk, Amsterdam 1943, p. 56, noot 1) willen herinneren aan de nog onbeantwoorde, prille, onweerstaanbare liefde van Aminta: voor zijn Silvia? En aangezien tenslotte Aminta's liefde door Silvia wordt beantwoord, lijkt dit Tassowoord voor de goede verstaandster, de Tassolezeres, die als Chloë aangesproken, al in de pastorale sfeer is geplaatst, voldoende duidelijk. Zó kon zij weten dat, ook al hoorden de overige disgenoten die luisterden naar de Ode, andere geluiden, de zanger ervan voor háár meer wilde wezen dan alleen een vaderlijk minnaar.

p.e.l. verkuyl