De Nieuwe Taalgids. Jaargang 46

Uit de tijdschriften (Mei-Juni).

De Gids. April-Mei. Dit dubbelnummer, getiteld In Memoriam Martinus Nijhoff bevat 22 bijdragen van allerlei auteurs, die getuigen van hun bewondering voor de persoon en het letterkundig werk van de onlangs gestorvene, die van zeer verschillende zijden beschouwd wordt. Daaronder zijn er van bijvende waarde, omdat ze zowel biografisch als aesthetisch ons nader brengen tot deze dichter.

Critisch Bulletin. April. Karel Jonckheere publiceert een Rede, de 26ste Febr. 1.1. uitgesproken over De les van het handschrift. - F.W. van Heerikhuizen (Rijk aanbod van toneelproblematiek) beoordeelt twee toneelstukken: Odysseus weent van J. van der Schaik-Willing, en De Bezoeker van Ed. Hoornik. - J.B. Charles (Een ongewenst engagement) beoordeelt de jongste geschriften van Maurits Dekker. - A. Mout vestigt de aandacht op een boek van C.J. Kelk: Het Amsterdam van Justus van Maurik.

Mei. Anthonie Donker bepleit, in De schuld van het vergeten, de herdruk van verzen uit de bezettingstijd, o.a. van het bundeltje Orpheus en Ahasverus, destijds verschenen onder de naam van J. van Wageningen. - Alingh Brugmans beoordeelt Marianne's Lijfwacht van Siegfried E. van Praag; E.L. Smelik

[p. 236]

beoordeelt Jezus en Menacheem van dezelfde auteur. De redaktie geeft als opschrift: Twee gedaanten van één schrijver. - Erik van Ruysbeek beoordeelt De Heilige Gramschap van Maurice D'Haese onder het opschrift De Heilige Walg.

Het Boek van Nu. April. G. Stuiveling eert Bij het heengaan van Top Naeff de letterkundige verdiensten van deze schrijfster, die als mede-redactrice dit tijdschrift krachtig gesteund heeft. Nog in deze aflevering beoordeelt zij in de Kroniek van het proza de onlangs verschenen roman Het donkere huis van de Vlaamse auteur Ary Delen. - Onder het opschrift Belijdenis van verbondenheid beoordeelt G. Stuiveling de derde roman van de jonge schrijver Adriaan van der Veer, nl. Het wilde feest, waarin zijn kunst gerijpt blijkt te zijn, zodat de beide vorige romans Wij hebben vleugels en Zuster ter zee ‘verre overtroffen’ zijn. - P.H. Ritter Jr. bespreekt het nieuwe toneelstuk van Jeanne van Schaik-Willing: Odysseus weent, met toelichting van de symbolische bedoeling.

Mei. In haar laatste publicatie bespreekt Top Naeff twee Romans van Rechtsgeleerden, namelijk De zaak Torn X van François Pauwels en Het laatste uur van Albert van der Hoogte. - G. Stuiveling ontleedt en bewondert Teirlincks Meesterwerk, de onlangs verschenen roman Het gevecht met de engel. - D.J. Daalder eert de zeventig-jarige Cor Bruyn, bekend als schrijver van kinderlectuur en van een reeks eenvoudige, voor een groot publiek boeiende humanitaire romans. - Pierre H. Dubois beoordeelt Een Mythologische Fantasie, nl. De Verschijning te Kallista van Raymond Brulez, enige jaren geleden in het Nieuw Vlaams Tijdschrift gepubliceerd, maar nu als afzonderlijke uitgave verschenen. - G. Stuiveling (Meer dan spelling) wijst op afkeurenswaardige tekstwijzigingen in een afzonderlijke uitgave van de Boeken der Kleine Zielen van L. Couperus.

Roeping XXIX, Nummer 2. In de Kroniek beoordeelt Gabriel Smit Nieuwe verzen van Henri Bruning nl. de bundel Van ziel en aarde, waarin hij vooruitgang ziet als dichtkunst. Hij waarschuwt echter tegen mogelijke gevaren van het theologisch-mystieke uitgangspunt.

Streven. Mei. Lia Timmermans waardeert met piëteit De ‘Adagio’-gedichten van mijn vader, d.w.z. de bundel gedichten die Felix Timmermans in zijn laatste levensjaren geschreven heeft, en waarin zich ‘mystieke neigingen en zelfs mystieke toestanden’ openbaren. - A. Deblaere S.J. is in een artikel De kunst der Renaissance ‘op zoek naar inhoud voor een term’. De aflevering bevat verder o.a. een beknopte aankondiging van een boek van Bert Verbist: Felix Timmermans, schilder met het woord - verteller met het penseel.

Levende Talen No. 169. April. J. Kamerbeek schrijft over Klikspaans bezwaren tegen de geest der eeuw, in een Frans jeugdwerk L'ère critique ou l'art et le culte, blijkbaar geschreven onder invloed van Franse romantici als Barrault, Hugo en Chasles, en gericht tegen imitatie in de kunst. - Jef Notermans beschrijft Veldeke-Tournooien, waarbij hij partij kiest tegen Jan van Dam, die Veldeke wilde inlijven bij de Duitse letterkunde. - W.J. Noordhoek vestigt de aandacht op Een Duitse vertaling van Sara Burgerhart uit het jaar 1796, die het werk blijkt te zijn van een vrijwel vergeten romanschrijver Johan Gottwerth Müller (geb. 1743) en die opmerkelijk is zowel door de waardering als door de natuurlijke weergave van het Nederlandse

[p. 237]

origineel. - In aansluiting bij een vroegere bijdrage van Kuitert geeft C.A. Zaalberg Nog iets over de schrijfwijze van samengestelde zelfstandige naamwoorden. - W.H. Staverman bespreekt P.H. Schröder's gecommentarieerde uitgave van de Camera Obscura in verband met De methodiek van het Nederlands. Hij betoogt dat bij de klassikale lektuur de overgrote meerderheid van verklarende aantekeningen òf overbodig òf storend zijn. - Uit de rubriek Boekbesprekingen vermelden wij een drietal grondige beoordelingen met aanvullende opmerkingen, nl. Dr. Weijnen's Zeventiende-eeuwse Taal door C.A. Zaalberg, Kloeke's Herkomst en groei van het Afrikaans door C.F.P. Stutterheim en Caron's inaugurele rede De reductievocaal in het verleden door W.G. Hellinga.

Verslagen en Mededelingen van de Kon. Vlaamse Academie. Jan.-Febr. J. van Mierlo geeft een uitvoerige Levensschets van zijn oom, de Eerwaarde Pater Jozef van Mierlo sen. S.J., Apologeet en Kanselredenaar. - J. van Mierlo publiceert Losse Aantekeningen bij de uitgave van Margarieta van Lymborch, door Dr. Fr. J. Schellart, grotendeels van bibliografische aard, waaraan hij beschouwingen vastknoopt over de datering van allerlei gelijktijdige volksboeken en het mogelijk auteurschap van Anna Bijns. - A. van Elslander geeft een nauwkeurige afdruk van Een onuitgegeven fragment van ‘Alexanders Geesten’ naar een geschonden handschrift in de nalatenschap van L. Willems.

Leuvense Bijdragen XLII, afl. 3-4. W.A.F. Janssen besluit zijn uitvoerige bijdrage over De proloog van Vanden Vos Reinaerde, waarbij hij, ter versterking van zijn conclusie de prologen van andere Mnl. gedichten, o.a. van de Walewein vergelijkt. - G. Kazemier levert een bijdrage over De datering van Die Eerste Bliscap van Maria. Nadat hij de opvatting van W. de Vreese, P.N. van Eyck en J. van Mierlo kritisch beschouwd heeft, betoogt hij dat de Eerste Bliscap, op de eerste 19 verzen na, van 1448 is en dat ‘het begin misschien in het begin van 1455, meer waarschijnlijk echter in 1462 gewijzigd werd’.

Tijdschrift voor Levende Talen XIX, afl. 3. Jean Weisgerber oppert de mogelijkheid dat Couperus' novelle De Binocle herinneringen bevat aan de roman De Idioot van Dostojewski.

De Vlaamse Gids. Mei. W.J.M. van Vliet gaat de betrekkingen na tussen Mina Kruseman en Multatuli: haar bewondering voor Vorstenschool, haar aandeel aan de opvoering en de daarbij ontstane onenigheid. - Jan Schepens verzamelde gegevens over Wetenschappelijke terminologie bij dichters en prozaschrijvers (De auteur en zijn tijd). - In de Kroniek van de Poëzie schrijft M. Rutten over Vormcrisis, Poëziecrisis. Met ‘vormcrisis ‘bedoelt hij de chaotische toestand van de verstechniek in de moderne tijd, in tegenstelling met alle vroegere perioden. De vraag doet zich nu voor, in hoeverre de ‘experimentele chaos’ in de tegenwoordige poëzie daaraan beantwoordt. Deze verschijnselen en de reaktie daarop worden door de schrijver kritisch besproken naar aanleiding van jongere Vlaamse experimentele poëzie. - Aan het slot van deze aflevering vervolgt Jan Greshoff zijn Meanders.

Juni. Jan Schepens bespreekt de ‘sociale en politieke, historische en geografische uitzichten’ bij de verhouding van De Auteur en zijn Tijd, toegelicht met een ‘bont over- en vergezicht’ van voorbeelden uit verschillende littera-

[p. 238]

turen en gevolgd door een reeks ‘besluiten’ uit dit materiaal. - R.F. Lissens wijst op De betekenis van ‘Van Nu en Straks’, de grondige vernieuwing bewerkt door de ‘Vlaamse Negentigers’. Drie merkwaardige opstellen leggen z.i. de geestelijke grondslag van Van Nu en Straks, nl. Van Langendonck's Herleving der Vlaamsche poëzy, Vermeylen's De Kunst in de vrije gemeenschap en Hegenscheidt's Rhythmus. Door hun beginselen werd het nu mogelijk ‘een contact met de Westvlaamse traditie tot stand te brengen’.

Nieuw Vlaams Tijdschrift VII No. 6. A. Vloemans wijdt een uitvoerige studie aan Het schone en de kunst. - Een historisch opstel van P. Geyl behandelt de Noord-Nederlandse Patriottenbeweging en de Brabantse Revolutie.

Dietsche Warande en Belfort. April-Mei. Anton van Duinkerken geeft een overzicht van Honderd jaar Katholieke literatuur in Nederland. - Een belangrijke en diepgaande studie van Albert Westerlinck is gewijd aan het werk van Paul van Ostayen, om de lezer ‘een visie’ te geven op zijn persoonlijkheid door een ontleding van de opeenvolgende dichtbundels: ‘van het maniërisme naar een zuiverheid’. - Bert Ranke's Kroniek van het Vlaams Proza doet door het opschrift ‘Critische blik in het uitstalraam’ reeds vermoeden dat de criticus de drie aan te kondigen boeken van weinig belang acht.

Juni. A. Carnoy levert een anthroponymische bijdrage over De namen van de Vlaamse schrijvers. - Abert Westerlinck besluit zijn grondige studie: Een visie op Paul van Ostayen. - Bert Ranke's kroniek Vlaams proza heeft als opschrift: Jongeren aan bod. Ter sprake komen Hugo Claus, zes Vlaamse novellen (Talenten van links) en als een opvallend debuut de roman De Heilige Gramschap van Maurice D'Haese. - Pieter G. Buckinx geeft een beschouwing over Nieuwe poëzie in Nederland. - A. Westerlinck bespreekt de jongste dichtbundel van Anton van Wilderode: Het Land der Mensen.

Ons Geestelijk Erf XXVII. Maart. J. van Mierlo betoogt tegenover Mr. H.J.J. Scholten, dat Petrus Dorlandus Diesthemius inderdaad de dichter van Elckerlijc is. In een Naschrift handhaaft Mr. Scholten zijn opvatting.

Tydskrif vir Letterkunde III Nommer 1. Waarheen met ons poësie? vraagt G.A. Watermeyer bij een overzicht van de jongste letterkunde, waarbij hij een schifting poogt te maken tussen onbeduidende en veelbelovende jonge dichters en dichteressen. In het biezonder vestigt hij de aandacht op Ina Rousseau en A.J.J. Visser, van wie hij, op grond van het reeds gepraesteerde, goede verwachtingen heeft. - In de rubriek Boekbespreking wordt o.a. het jongste gedicht Dias van N.P. van Wijk Louw door J.J. Numan beoordeeld.

Standpunte VII Nr. 3. G. Dekker geeft een beschouwing over Die Calvinisme en die Kuns. Na een ontleding van het schoonheidsbegrip van Calvijn en o.a. van Kuyper (Stone-lectures) komt hij persoonlijk tot de conclusie, dat ‘Calvinistiese kuns’ ‘geen essentiële begrip’ uitdrukt, wat z.i. wel geldt voor ‘Calvinistiese kunskritiek’. Maar de Calvinist heeft ‘die heerlike roeping van kunsskepping en kunskritiek’. Het artikel besluit met een opsomming van litteratuur over dit onderwerp. - Poëtiese Boedelverdeling heet een kort opstel van Finus M.P. Oosterhof, waarin hij het expressionisme in de West-Europese letterkunde bespreekt, en zijn afkeer motiveert van de Atonaalgroep, met Simon Vinkenoog's inleiding. Voor slechts twee van de elf dichters maakt hij een uitzondering: Hans Lodeizen en Hans Andreus. - Rob Antonis-

[p. 239]

sen schrijft over Die mag van die woord, die hij met bewondering aangetroffen heeft in het jongste werk van Van Wijk Louw, het monodrama in verzen Dias. Minder ingenomen is hij met de verzameling van vijftig essays, die I.D. du Plessis over het opschrift ‘Die Mag van die Woord uitgegeven heeft. Evenmin kan de onlangs verschenen brievenbundel Van Man tot Man hem bekoren. - In de rubriek Dokumente publiceert K. Lekkerkerker een onuitgegeven Dagboek van J. Slauerhoff.

Tydskrif vir Volkskunde en Volkstaal. Febr. Marius Valkhoff geeft een duidelijk taalgeografisch overzicht van de Taaltoestande in België en Suid-Afrika, waarbij de toestand in Brussel en langs de taalgrens met uitvoerige kaarten toegelicht worden. - C.G.N. de Vooys verzamelde gegevens over de Belangstelling voor Zuid-Afrika en het Afrikaans op de Taal- en Letterkundige Congressen (1878-1908) als aanvulling bij het artikel van M. Bax-Botha in Standpunte No. 24. - Abel Coetzee publiceert een voordracht Oor Leestekens, waarvan de samenvatting besluit met de zin: ‘Goed punktueer, berus op goed en natuurlik praat’.

Taal en Tongval IV, afl. 3-4. J. Leenen overziet Een kwarteeuw wetenschappelijk onderzoek in België, met betrekking tot De Nederlandse Dialektstudie. - Uitvoerig bestudeerde L. Terpstra C.P. Het Nijmeegse uitstralingsgebied van de stemloze f, s, sj en ch, met een schetskaartje toegelicht. - Chr. Stapelkamp bespreekt Oude Nederlandse plantnamen, nl. aardrook, grisecom en vriesewonde. - Breed opgezet en cartografisch toegelicht is de studie van G. Winnen over De Ogm. ai vóór umlautsfaktor in het Tiens dialect. - Van de hand van G. Kloeke en Ans de Knegt is Een aanvulling van de muis-huis-kaart met gegevens omtrent de Zuidhollandse eilanden, die konservatieve verschijnselen vertonen. Daarbij sluit zich een bijdrage aan van G. Kloeke: Enige steekproeven naar aanleiding van de muis-huis-kaart, waarin hij tegen met bezwaar dat zijn kaart ‘niet zo erg trouw’ zou zijn, aanvoert dat juist de betrouwbare onderzoekingen van met name genoemde ‘veldwerkers’ zijn uitkomsten grotendeels bevestigd hebben. - A. van Loey schrijft Over de d-syncope in Zuidnederlandse dialecten. - Jo Daan ontwierp een dialektkaart voor de woorden Schoof en Garf. - A. Weijnen wijst op Romeinse invloed in Noord-Brabant: de plaatsen waar de woorden wouwer en wijer (= vijver) bewaard zijn, komen overeen met preahistorische Romeinse vondsten. - A. Weijnen verschaft nieuwe gegevens over De Meierijse verkorting (vgl. Onze Volkstaal I en II). - Adolf Bach (In eigener Sache) protesteert tegen uitlatingen van J. Leenen in Taal en Tongval III, als zou hij het Nederlands als een onderdeel van het Duits beschouwd hebben. J. Leenen voegt daar een aantekening bij. - W. Pée beoordeelt met grote waardering de tweede, uitgebreide bewerking van Adolf Bach's Deutsche Mundartforschung.

Museum. Jan.-Febr. P.J. Meertens kondigt de inhoud van het Album-Grootaers aan. - G.G. Kloeke beoordeelt de inaugurele rede van G. Stuiveling over Multatuli en de welsprekendheid. - A. Weijnen beoordeelt de dialektstudie over Het Tessels van S. Keyser.

Maart-April. J.C. Brandt Corstius beoordeelt het negende deel van de Geschiedenis van de Letterkunde der Nederlanden door W.J.M.A. Asselbergs. Hij toont zich zeer ingenomen met dit werk, maar oppert ook bezwaren. Aan het slot geeft hij enige kritische kanttekeningen. - S. Dresden beoordeelt de bundel Essays in duodecimo van S. Vestdijk.

[p. 240]

Tijdschrift voor Ned. Taal- en Letterkunde LXXI, afl. 1-2. Deze dubbele aflevering wordt grotendeels gevuld door een uitvoerige studie van G.A. van Es over Voegwoordelijke verbindingen in het Nederlands. - K. Heeroma geeft een aanvulling bij zijn vroeger artikel over Laan en verwanten. - A.P. de Bont bespreekt De etymologie van stoffen = pochen. - Chr. Stapelkamp levert een bijdrage over Veenderijtermen en enige andere woorden uit het Utrechtse polderland. - C. Kruyskamp beoordeelt het derde deel van G. Knuvelder's Handboek tot de Geschiedenis der Nederlandse Letterkunde; G. Kloeke de Taalgeografiese Studies I van Abel Coetzee.

Volkskunde XII, Nr. 2. P.J. Meertens huldigt Marie Ramondt bij haar vijf en zeventigste verjaardag. Hij gaat haar ontwikkeling na als letterkundige en folkloriste en wijst vooral op haar verdienstelijke sprookjes-studie. Een bibliografie van haar geschriften sluit zich daarbij aan. De gevierde levert zelf een belangrijke bijdrage over De integratie van het sprookje met musikale motieven. - Pr. Janssens C. SS. R. verzamelde aardig, voornamelijk Zuidnederlands, materiaal over Vogelzang in volkstaal, spreuken en liedjes waarin allerlei vogels nagebootst of gekarakteriseerd worden. - In de Kroniek wordt het onderwerp Volkskunde en radio ter sprake gebracht.

Driemaandelijkse Bladen V, No. 2. De redactie begroet Prof. K.H. Heeroma op De Nedersaksische leerstoel. - H.J. Moerman noemt en verklaart een aantal Veluwse woorden (gortzak, heggelen, kedonze, massepant, mukken, roodolm, rots) en vraagt daarover nadere inlichtingen. - B.H. Hommes bespreekt Eggen en einden in een erfpachtacte van 1407. - H.A. Pierik ontmoette Nederlands over de grens en het Wörterbuch der Soester Börde, door Dr. H. Schmoeckel in 1952 uitgegeven.

Lingua. April. W. Gs. Hellinga publiceert een artikel over Principes linguistiques d'édition de textes, waarin betoogd wordt dat de linguist verplicht is, zich nauwkeurig rekenschap te geven van de methode waarvan hij bij tekstuitgaven dient uit te gaan.

C.d.V.