De Nieuwe Taalgids. Jaargang 54

[p. 280]

Aankondigingen en mededelingen

Register op het ‘Leidse Tijdschrift’.

In juni 1961 ontvingen wij het in 1960 verschenen register op deel 51-75 van het Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, bewerkt door D. de Jong. Het is ongeveer ingericht als zijn laatste voorganger, het register op de tweede vijfentwintig delen, dat in 1933 uitkwam en eveneens van de hand van D. de Jong was. Alleen is er nu geen afzonderlijke rubriek ‘Geschiedenis der Letterkunde’ meer; die is ondergebracht samen met ‘Uitgegeven teksten’ en ‘bibliografie’ onder éen hoofd, maar onder twee nummers, V-VI; dit laatste blijkbaar om de uiterlijke overeenstemming met het vorige register zoveel mogelijk te behouden. Verder is de vroegere afdeling VII, ‘Verschillende onderwerpen’, vervangen door een nieuwe, nl. ‘Boekbeoordelingen’: het Tijdschrift heeft immers pas sedert het 55e deel geregeld boekbeoordelingen opgenomen. Ze staan alfabetisch op naam van de schrijvers; de namen van de recensenten zijn op hun alfabetische plaats te vinden in rubriek I, ‘Lijst van medewerkers en bijdragen’.

Het register is wat kleiner van omvang dan zijn voorganger van 26-50, maar de bladzijden, VIII en 72 in getal (tegen VIII en 81 van het vorige), zijn dichter bezet. Dat komt sterk uit in afd. II, ‘Behandelde woorden en zegswijzen’, die, hoewel nog geen tweederde van het vroeger aantal bladzijden beslaande, in inhoud weinig van de voorganger verschillen zal.

De uitgever is die van het Tijdschrift: E.J. Brill, Leiden; de prijs is f 4. - ingenaaid.

K. ter Laan negentig.

Ter gelegenheid van de negentigste verjaardag van K. ter Laan is een ‘eregeschrift’ uitgegeven, dat tot titel draagt K. ter Laan 8 juli 1961. Het is een speciale aflevering van het tijdschrift Neerlands Volksleven, 92 bladzijden groot, die als afzonderlijk boekje verkrijgbaar is. Van de inhoud is het voornaamste vermeld in de rubriek ‘Uit de tijdschriften’ onder het hoofd Neerlands Volksleven.

Hilversum en BRT.

De radionieuwslezers van Hilversum hebben in Nederland over het algemeen een slechte pers. Bij de luisteraars die in krant of tijdschrift aan het woord komen, is er weinig anders dan afkeurende kritiek, soms geuit in vrij krasse termen; men heeft zelfs kunnen lezen van gebreken in het nederlandse volkskarakter die zich in het spreken van de nieuwslezers zouden manifesteren. Nu is de steller van deze aankondiging een verre van geregeld luisteraar, en bezwaarlijk kan hij zichzelf het brevet uitreiken van bij uitstek oordeelkundig luisteraar. Het is daarom niet dan met bescheidenheid dat hij de klachten op zijn minst sterk aangezet of overdreven durft achten.

Het zijn meest klachten over uitspraak en voordracht die men over Hilversum verneemt. In België daarentegen schijnt het fonisch en declamatorisch wel in orde te zijn, als men mag afgaan op wat P. Bonte, lic. germ. fil., mededeelt in zijn brochure Taalperikelen in de BRT (Drukkerij Lesigne; Brussel, 1961; 21 blz.). De bezwaren die lic. Bonte heeft tegen het nieuws in de BRT (Belgische Radio en Televisie), zijn van redactionele aard; ze betreffen de bewoordingen en de compositie van het nieuws. De berichten zijn volgens hem

[p. 281]

te boekentalig, te omslachtig, te onzakelijk, en zo nog enkele te's meer. Met de heer Bonte is het wat makkelijker disputeren dan met de nederlandse Hilversum-critici, omdat inkleding en woordkeus zich beter op papier laten behandelen dan foniek en declamatie. Bovendien concretiseert lic. Bonte zijn bezwaren door een lange rij van naar zijn inzichten verbeterde teksten te geven naast de afgekeurde van de BRT. Daarom durf ik, met wat minder bescheidenheid dan zoëven, verklaren niet altijd en overal het met de stuurman-aan-de-wal Bonte eens te zijn, maar hier en daar het voor de stilistische roerganger van de BRT te willen opnemen. Zonder daarmee iets af te doen op het hoge belang, juist in Vlaams-België (waar voor zeer velen de radio het enige kanaal is waarlangs ze verzorgd gesproken Nederlands toegevoerd krijgen), van streng toe-zicht op de taal die in de nieuwsberichten wordt geboden. Zonder iets af te doen ook op mijn waardering voor de ernst en de grondigheid waarmee lic. Bonte het zijne daartoe bijdraagt.

Het zal Hilversum, dat in Nederland zo vaak en zo veel onwelwillende kritiek te verwerken krijgt, goed doen het oordeel te vernemen van de Vlaming Bonte. Op de laatste bladzijde van zijn brochure stelt hij Hilversum aan de BRT ten voorbeeld:

Hilversum kan een voorbeeld zijn. De radionieuwsdienst wordt er verzorgd door het ANP dat sedert lange jaren met grote zorg let op de taal en de inkleding van de berichten. De opgedane ervaring is aldaar verwerkt in een aantal regelen die met groot nut behartigd worden. De taalzorg van Hilversum is trouwens niet beperkt tot de vaste medewerkers van de radio maar gaat ook uit naar de taal en de uitspraak van de Nederlanders die bij gelegenheid het woord voeren voor de micro. Wie zich daarvan wil overtuigen kan Hilversum beluisteren en vergelijken.

Handleiding bij correctie.

In de vorige jaargang, blz. 119, is aangekondigd het boek van drs. W. Diemer, Waarop letten bij het schrijven (of doen schrijven) in het Nederlands?. Het blijkt grote belangstelling en veel waardering te ontmoeten. Een gedeelte ervan is in 1961 in omgewerkte herdruk, en in een minder ‘experimentele vormgeving’ (de term is van de auteur zelf) dan de eerste druk, afzonderlijk verschenen bij de N.V. Uitgeverij ‘Stabo’, Groningen, als no. 2 van de reeks ‘Groninger Pockets’. Het is het gedeelte dat in hoofdzaak over de correctie handelt. De titel luidt: Hoe moet ik corrigeren?, verduidelijkt door een ondertitel: Een handleiding voor zg. ‘produktieve correctie’ t.b.v. allen die geschreven Nederlands moeten verbeteren en beoordelen. Buiten enige grafieken en tabellen, deels bijgebonden, deels los bijgevoegd, bevat de pocket 206 bladzijden.

Handelingen van de Zuidnederlandse Maatschappij.

Deel XIV (1960) van de Handelingen van de Koninklijke Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis bevat een aantal, merendeels vrij uitvoerige, bijdragen waarop wij gaarne de aandacht vestigen.

A. Ampe S.J. bespreekt in zijn studie Nog eens de geschriften van Zuster Bertken (blz. 9-46) achtereenvolgens: 1. de verhouding tussen de twee boekjes van Zuster B.; hij komt tot de conclusie dat ze oorspronkelijk een zijn geweest; 2. de verhouding tussen de leidse en de utrechtse druk; hij beschouwt de leidse als primair en de utrechtse als afhankelijk; 3. de structuur van het passieboekje; in dit gedeelte, het uitvoerigste, treedt hij in discussie met K. Meeuwesse, die in het Dancwerc voor Enklaar (1959) erover heeft gehandeld; Ampe onderscheidt er drie delen in: a. de inleiding, door Zuster B. in drie fasen uitge-

[p. 282]

bouwd, maar onder invloed van kopiist en/of zetter in onoorspronkelijke rubrieken uiteengevallen; b. de eigenlijke 7 getijden; c. het slotgebed.

Een bijdrage van J. Deschamps handelt over Middelnederlandse vertalingen van Super modo vivendi (7de hoofdstuk) en De libris teutonicalibus van Gerard Zerbolt van Zutphen (blz. 67-108). Na een algemene inleiding bespreekt hij van Super modo vivendi, 7de hoofdstuk, achtereenvolgens de vertaling in het weense handschrift (in 1907 door De Vooys uitgegeven), de vertaling in een nijmeegs handschrift en de gedeeltelijke vertaling in een utrechts handschrift; die twee laatste drukt hij diplomatisch af.

M. Dierickx S.J. deelt Enige wetenschappelijke ervaringen mede, opgedaan bij het schrijven van een dorpsgeschiedenis, nl. de geschiedenis van Zingem (blz. 119-130); daarbij wijdt hij ook een paragraaf aan Taalwisselingen op Zingem (blz. 121-123).

M. Hoebeke geeft onder de bescheiden titel Iets over middeleeuwse scribenten inzonderheid te Oudenaarde de resultaten van een nauwgezet onderzoek naar personalia en realia over klerken die in de middeleeuwen te Oudenaarde hebben gewerkt (blz. 161-205). Het belangrijke artikel is ingedeeld als volgt: I. De Oudenaardse schrijfcentra en de klerken; II. De identificering van de handen; III. Stand en scholing van de klerken.

Robrecht Lievens, van wie een boek te wachten is over middelnederlandse handschriften in Oost-Europa, is zeer getroffen door Bespiegelend proza uit handschrift Leningrad, Akademie van Wetenschappen XX I LXIII (blz. 207-233); hij meent namelijk dat in dit handschrift - dat ook om zijn taal en ouderdom interessant is: een voorzichtige datering plaatst het ongeveer 1360 - de bespiegelend georiënteerde vroomheid van vóor Ruusbroec tot uiting komt. Vijf korte specimina ervan drukt hij af, waarvan het laatste, het allerkortste, ‘een zegenrijke raad’ is voor lezers van de Heilige Schrift in de volkstaal: ‘Elc die leist lere verstaen, of hi mach; ende die niet en mach becomere hem niet’.

Ten slotte vermelden we een artikel van F. Van Coetsem Over Analogie in het Germaans (blz. 235-246), waarin de nadruk valt op een tendentie in de oudere fasen van het Germaans naar systematiek en eenvoud.

C.B.v.H.

De tweede druk van Knuvelders Handboek compleet.

Thans is ook het vierde en laatste deel van Knuvelders Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde (1875-1916) in ‘tweede, herziene druk’ verschenen (L.G.C. Malmberg, 's-Hertogenbosch 1961; 437 blzz.; prijs geb. f 18.-). De herziening heeft op dezelfde zorgvuldige manier plaats gehad als in de vorige delen, al behoefden er ditmaal naar verhouding minder hoofdstukken op grond van nieuwe publikaties ingrijpend te worden gewijzigd. Het meest wijken de gedeelten over Voorbereiding en Kenmerken van de Beweging van Tachtig, over Van Deyssel en over Vermeylen af van de vorige druk. Bovendien werd aan de prozaïsten van de derde generatie (1905-1916) een aantal auteurs toegevoegd; zo wordt nu o.m. aan Bordewijk, Dirk Coster en Pieter van der Meer de Walcheren aandacht besteed. Bij de Vlaamse letterkunde gaat thans een hoofdstuk over de laatste jaren van Gezelle en over Verriest en Rodenbach als inleiding aan de behandeling der periode van Van Nu en Straks vooraf; verder werden Timmermans en Elsschot opgenomen, die bij de opzet voor de eerste druk verschoven waren naar het Handboek tot de moderne letterkunde (na 1916).

Ik behoef hier nauwelijks aan toe te voegen, dat door het gehele boek heen

[p. 283]

de literatuur-opgaven werden aangevuld en bijgewerkt. Ook in dit opzicht sluit de tweede druk van dit vierde deel waardig aan bij zijn drie voorgangers. Vergelijking van de beide versies doet duidelijk uitkomen op welke terreinen er tussen 1953 en 1961 - voor wat het tijdvak 1875-1916 betreft - het meest is gewerkt: dat van De Nieuwe Gids en de Tachtigers enerzijds, van de Vlaamse letterkunde anderzijds.

Met de verschijning van dit deel is dus de tweede druk van het Handboek compleet. Wij kunnen vaststellen dat Knuvelder er in is geslaagd het hoge peil van zijn herziening tot het einde toe te handhaven; dit betekent dat de herdruk over de gehele linie als een waardevolle verbetering van de eerste uitgave kan worden beschouwd. Een gelukwens aan hem en zijn uitgever met dit resultaat is dan ook stellig op zijn plaats!

Wij hopen zeer, dat Knuvelder de kracht en de moed zal vinden om de bewerking van de derde druk - die ongetwijfeld binnen afzienbare tijd nodig zal blijken - niet te lang uit te stellen. Een van de grote aantrekkelijkheden van zijn werk ligt in het feit dat het ‘bij’ is. Maar op dit punt ‘veroudert’ het ook het snelst. Wellicht is daaraan tijdelijk tegemoet te komen door de periodieke uitgave van ‘aanvullende opmerkingen en literatuur-opgaven’ bij de verschillende delen (een gedachte die wij graag in overweging geven). Maar op de - niet al te lange - duur behoren deze aanvullingen ook in de tekst zelf te worden verwerkt. Dat is een zware eis en een moeizame taak. Maar ook ten aanzien daarvan geldt het noblesse oblige!

W.A.P.S.