De Nieuwe Taalgids. Jaargang 51

[p. 151]

Willem Kloos en de chronologie van de gedichten uit zijn jeugd¹⁾.
(Slot)

1888. In 1887 en de eerste helft van 1888 heeft Kloos blijkbaar geen verzen geschreven. Maar in en na September '88 schrijft hij een groot aantal sonnetten en strophische gedichten. Verwey maakt, op het lijstje der data, geen gewag van het sonnet:

Ik wijd aan U dees verzen, zwaar geslagen (VII)

Uit een hs. in het Verwey-archief mag evenwel worden afgeleid dat ook dit sonnet van 1888 is. (Zie K.T.).

De eerste reeks, die Verwey 1888 dateert, is de sonnetten-cyclus waaraan Kloos de titel gaf: ‘Het Boek van Kind en God’ en de ondertitel: ‘Een Passiespel’. Deze reeks is in haar geheel afgedrukt in de N.G. van Oct. '88²⁾. Zij bestaat uit negen sonnetten, genummerd I tot IX, zonder titels, en een inleidend sonnet, dat ‘Prooimion’ tot titel heeft:

- O, lichte Visiöenen mijner Jeugd! (X)

Var.: vers 12: de N.G. heeft: van mijn zelfs zelf.

Diep uit de nooit-doordringbare gewelven (XI)

Genummerd I.

Ik wás uw Vader, ja, vol mededogen, (XII)

Genummerd II. Var. vers 8: de N.G. heeft: Ach, om wat weelde, evenals het handschrift. (Zie voor dit en de volgende sonnetten: K.T.)

O, dat ik haten moet en niet vergeten! (XIII)

Genummerd III. Var. vers 8: de N.G. heeft: Om stil te zijn.

Want Ik, die Ik ben, haat u om uw slechtheid, (XIV)

Genummerd IV. Var. vers 11: de N.G. heeft: schrikb're Konde.

Gij zijt niet slecht geweest: gij waart slechts zwak, (XV)

Genummerd V. Var. vers 4: Wanneer zijn speelgoed het niet meer beliefde.

Wanneer ik dood ben lief, en iemand zegt, (XVI)

Genummerd VI. Var. vers 6: de N.G. heeft: om mijn zelfs wil, evenals het hs.

Ik heb U dit te zeggen, dat Uw naam, (XVII)

Genummerd VIL Var.: vers 11: verdoemde brand; vers 13: dit groot hart.

Nu dat zo is, en ik zo doods-bedroefd, (XVIII)

Genummerd VIII. Var. vers 3: de N.G. heeft, evenals het hs.: vergloriën van die dagen.

1) Het overnemen van gedeelten uit dit artikel is, zonder schriftelijke toestemming van de auteur, niet toegestaan.

2) Voor bizonderheden over het ontstaan van deze reeks: zie: ‘De Jeugd van een Dichter’ - hoofdstuk VII.

[p. 152]

 

Ik had zo gaarn dit Boek in vreugd geschreven, (XIX)

Genummerd IX. Var. vers 1: de N.G. heeft, evenals het hs.: zo graag.

Hiermede is Het Boek van Kind en God afgesloten.

Dan volgen twee sonnetten, getiteld ‘Herinnering, I en II’:

Laat mij nog éénmaal, in gedachten, kussen (XX)
En. als zij nu weer kwam, en keek, en vroeg (XXI)

Vervolgens twee sonnetten, getiteld ‘Dood-gaan I en II’

De bomen dorren in het laat seizoen, (XXII)

Var. vers 7: ook, wie; vers 11: komen niet weerom (zie ook: K.T.).

Ik zal mooi dood-gaan, als een vlammend vuur, (XXIII)

Daarop volgen drie sonnetten, getiteld ‘Het Leven I-III’:

Mensen zijn wijs, en, met een wijs gelaat, (XXIV)
Als 't latere geslacht dees woorden leest, - (XXV)
Die mensen, (arme mensen!) zijn zo klein: (XXVI)

Hierop volgen de ‘Doodsliedjes I-VI’.

Nu huilt de winter in mijn hart, (XXVII)
Och, of ik 't mij gezegd had, (XXVIII)
O leven, zoet leven, (XXIX)
Ik kan niet lachen, ik kan niet wenen, (XXX)
Straks zong ik trotse dingen (XXXI)
De zon is doorgekomen, (XXXII)

Verder: twee gedichten, die in de N.G. getiteld zijn: ‘Pathologieën I-II’.

Mijn ogen branden (XXXIII)
Der mensen hoogste smart is wonderbaar: (XXXIV)

Dan het sonnet:

De Zee, de Zee klotst voort in eindeloze deining, (XXXV)

Titel: ‘Van de Zee’. Motto: ‘Aan Frederik van Eeden’.

In de volgende aflevering van de N.G., die van Dec. '88, werden, onder de titel ‘Verzen’ nog enige sonnetten en strofische gedichten afgedrukt, die klaarblijkelijk onmiddellijk na de vorige geschreven zijn:

Ik ben te veel een méns geweest, (XXXVI)

Titel: ‘Zelf-verandering’. Motto: ‘Aan Trifouillard’¹⁾.

Geen enkel, die mijn Zelf ooit had, - (XXXVII)

Titel: ‘Zelfbesef’.

1) Bijnaam van Frans Erens.

[p. 153]

 

Arme, árme gebrókene, als Ik mij mag nóemen, (XXXVIII)

Titel: ‘Snikken’.

Ik was de gróte Minnaar zonder ruste, (XXXIX)

Titel: ‘Homo Sum I’. Motto: ‘Aan L. van Deyssel’.

Ik ben de Dúivel-god dier grúwbre oorkónde, (XL).

Titel: Homo Sum II.

Rozen, ik vind u droef, (XLI)

Titel: ‘Toen ik rozen kreeg’.

O, Rozen, droef en schoon, (XLII)

Titel: ‘Toen ik de rozen opnam’.

De blâren vallen zacht... (XLIII)

Titel: ‘Herfst-geneurie’.

Met zeven nagelen lag Ik geklonken (XLIV)

Titel: ‘Alle zeven’.

Mijn stemming is als van een stil-staand water, (XLV)

Titel: ‘Een leven I’, Motto: ‘Aan Mau’¹⁾. Var.: vers 9: die véél heb.

Al Liefde is als een spel van lucht en water: (XLVI)

Titel: ‘Een leven II’.

O, Visiöen van ópperste Adoratie, (XLVII)

Titel: ‘Mijn Haat’.

1889. In het jaar 1889 is Kloos minder productief geweest. Toen de vriendschap met Verwey verbroken was en hij zich ook aan de medische zorg van Frederik van Eeden had onttrokken, geraakte hij in het bohémien-leven en, vooral onder invloed van Willem Witsen, meer en meer uit zijn toch reeds zeer labiel geestelijk evenwicht, tot hij opgenomen moest worden in het Utrechtse gesticht, met weinig hoop op herstel.

Volgens de aantekeningen van Verwey zijn de volgende gedichten van 1889:

Ik had een ijs-koud Visiöen van Leugen, (XLVIII)

Afgedr. in de N.G. van April '89. Titel: ‘De Leugen’.

Mensen, ik weet, gij vóelt geen liefde en haat, (XLIX)

Dit sonnet en het volgende zijn niet in de N.G. gepubliceerd.

Gij stápt met tóórnig ópgestreken zeilen, (L)
O, mijn gedachten, tript nu lief en zoetjes, (LI)

Afgedr. in de N.G. van April '89. Titel: ‘Voor Hans en Paul’²⁾.

1) Vermoedelijk Maurits van der Valk.

2) Hans en Paul: de zoons van Frederik van Eeden.

[p. 154]

 

Ik maak van al de mensjes, die ik liefde, (LII)

Afgedr. in de N.G. van April '89. Titel: ‘Graf-Paleisje’. Var.: vers 14: ‘Want mensenogen liegen’.

De mensen schijnen elkaêr zeer te vrezen, (LIII)

Afgedr. in de N.G. van April '89. Titel: ‘Mensenwoorden’.

De mensen dóen, maar weten niet waaróm (LIV)

Afgedr. in de N.G. van April '89. Titel: ‘Geglimlach’.

Ik ga mijn leven in orgieën door (LV)

Afgedr. in de N.G. van April '89. Titel: ‘Evoë’.

Ik hield den spiegel van uw Zonden op (LXXXIX)

Afgedr. in de N.G. van Aug. '93. Titel: ‘Ad Inimicos’.

Ik, ik, die heerlijk door dees tijd koom zweven, (XC)

Afgedr. in de N.G. van Aug. '93. Geen titel.

1890. Bij drie sonnetten en een strofisch gedicht heeft Verwey aangetekend: ‘1890 en later’.

Het melancholisch Bodegraven gaapt (LXXX)

Afgedr. in de N.G. van Aug. '93. Titel: ‘Tweede-Gezicht’.

Ga niet voorbij, maar blijf bij mij, en voel, (LXXXI)

Afgedr. in de N.G. van Aug. '93. Geen titel.

Liefde is een macht van lief-zijn en 't begeren (LXXXII)

Afgedr. in de N.G. van Aug. '93. Geen titel.

O, laat mij tot uw voeten komen, (LXXXIII)

Afgedr. in de N.G. van Aug. '93. Geen titel.

1892. Verwey geeft dan nog de data aan van drie sonnetten:

Gelaat, lief als Lente, dat, met veel spelen, (LXVII)

Verwey dateert dit gedicht: 1892. Afgedr. in de N.G. van Febr. '93. Geen titel.

O, de begeerte naar genieten machtig (LXVIII)

Verwey tekent hierbij aan: ‘febr. '92’. Afgedr. in de N.G. van febr. '93. Geen titel.

1893. O, Judas-kus! verdoembre Judas-kus! (LXIX)

Volgens Verwey is dit sonnet van Mei '93. Afgedr. in de N.G. van Juni '93. Titel: ‘Christus na 't Verraad’. Motto: ‘Voor P. Tideman’.