De Nieuwe Taalgids. Jaargang 48

Amerikaanse van-namen.

Naar ik meen is de naam van de amerikaanse romanschrijver S.S. Van Dine een pseudoniem. In zijn detectiveverhalen vervult hij zelf de rol van een soort ‘Watson’. Het valt op dat de hoofdpersoon, de psycho-criminoloog Philo Vance hem vriendschappelijk ‘Van’ noemt. Daaruit kan iets worden afgeleid omtrent de waarde voor het amerikaanse taalgevoel van het bestanddeel Van in dergelijke uit het Nederlands geërfde, of naar het voorbeeld daarvan gevormde namen. Het is niet meer dan de inzet van het ‘naam’-woord, die langs de weg van ‘verdichting’ in de plaats kan treden van het geheel, iets wat bij de nederlandse van-namen niet mogelijk is. Natuurlijk hangt hiermee samen dat van, althans dit van, geen engels woord is. In hetzelfde verband valt op te merken dat de klemtoon in de amerikaanse namen op het begin ligt: ‘generaal Ván Fleet’.

Deelachtig.

De woordenboeken omschrijven dit woord met ‘deel hebbende aan, in het genot, bezit van’. In deze betekenis is het oud, blijkens MW en Kiliaan, en ik wist niet beter of iedereen begreep het zo. Niet zonder verwondering dan ook heb ik het ontmoet bij Overdiep (GLN 3, 354) in een toepassing waarbij de persoon en de zaak hun plaats gewisseld hebben: ‘In de tijd volgende op zijn (d.i. Coornherts) “klassieke vorming” was zijn doel, het genot der vrijheid deelachtig te maken aan alle zoekenden’.

Een tweetal verwante betekenissen uit de oudere taal vermeldt WNT, gene echter die steun geeft aan deze verwisseling.

De afkorting GLN, indien nog niet in gebruik, stel ik voor als praktische aanduiding voor de Geschiedenis van de letterkunde der Nederlanden, onder hoofdredactie van Baur.

Een spoor van mnl. gelf, gelve?

Het woord gelf ‘golf’ wordt WNT alleen behandeld bij de bespreking van het bnw. gelfsch: ‘men mag vermoeden dat gelfsch eene afleiding is van het oude gelf, gelve, thans golf luidende’. In zijn bekend artikel over de twaalf sonnetten van de schoonheyt (NTg 18) heeft De Vooys gewezen op afwijkende lezingen, ‘grove fouten’, voorkomende in de tekst die Van der Plasse geeft van Vroech in den dagheraadt. Een daarvan is wilt-geluich na sijn jonst voor . . . golvich . . . Dit kan naar de mening van de schrijver geen variant zijn, omdat dan ‘na sijn jonst’ zinloos wordt. Ik meen hieruit te lezen dat hij gedacht heeft aan een afleiding van gelu. Metrisch betekent dit een lichte storing, die echter verdwijnt als men de u als v opvat. Wij zouden dan het woord gelvig krijgen, dat altijd nog een drukfout kan wezen, maar ook een afleiding van het oude gelf, met gelijke betekenis als golvich uit de textus receptus.

L.C. Michels.