De uitspraak van Nederlandse namen in Duitsland
Aanleiding tot dit artikeltje was een mededeling in de krant ‘Mitteldeutsche Neueste Nachrichten’ van 3 juni 1960, volgens welke een directe treinverbinding Londen - Moskou via Hök van Holland werd ingericht.
In Duitsland hoort men bij Nederlandse namen over 't algemeen de spellinguitspraak, sommige sprekers passen echter ook hun eigen uitspraak toe. Zo hoort men Tsoeidersee naast Sudersee (voor Zuiderzee), Kuikenhoff (voor Keukenhof), Katwiek (voor Katwijk), Sjefeningen (voor Scheveningen) enz.
Ö, ä en ü worden in het Duits ook wel oe, ae en ue geschreven en dientengevolge worden Hoek van Holland, Verwoerd, Maerlant, Maeterlinck en Verhaeren zonder aarzelen Hök van Holland, Verwöörd, Määrlant, Mäterlinck en Verhären uitgesproken.
De uitspraak Hök van Holland is echter niet overal in Duitsland gebruikelijk. In Maagdenburg worden de reizigers verzocht in te stappen in de ‘Zug nach Köln mit Kurswagen nach Hök van Holland’, terwijl ze in Hannover te weten komen, dat dit doorgaande rijtuig naar Hook van Holland gaat. De oorzaak hiervan is, dat in sommige Duitse plaatsnamen zoals Soest (in Westfalen), Bad Oldesloe en Itzehoe (beide ten noorden van Hamburg) de e een oud verlengingsteken is, wat echter veel mensen in onze streken niet weten, en zelfs Schiller kende niet de juiste uitspraak van de laatstgenoemde plaats.
In ‘Wallensteins Lager’ zegt in de vierde scène de marketentster tegen de eerste jager:
I freylich! Und er ist wohl gar Mußjö,
Der lange Peter aus Itzehö?
Voor zover mij bekend is, is Schiller ook nooit in die streek geweest.
Naast een Rembrandtsplein (Rembrandtplatz), een Rembrandtstraat en een Rubensstraat heeft Leipzig nog een Huygensstraat (die naar Christiaan werd genoemd). Terwijl de uitspraak van de eerstgenoemde weinig of geen moeilijkheden oplevert, wordt de laatstgenoemde op zeer uiteenlopende wijze uitgesproken. De meest gebruikelijke uitspraak is Hoeigensstraße (met de klemtoon op de eerste lettergreep en de Duitse uitspraak van de g). Daarnaast kan men ook wel Hugensstraße en Hoeigeensstraße (met de klemtoon op de tweede lettergreep) horen. Een enkele keer heb ik zelfs een pseudo-Franse uitspraak gehoord.
Over 't algemeen is te zeggen, dat veel Duitsers trachten Franse en Engelse woorden zo enigszins op zijn Frans respectievelijk Engels uit te spreken, al kennen ze soms toch niet de juiste uitspraak. Ik denk hier b.v. aan Biefstiek en Worcester Sauce (ook wel Worchester geschreven). Als iemand in een restaurant Woester Soße verlangt, wat min of meer op de Engelse uitspraak neerkomt, dan zal hij nooit het gewenste krijgen. Hij moet dus steeds Worsjester Soße bestellen. Hetzelfde geldt overigens voor de Huygensstraße. Iemand die deze op zijn Hollands uitspreekt zal er nooit komen.
Leipzig.
Gerhard Worgt.
Auteursrechtelijk beschermd