De Nieuwe Taalgids. Jaargang 46

[p. 330]

De immigrant mixt zijn taal op.

Bij het lezen van deze titel kijkt U, beschaafd-Nederlands-spreker, waarschijnlijk vreemd op. Maar wanneer U, zoals ondergetekende, de gelegenheid hebt gehad, negen maanden lang de taal van in Canada verblijvende vroegere landgenoten te bestuderen, klinkt een uitdrukking als deze U zeer vertrouwd in de oren. Het is namelijk zeer eigenaardig, dat zelfs die immigranten, die door opvoeding, afkomst en beroep behoren tot de algemeen-beschaafd Nederlands sprekenden, niet ontkomen aan de sterke Engelse invloed op de omgangstaal. De hieronder volgende woorden en uitdrukkingen zijn opgetekend uit de mond van mensen, die met een enkele uitzondering niet langer in Canada wonen dan vier of vijfjaar. De pas aangekomen immigrant heeft gemiddeld misschien twintig tot dertig Engelse woorden tot zijn beschikking, want de algemene ervaring is, dat men uitgaat van het standpunt: Les nemen om de nieuwe taal te leren is tijd en geld verspillen, want je leert het daarginds gauw genoeg. Wat de manlijke immigranten betreft, is dit tot op zekere hoogte waar. Wanneer men tevreden is met de kennis van de zeer eenvoudige dagelijkse omgangstaal, kan men die inderdaad wel aanleren, in fabriek of graanelevator. Maar dat men dan de gelegenheid mist, de verschillen te leren zien tussen eigen en vreemde taal, is iets, waar geen mens aandacht aan schenkt. En zo heeft het Engels vrij spel en de titel boven dit artikel had ook kunnen luiden: Het Nederlands op de aftocht.

De voorbeelden, die hieronder volgen, zijn enigszins te beschouwen als de taal van de doorsnee-Nederlander hier in Canada. Ze zijn ongesorteerd, wat de eerste groep betreft, terwijl ik een poging gedaan heb om de verschijnselen in de volgende groepen in te delen naar de fouten, die onder Engelse invloed gemaakt worden. Ik verbeeld me geen ogenblik, wetenschappelijk enige verdienste te hebben, maar geef alleen het materiaal.

Groep 1. Veel Engelse woorden worden op de klank af vertaald, (althans van een Nederlandse uitspraak en uitgangen voorzien) terwijl het woord of de uitdrukking in kwestie in het Nederlands of/niet bestaat of een heel andere betekenis heeft.

‘Ben jij ook afgelegd?’ (laid off - tijdelijk ontslagen)

‘Hij nam het op tegen drie man en hij heeft ze toch opgebeten’ (to beat up - neerslaan)

‘Hij lijkt het niet, om nog voor Kerstmis weg te gaan’ (to like)

‘Hij mocht het een andere veertien dagen proberen’ (another)

‘Ik heb mijn supper vanavond in de cantine’

Ik was op weg naar Fort William en liep uit mijn gas (to run out of one's gas - tekort krijgen aan benzine)

‘Kees kreeg een baan als een truckdrijver’

Die piloot heeft me al drie keer opgenomen (to take up - meenemen, mee laten vliegen)

‘Die andere dag was ik bij Klaas op de boerderij en...’ (the other day - onlangs)

De motor loopt ijdel (idle/ - voor niets)

Ik zal je een landkaart laten zien, zo groot als die wal (wall - muur)

Hij reed niet zo erg vast (fast)

‘Ik moet nog even achter de baby kijken’ (to look after)

‘Toen ik mijn car inplugde, blies ik de stop uit’ (to plug in, to blow out)

‘Ik had nog vijf billen uitstaan!’ (bill - rekening)

[p. 331]

‘Je kunt op dat stuk land het beste aardappels groeien’ (To grow potatoes)

‘De nieuwe man op ons kantoor, die ik inbreek’ (to break in - inwerken)

‘Toen ik uit Manitoba kwam, moest ik hier een test maken voor mijn (rijbewijs =) license terwijl ik al 25 jaar rond Winnepeg heb gedreven’ (to drive around)

‘Zouden deze lakens wijd genoeg zijn voor een tweepersoonsbed?’ (wide - breed)

‘Als je hier teacher wordt, kun je dan alle graden doen?’ (grade - klas)

‘Direct achter zes uur’ (after six)

‘Die bloemen komen vaster uit wanneer je...’ (faster)

‘Is me dat hier een gesuffer voor je iets geschikts vindt’ (to suffer - lijden)

Groep 2. Engelse werkwoorden krijgen een Nederlandse uitgang.

Deze groep is zeer uitgebreid, aangezien gemakzucht een zeer bekende menselijke eigenschap is. Neem een Engels werkwoord, plak er de Hollandse uitgang, die de spreker nodig heeft, aan vast en de moeilijkheid van het vertalen is vervallen. Ik kan volstaan met de volgende voorbeelden:

‘Die lui moesten de kraan even fixen’ (to fix)

‘Dicky wil het paardje pullen’ (to pull)

‘Wie heeft jou gesponsord?’ (to sponsor - als borg optreden voor een nieuwe immigrant)

‘Ik zal vanmiddag die cheque cashen’ (to cash)

‘Ga jij het deeg voor de cake mixen?’ (to mix)

‘Die man is daarvoor niet te blamen’ (to blame)

‘Ik ben pas downgemoved uit Winnipeg’ (to move down - verhuizen)

‘Ik raad je aan, hier een poosje te sticken’ (to stick-blijven)

‘Dat moet nog ge-okayd worden’

‘Men adresse zijn brief aan...’

‘Maak sure, dat je die bij je hebt’ (to make sure)

Een brood opslicen (a slice - een sneetje)

Iets protecten

Groep 3. Nederlands in tijdschriften, geredigeerd door personen van Hollandse afkomst, draagt meestal het kenmerk van vele jaren in onbruik te zijn geweest. Er zijn een aantal predikanten, die als kind onze taal hebben gesproken en nu in de nieuwe immigranten-gemeenten voor de noodzaak staan, in het Nederlands te preken. Wat er dan voor de dag komt, kan niet altijd de critiek doorstaan, hoewel de prestatie op zichzelf natuurlijk gewaardeerd wordt. De volgende zinnen vond ik in een orgaan van de Christian Reformed Church:

‘De vergadering was slecht bezocht. We willen niet veronderstellen, dat hier belangeloosheid in het spel is’ (i.p.v. gebrek aan belangstelling)

‘Ons hart gaat uit naar die noodlottige mensen’ (naar aanleiding van de overstromingen in Februari)

‘Laten wij zoveel doen mogelijk’ (id.)

‘De jongelui hebben prima gedaan’

‘Er is hier een nood van 25 kerken’ (behoefte aan)

‘Nu, een jaar en een half later...’

Groep 4. Fouten in het gebruik van de hulpwerkwoorden. Deze groep is weinig talrijk. De meeste verwarring ontstaat tussen willen en zullen, wanneer men in het Engels will gebruikt en dit stilzwijgend als een Nederlands werkwoord inlast.

‘het volgend jaar willen hier allemaal tulpen staan’

‘Deloodgieter wou een knechtsturen, om morgenochtend te komen’ (afspraak)

‘Dat wil wel het beste zijn ...’

M.J. van Westenbrugge.