De Nieuwe Taalgids. Jaargang 52

[p. 165]

Versieren, organiseren en hap in het militaire slang.

De in de titel genoemde woorden worden daardoor gekenmerkt, dat ze vóór 1940 nog niet door militairen in de hieronder te bespreken speciale betekenissen in gebruik waren.

Versieren = in korte tijd iets klaar spelen heeft m.i. van de drie de meeste expansiekracht en is ook buiten het militaire milieu (zeer) populair, maar heeft het nog niet tot vermelding in een woordenboek gebracht¹⁾; het is niet onmogelijk dat het in de bezettingstijd deze betekenis heeft gekregen. Het heeft vaak een lichtelijk negatieve inslag, omdat men het vaak gebruikt met betrekking tot de handelingen van één individu of een kleine groep, die veelal voor eigen voordeel iets voor elkaar trachten te brengen: ‘Nou, dat heeft-ie even mooi versierd’, b.v. van een soldaat die op listige wijze een dagje verlof eruit heeft weten te slepen of ‘die versiert het ook’ over iemand die er de kantjes afloopt; ‘we zullen dat wel even fijn versieren’ ook weer iets op minder legale wijze trachten te bereiken.

Organiseren ligt ook in deze sfeer, maar heeft een nog ongunstiger nuance; het wordt vooral gebezigd in de zin van iets in gebruik nemen of toeëigenen, zonder dat de eigenaar dit weet of heeft goedgekeurd. Men vindt organiseren o.a. in Koenen: ‘brutaalweg inpikken; (inz. in 1940-1945 als scherts. navolging van Duits organisieren).’

Hap = groep is van deze woorden het jongst, maar bij allen die de laatste jaren hun dienstplicht vervuld hebben, bekend en is zeer waarschijnlijk uit Korea afkomstig²⁾, waar de vrijwilligersdetachementen kwamen en gingen. Men sprak dan respectievelijk van ‘nieuwe hap’, ‘ouwe hap’. Deze term heeft in ons leger vaste voet gekregen door het doorstromingssysteem, waardoor elke twee maanden een nieuwe ploeg aan de parate onderdelen wordt toegevoegd, terwijl de oudste groep die zijn diensttijd heeft volbracht, afzwaait. Is het een grote groep, dan spreekt men van ‘vette hap’, is het niet zo'n beste groep van ‘slappe hap’.

Merkwaardig blijft het zo plotselinge en voortdurende succes, het blijkbaar in een behoefte voorzien, van versieren in bovengenoemde betekenis, waarvoor men anders dan bij organiseren, geen Duits versieren aansprakelijk kan stellen: in Heinz Küpper, Wörterbuch der deutschen Umgangssprache (1955), worden versieren en versiert zelfs niet eens vermeld.

De in deze bijdrage verwerkte voorbeelden dank ik alle aan het Hoofd van de Legervoorlichtingsdienst in Den Haag.

Alkmaar.

C. Kostelijk.

1) Het vermelden van de speciaal militaire betekenis van bepaalde woorden is niet de sterkste kant van onze woordenboeken: H.L. Bezoen gaat in zijn Nederlandse soldatentaal in Indië (N. Tg. 39, 143) niet in op de kritiek van M. van Dam in zijn verhandeling Jantje Kaas en zijn jongens (Tijdschrift voor Indische Taal-, Land- en Volkenkunde deel LXXXII, afl. 1 (Batavia 1942), waar Van Dam schrijft: ‘Merkwaardig is ook de speciale betekenis, die sommige zuiver Hollandse woorden in de soldatentaal hebben. In de meestgebruikte woordenboeken (Koenen, Van Dale en het (Groot) Woordenboek der Nederlandsche Taal) is daaromtrent niets te vinden. Koenen had speciale ‘Indische’ voorlichting, maar van de taal der duizenden Europese soldaten uit de 19de eeuw is niets in dit Woordenboek te vinden’.
Bezoen neemt in zijn artikel een aantal ‘opmerkelijke benamingen’ van Van Dam op, die ‘tot op heden gewoon zijn’ en die ‘men alleen bij Van Dam vindt’. Ook nu zoekt men deze nog tevergeefs bij Koenen!

2) Zou het een afkorting kunnen zijn van Hollands Aanvullings Bataljon? H.A.B. zou bij de uitspraak tot hap kunnen worden.