De Nieuwe Taalgids. Jaargang 46

Uit de tijdschriften. (November-December).

De Nieuwe Stem. Sept. P.P.J. van Caspel schrijft over Aphasie en experimentele poëzie, om te wijzen op ‘gemeenschappelijke pathologische kenmerken van aphasie en experimentele poëzie’.

Het Boek van Nu. Oktober. Bij de zestigste verjaardag van Victor van Vriesland geeft Adriaan van der Veen uit persoonlijke herinneringen wat hij beschouwt als De essentiële Van Vriesland. - Garmt Stuiveling (In de schaduw van de dood) beoordeelt de bundel Gedichten van de jong gestorven Hans Lodeizen. - Top Naeff beoordeelt het verhaal In het stof der aarde van P. Zoomers-Vermeer. - Garmt Stuiveling toont waardering voor Zin en

[p. 60]

onzin in het hedendaags taalgebruik van J.A. Meijers als gezonde ‘Taalkunde voor leken’.

Nov. G. Stuiveling bespreekt De Nieuwste Bordewijk, nl. de jongste roman De Doopvont. Verder schrijft hij over Willem Elsschot, als een Reinaert Redivivus, naar aanleiding van een herdrukte monografie over deze auteur, door Frans Smits, en de gepubliceerde redevoeringen bij zijn zeventigste verjaardag. In de derde plaats bespreekt hij De Gijsbert Japikprijs 1952, behaald door Anne Wadman met zijn prozabundel Kritysk Konfroai. - Top Naeff's Kroniek van het proza is gewijd aan de roman Het begeren van Piet van Aken. - L.M. Japin beoordeelt Frederik van Eeden's herdrukte roman Van de koele meren des doods onder het opschrift Religie voor de rovers. - Margret de Sablonière beoordeelt Helman's Herschepping, d.i. De laaiende stilte, als omwerking van De stille Plantage.

Critisch Bulletin. Sept. Anthonie Donker bespreekt met grote ingenomenheid het eerste deel van de Verzamelde gedichten van Jac. Israël de Haan, die hij beschouwt als ‘Een levensbiecht in verzen’. - G. Kamphuis beoordeelt de bundel ‘literaire critiek en cultuurbeschouwing’ van J.A. Rispens, verschenen met de titel De Geest over de wateren. - K. Jonckheere beoordeelt de verzenbundel Hart van Buskruit door Luc. van Brabant (Met een smaak van pepermunt. - Miep Nienaber-Luitingh ziet in de nieuwe bundel korte gedichten van D.J. Opperman: Engel uit die klip ‘een nieuwe fase in zijn ontwikkeling’.

Okt. In een bijdrage Nederland eert Louis Couperus publiceert J. Hulsker de Openingsrede bij de Haagse viering. - Ant. Donker kondigt de achtdelige Gorteruitgave aan door een inleidend artikel: De rechte lijn en eenheid bij Gorter. - Alfred Kossmann noemt de roman Archibald Strohalm van Harry Mulisch Een belanwekkend debuut. Siegfried E. van Praag (Amsterdams Jodendom ter gedachtenis) bespreekt de Openbare les van Dr. J. Meyer: Tussen Götterdammerung en Morgenrood.

Roeping XXVIII No. 8. Anton van Duinkerken publiceert een voordracht, in Aug. 1.1. gehouden te Kronenburg, en getiteld Tranquillitas ordinis in de poëzie. Daarin zegt hij zijn mening ‘over de techniek van de vrede, in verbinding met de werkdadigheid van de dichter’. - Gabriël Smit (Godsbeeld en dichtkunst) ontwikkelt ernstige bezwaren tegen het proefschrift van Dr. Sengers over Dichter en God, voornamelijk voorzover het zijn eigen gedichten geldt. - De dichtbundel De Afwezigen van Cola Debrot wordt beoordeeld door H.L., die de gedichten achterstelt bij Debrot's proza.

Streven. Okt. M. Brauns S.J. schrijft naar aanleiding van J. van Mierlo's editie een interessant artikel over Hadewijch en haar school. - Carel Swinkels geeft bij een In memoriam Lod. van Deyssel ‘enkele notities bij zijn dood’. - J. Noë beoordeelt met bewondering Asselberg's negende deel van de Geschiedenis van de Nederlandse Letterkunde.

Dietsche Warande en Belfort. Aug.-Sept. Gilbert Degroote behandelt in een samenvattend artikel de Diets-Bourgondische Letteren te Brussel, waar zich reeds onder Fiiips de Goede een bedrijvig rederijkersleven ontwikkelde. C. Caillieu en Smeken vervulden de taak van ‘stadsrhetorisyn’. Als vertalers komen o.a. J. Pertcheval en Th. van der Noot ter sprake, de laatste ook als verdienstelijk drukker. - De Kroniek der poëzie door Pieter G.

[p. 61]

Buckinx is gewijd aan De experimentele poëzie. Hij vergelijkt het optreden van de Zuid- en Noordnederlandse experimentisten met het dadaisme na de eerste wereldoorlog, en bespreekt voornamelijk de bloemlezing Atonaal van Simon Vinkenoog. Waardering voor deze kunst ontbreekt bij de beoordelaar niet, maar is zeer gereserveerd. - Albert Westerlinck bespreekt zeer uitvoerig ‘een grote roman van Gaston Duribreux’, n.l. De Zure Druiven, spelende in de bezettingstijd. Hij beschouwt dit werk als ‘een der meest markante Vlaamse romans van ons tijdvak’.

Oktober. Gerard Knuvelder geeft een zeer uitvoerige ontleding en een bewonderende beschouwing van P.N. van Eyck's Medousa, ‘het grootste dichtwerk uit de moderne Nederlandse letterkunde’. - J.J. Mak's opstel over Veldeke's Servaes is bedoeld als een ‘Proeve van existentialistische literatuurbeschouwing’. Hij ontdekte daarin ‘drie cultuurlagen, de Merowingische, de Karolingische en de Post-Karolingische, die alle drie de sporen van hun heiligheidsopvatting in de legende nagelaten hebben’. - Albert Westerlinck overziet De letteren in onze tijd. - Bert Ranke beoordeelt, onder het opschrift Tussen logos en bios, het jongste werk van Paul Lebeau; De Blauwe Bloem.

Nieuw Vlaams Tijdschrift. April. Adriaan Roland Holst levert een bijdrage over Karel van de Woestijne en de Muze, waarin hij met bewondering de poëzie van deze grote Vlaming karakteriseert. - In de Kroniek geeft P.J. Meertens een duidelijke en objektieve uiteenzetting van het Rumoer in Friesland ter bescherming van de rechten van het Fries, waarbij hij een terugblik werpt op De Friese beweging sinds 1823. - In de slotrubriek over Algemeen of levend Beschaafd protesteert Hubert Lampo tegen ‘de gemakkelijkheidshalve naar fossilisatie strevende puristen’, die zich ‘taalgidsen’ noemen en bepleit bij het goed recht van algemeen bekende en gangbare Vlaamse woorden.

Mei. Leo Simoens geeft een beschouwing over R.M. Rilke in Vlaanderen.

Juni. In de slotrubriek vertelt Lucian Van den Briel hoe hij ‘onder stof en schimmel’ gedichten van Lode Zielens gevonden heeft.

De Vlaamse Gids. Nov. Op de ‘Dagen van De Vlaamse Gids 1952’ hield Frans de Wilde een voordracht over een in 1903 opgericht genootschap van jonge Vlaamse strijders Vlaams en Vrij, in deze aflevering gepubliceerd met de ondertitel Vijftig jaar literatuur en vriendschap.

Verslagen en Mededelingen der Kon. Vlaamse Academie. Als nagekomen V en M. is een lijvige bundel verschenen met een samenvatting over het gehele jaar 1951. Het eerste gedeelte is grotendeels gevuld met de verslagen van de maandelijkse vergaderingen en de redevoeringen van Bestuurders, maar daarop volgen een groot aantal verhandelingen, waarvan wij een opsomming geven: A. van Loey publiceert Esmoreitiana, n.l. Over de opvatting van het drama, Tekstcritiek en De taal (Brabants). - Jan Lindemans schrijft over De spork in de naamkunde (spork = de plantnaam wegedoorn). - Robert Funcke verklaart het Mnl. woord kaliote (belastingheffing). - G. Walschap brengt Hulde aan Dr. J. Lindemans en Hulde aan Stijn Streuvels bij zijn 80e verjaardag. - Fr. Baur herdenkt, op grond van persoonlijke vriendschap en verering Hugo Verriest (1840-1922) en geeft als bijlage enige brieven van en aan Rodenbach. - De Bestuurder G. Walschap hield in een openbare vergadering een rede over De toekomst van de letterkunde. - Jan Lindemans

[p. 62]

sprak over Beatrijs in onze naamgeving. - J. van Mierlo gaf kritische Aantekeningen bij Mariken van Nieumeghen ter aanvulling van zijn uitgave van dit spel. - A. Carnoy bestudeerde Enige toponiemen van Romaanse oorsprong in de Vlaamse toponymie. - R. Herreman wijdt een studie aan De dichteres Christine d'Haen. - C. De Baere verzamelde 250 Schimpighe woorden in de oudere toneelliteratuur (14e-16de eeuw), die hij grondig bestudeerde en toelichtte als belangrijke bijdrage van taalkundige en folkloristische aard, voor een groot deel uit de rederijkerstijd. Daaraan voegde hij Bijlagen toe, over de onderzochte spelen, de alfabetische lijst van besproken scheldwoorden en de lijst van geraadpleegde Woordenboeken. - Van belang zijn ook de verslagen over drie de door de Academie uitgeschreven prijsvragen, telkens door drie leden uitgebracht, want ondanks het voorstel tot bekroning worden daarin allerlei wenken tot verbetering gegeven, die opgevolgd dienen te worden vóór de uitgave. De onderwerpen van deze prijsvragen zijn: 1e. Een studie over het probleem van de Reinaert-proloog sedert J. Fr. Willems; 2e. De litteraire en kulturele betekenis van het Tijdschrift Nederlandsche Dicht- en Kunsthalte (1878-1897); 3e. Het streven naar verheerlijking, zuivering en opbouw van het Nederlands in de zestiende eeuw. - Voor de vierjaarlijkse Vercoullieprijs wordt door de Keurraad ter bekroning aanbevolen een verhandeling van A. van Elslander over Het Refrein in de Nederlanden tot 1600.

April 1952. Jan van Mierlo wijst op Een verloren Middelnederlandse prozaroman uit de eerste helft der dertiende eeuw. Dat er een Mnl. Lancelot-Graelroman in proza bestaan heeft, blijkt uit een Duitse roman die op de verloren tekst moet berusten. Van Mierlo knoopt daaraan beschouwingen vast over vroege invloed van de Mnl. letterkunde op de Duitse en over mogelijke andere vroege prozaromans, waarbij o.a. de later gedrukte proza-vertaling van Destructie van Jerusalem ter sprake komt.

Mei. A. Carnoy maakt een Toponymische Wandeling langs de Romeinse Heirwegen in de Nederlandse gebieden. - Een uitvoerige en belangwekkende studie heeft G. Jo Steenbergen gewijd aan Het Apostelspel, waarbij hij zich niet beperkt tot de Nederlandse letterkunde, maar het motief volgt in de gehele Westeuropese literatuur, van de 14de tot in de 18de eeuw, en op de grote verscheidenheid van ‘vorm en inhoud’ wijst. Hij gaat ook na, in hoeverre het apostelspel ‘in de branding van de godsdienststrijd’ als wapen gebruikt is, om de hervorming te bevorderen. Bovendien komen oorsprong en verspreiding, bronnen en vorm ter sprake. Ook Het Apostelthema in de schilderkunst heeft in een afzonderlijk hoofdstuk de aandacht van de schrijver getrokken.

Juni-Augustus. J. van Mierlo geeft bij wijze van ‘postscriptum’ een toelichting bij een rederijkersrefrein ter ere van O.L. Vrouwe van Melanen (Milaan). - B.F. Van Vlierden verklaart Gezelle's gedicht De keerse en de koperen kandelaar, om toespeling en datering op te helderen. Hij noemt het in de ondertitel: ‘Het cruciaal moment in de vriendschap tussen Gezelle en Van Oye. - Deze aflevering bevat ten slotte de grondige beoordeling van de te bekronen antwoorden op de voor 1952 door de Academie uitgeschreven prijsvragen. Telkens zijn weer drie verslaggevers aan het woord. De onderwerpen zijn: 1e. De Kroniek van P.L. Tak, brandpunt van Nederlandse cultuur in de jaren Negentig van de vorige eeuw; 2e. Bijdrage tot de Spelling en de Klankleer van de 13de-eeuwse Mnl. Oorkondentaal te Brugge en Omgeving; 3e. Isaac da Costa, een monografie. Behoudens voorstellen tot verbetering luiden alle adviesen gunstig.

[p. 63]

Sept. J. van Mierlo wijdt een uitvoerige studie aan De oplossing van het Veldeke-probleem, naar aanleiding van de uitkomsten, bereikt door Th. Trings en Gabr, Schieb, waartegen hij allerlei bezwaren oppert. Hun tekstkritiek is z.i. veel te radikaal en met de conclusie dat Veldeke's taal Limburgs-Nederrijns geweest is, en dus niet Middelnederlands, kan hij zich niet verenigen. Veldeke's afhankelijkheid van Eilhart von Oberg acht hij onbewezen. - Deze aflevering bevat verder Kanttekeningen van L. Grootaers bij een officieel Verslag over bevordering van de beschaafde omgangstaal.

Tydskrif vir Wetenskap en Kuns. XII, afl. 1. Meyer de Villiers besluit zijn studie over Die Afrikaanse Foneme, waarin hij behandelt: Die funksionele belasting van die foneme, Die foneemverbindings en Die morfeem. - L.C. van Oordt vervolgt de reeks dokumente uit Die Kaapse Taalargief met een groot aantal Afrikaans-Hollandse briewe uit die jare 1810-1812 hoofsaaklik van veldkornette aan landdroste, gevolgd door een Oorsig van die voornaamste taalverskijnsels. - S.P.E. Boshoff bespreekt de plantnaam Ajoos en de spelling Lewenstrijd of lewensstrijd? - Onder de Boekbespreking vermelden wij een zeer uitvoerige beoordeling van Die Afrikaanse Woordeoek, deel I door F.J. Labuschagne, die ondanks bezwaren van allerlei aard, grote waardering en bewondering voor dit werk heeft.

Tydskrif vir Letterkunde II, Nommer 3. Charl Engelbrecht herdenkt de jong gestorven, veelbelovende schrijver Willem van den Berg, die reeds jong essays en kortverhalen, deels gebundeld, en sedert 1946 een aantal romans gepubliceerd heeft. - P.V. Pistorius publiceert een beschouwing over de vraag Wat is kuns? - In de rubriek Boekbespreking beoordeelt D.J. Coetsee de roman Anderkant die einders van F.P. van der Merwe, en J.J. Human het gedicht Die Bevryding van Ernst van Heerden. - Verder bevat deze aflevering een groot aantal bijdragen in proza en poëzie.

Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde Deel LXX, afl. 3. F. Kossmann levert een uitvoerige bijdrage Over enige vaktermen en begrippen by Molinet en De Casteleyn, waarin hij o.a. aantoont dat De Casteleyn voor een goed deel eigen inzichten volgt, o.a. in zijn beschouwing over rijmzuiverheid. - C.G.N. de Vooys vestigt de aandacht op Een vergeten zeventiendeeuwse emblemata-bundel: van quade tonghen, naar het Latijn van Antonius de Burgundia bewerkt door Johan Cnobbaert. - G.A. van Es geeft zijn opvattingen omtrent Principes en toepassing van de stilistische grammatica, waarbij ter sprake komen: het principe van vorm en functie, het syntactische beginsel, het stilistische beginsel. - G.J. Lieftinck beoordeelt G. van Dievoet's Jehan Boutillier en de Somme Rural, van belang voor de Mnl. rechtstaal; C.C. de Bruin beoordeelt Meister Eckhart und die Devotio Moderna door Maria Alberta Lücker, een studie die hem onbevredigd liet.

Neophilologus XXXVI, afl. 4. Het artikel Stylistique et science de la littérature van S. Dresden bevat de tekst van een voordracht, in 1951 gehouden voor het Allard Pierson-Genootschap. - P.M. Boer-Den Hoed publiceert een voordracht over De Studie van de Scandinavische invloeden op de Nederlandse Litteratuur, gehouden op het Gentse Filologenkongres van 1949.

Levende Talen. Okt. G. van Woudenberg wijst op Enkele détails van

[p. 64]

Couperus' varhaal De Binocle, in verband met Der Sandmann van E.T.A. Hoffmann. - L. Verkoren bespreekt een boek over Boswell in Holland 1763-1764, toen hij te Utrecht studeerde. - W.H. Staverman ontwikkelt zijn paedagogische denkbeelden Over de methode van het Nederlands. - Onder de Boekbeoordelingen vermelden wij die van G. Karsten's Noordhollandse plaatsnamen en die van F.J.P. Peeters' proefschrift Het klankkarakter van het Venloos door Jo Daan, en die van J. du P. Scholtz' intreelesing (Nederlandse invloed op die Afrikaanse woordeskat) door C.B. van Haeringen.

Driemaandelijkse Bladen IV, No. 4. Dit nummer bevat o.a. twee dialektgeografische bijdragen: van Jo Daan over De Melkzeef in de Nederlandse dialecten en van J.J.M. Westenbroek over ‘Grashipper’ enz. in de Noordelijke provinciën. - J. Broekhuisen deelt biezonderheden mee Uit de dialectstudie van vroeger, n.l. de dilettantische bemoeiingen van de geboren Duitser Kalclchoff en van een anonymus in het Taalkundig Magazijn van 1837. - J. Naarding verklaart de aanvangs-r in de plaatsnamen Rieverst, Raoverst, Respers, Ransouw uit Ter.

Volkskunde XI, No. 3. Deze uitvoerige aflevering (200 blz.) is een Feestnummer, ter gelegenheid van het 40ste stichtingsjaar van het Rijksmuseum voor volkskunde: Het Nederlands Openluchtmuseum. Voor het grootste deel is dit nummer gewijd aan de viering en de voorgeschiedenis van het Openluchtmuseum. Uit de verdere inhoud vermelden wij nog een artikel van J.L. Pauwels over Plant- en bloemnamen in de Volkskunde en een van M. de Meyer en G. Koch-de Meyer over Nederlandse Volks- en kinderprenten.

C.d.V.