De Nieuwe Taalgids. Jaargang 43

[p. 301]

Uit de tijdschriften.
(Juli - Augustus).

De Gids. Juni. Een voordracht van Ed. Hoornik over Gerrit Achterberg, bij gelegenheid van zijn bekroning, is in artikel-vorm gepubliceerd. - In de Prozakroniek bespreekt W.L.M.E. van Leeuwen De Kruisvaarder van Anna Blaman.

Critisch Bulletin. Mei. Anthonie Donker karakteriseert de periode 1945-1950 in onze letterkunde. - J.C. Brandt Corstius (De zee-den en het notarishuis) bespreekt de biografie Het vuur brandde voort en de dichtbundel Wordingen van Henriëtte Roland Holst. - O. Noordenbos schrijft over Frieslands dichters naar aanleiding van de bloemlezing door Anne Wadman. - Guus Sötemann (Twaalf maal Job) beoordeelt De kellner en de levenden van S. Vestdijk.

Juni. Anthonie Donker schrijft waarderend over Annie Salomons bij gelegenheid van haar 65ste verjaardag. - Annie Romein-Verschoor (Over historische fantasie en werkelijkheid) beoordeelt Het woud der verwachting van Hella Haasse. - C.J.E. Dinaux (Romantiek in Ballingschap) beoordeelt Zuster ter Zee van Adriaan van der Veen. - M. van der Bom-Luitingh bespreekt de Archivalia betreffende Aagje Deken, Betje Wolff en personen uit haar kring, gepubliceerd door H.A. Höweler. - De Periscoop van A.D. betreft Achterbergs bekroning.

Roeping. Mei-Juni. André Munnichs huldigt Emile Erens bij zijn vijf en tachtigste verjaardag, waarbij zijn verhouding tot zijn broer Frans ter sprake komt. Voor de gebundelde Korte verhalen (1906) toont de schrijver grote waardering, maar niet minder voor het latere hagiografische werk.

Het Boek van Nu. Juni. G. Stuiveling gaat de verhouding na van Koopmanschap en Kunst, naar aanleiding van een voorafgaande beschouwing door J. Greshoff. Hij waarschuwt o.a. tegen het misverstand als zou een grote omzet het bewijs vormen van een grote artistieke betekenis. Onder het opschrift Roman, Film en Menselijke Waardigheid schrijft G. van Eckeren met waardering over De Kruisvaarder van Anna Blaman. - P.H. Ritter Jr. bespreekt Hans Redeker's Essay over de Krisis van het Kunstenaarschap (De dagen der artistieke vertwijfeling). G.H. 's Gravesande vond nieuwe Documenten rondom '80, betrekking hebbende op W. Gosler en C. Vosmaer.

Juli. M. Nijhoff schrijft Over Gerrit Achterberg en zijn poëzie. Als Multatuliana bespreekt G. Stuiveling een uitvoerig boek van Ger. Schmook: Multatuli in de Vlaamse gewesten, een brievenuitgave van K. ter Laan: Multatuli en twee van zijn discipelen, Mansholt en De Raaf en het Amsterdamse proefschrift van H.H.J. de Leeuw: Multatuli, het drama en het toneel. - Gerard van Eckeren heeft veel lof voor het jongste werk van Marnix Gijsen: De Man van Overmorgen (Het Bankroet van een burger).

De Vlaamse Gids. Juni. Eugène de Bock heeft uit eigen ervaring de geschiedenis van het tijdschift Ruimte te boek gesteld, met interessante biezonderheden over de Vlaamse letterkundige toestanden en verhoudingen in 1920-1921. - Julius Pée bespreekt de in 1949 uitgekomen Multatuliana,

[p. 302]

n.l. Stuiveling's uitgave van de Max Havelaar, het uitvoerige boek van Gerard Schmook: Multatuli in de Vlaamse Gewesten en de door K. ter Laan uitgegeven brieven van Mansholt (Multatuli en twee van zijn discipelen).

Juli. Max Lamberty schrijft over De uitheemse culturen en de onze, voornamelijk om op gevaarlijke invloeden te wijzen. In de Kroniek van de Poëzie geeft M. Rutten een waarderende beschouwing over Het dichterschap van Adwaita.

Aug. C. Bittremieux karakteriseert, onder het opschrift Een firmament van intellect en droom ‘ter gedachtenis’ vergelijkend de persoonlijkheid van Ter Braak, Du Perron en Marsman. Daarbij sluit zich aan: een uitvoerige voordracht van Hugo Walschap over De menselijke waardigheid van Menno ter Braak. - Julius Pée stelde zijn Herinneringen aan Paul Fredericq te boek, bij de honderdste verjaardag van zijn geboorte. Met tal van aanhalingen en brieven levert hij een bijdrage tot de kennis van deze vooraanstaande Vlaming en verdienstelijke geleerde.

Dietsche Warande en Belfort. Juni. Albert Westerlinck verzet zich tegen de beschouwing van Leo Picard in het Nieuw Vlaams Tijdschrift in een uitvoerig artikel: Meditatie van een ‘verouderd’ cultuurflamingant. Hij betoogt dat niet de taalstrijd, maar de strijd voor een eigen cultuur hoofdzaak moet blijven. - Stephanus Axters O.P. schrijft over De mystieke literatuur als karakterspiegel van de Nederlandse provincies. Hij wijst op de tegenstelling tussen Brabant, Limburg en de Noordelijke gewesten. - In de Noordnederlandse kroniek huldigt Karel Meeuwesse de dichter Jan Engelman, bij zijn vijftigste verjaardag ‘voor wat hij heeft bijgedragen aan de bezieling van de vaderlandse cultuur’. - Albert Westerlinck beoordeelt Honderd jaar Nederlandse Philologie van Dr. G. Karsten.

Juli. In een beknopte lezing behandelde Antoon Coolen de verhouding van De romancier en het leven. - Albert Westerlinck vervolgt zijn Gesprek in Europa, beschouwingen over de moderne Europese literatuur. Daarin bespreekt hij uitvoerig ‘de naturalistische letterkunde tot en met het excrementalisme’ en levert hij een belangwekkende bijdrage tot de vergelijkende literatuurgeschiedenis.

Nieuw Vlaams Tijdschrift. Mei. Deze aflevering opent met een grondige beschouwing over Le surréalisme et la littérature contemporaine door Julien Gracq.

Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, LXVIII, afl. 1. Een studie van K. Heeroma is gewijd aan Camphuysen en zijn stichtelijke rijmen. - B.A. Vermaseren vergelijkt Humanistische drama's over de moord op de Vader des Vaderlands. Achtereenvolgens komen ter sprake de Nassovius van Salius, de Katholieke Franse dichter Toussaint Du Sel (1584), een tweede Latijnse tragedie van de Calvinist G.B. Werteloos (1585), die van invloed geweest is op de Auriacus van Daniel Heinsius, destijds zeer bewonderd, maar zwakker dan zijn voorganger. Het voorbeeld van Heinsius vond navolging bij de Leidse historicus en rederijker Jacob Duym en later bij Gijsbrecht van Hogendorp, in 1617 door de Nederduitsche Academie opgevoerd. Ten slotte komt nog een Latijns drama van de Delftse conrector Caspar Ens ter sprake: Princeps Auriacus sive Liber-

[p. 303]

tas Defensa (1598). - Chr. Stapelkamp behandelt de etymologie van de woorden vressem - vreissem en ooshout. - G. Kloeke merkt op dat het studentenwoord propjes (= propaedeutisch examen) wel een hypercorrect deminutief (proppies) kan zijn. - F. de Tollenaere beoordeelt A. Weijnen's brochure over Tweetaligheid.

Leuvense Bijdragen, XXXIX, afl. 3-4. Bijblad. J.L. Pauwels geeft Losse Aantekeningen bij de vierde druk van Schönfeld's Historische Grammatica, o.a. over de syncope van intervokalische d. - L. Grootaers publiceert Vragenlijsten voor het Zuidnederlands dialectenonderzoek. - Uit de lange reeks boekbesprekingen vermelden wij de volgende: F. Vanacker: Syntaxis van het Aalsters Dialect, door V. Verstegen. - S.A. Louw: Dialektvermenging en Taalontwikkeling, door J. Leenen. - A. van Loey: Middelnederlandse Spraakkunst I en G.S. Overdiep: Woordenboek van de volkstaal van Katwijk aan Zee door J.L. Pauwels. - G. Stuiveling: Een Eeuw Nederlandse Letteren, door R.F. Lissens. - J. van Mierlo: Hadewijch's Brieven door Stephanus Axters O.P. - P. van Gestel: ABN-Gids door L. Grootaers. Ten slotte bevat deze aflevering een uitvoerige Kroniek met boekaankondigingen.

Mededelingen van de Vereniging voor naamkunde te Leuven XXV (1949). H.J. van de Wyer eert Dr. M. Schönfeld, eredoctor der Leuvense Universiteit. J. van Gorp behandelt Kempische persoonsnamen. - Fr. de Vrieze schrijft Over de vormaanduiding in Westvlaamse namen van velden. - A. Weijnen vervolgt zijn bijdrage over Noordbrabantse plaatsnamen. - H. Draye geeft een nabeschouwing over Het derde Internationaal Congres voor Toponymie en Anthroponymie, in 1949 te Brussel gehouden. - Jan Lindeman rangschikt en verklaart De familienamen op -baard. - M. Hoebeke behandelt De etymologie van het toponiem Oosche, ontstaan uit ozeka. - K. Roelandts geeft een verslag van Het naamkundig onderzoek in Skandinavië. - F. Nooyens wijst op Het Weesmeestersarchief als toponymische bron.

Levende Talen. Juni. C. Hedeman wijst op de veldwinnende gewoonte, onder Engelse invloed, in verbindingen als ‘pianist De Groot’ het lidwoord achterwege te laten (Taalbederver Tsoep Wegtermay luidt lidwoordloos tijdperk in). - F.C. Dommicus schrijft over Spraakkunst op de middelbare scholen, naar aanleiding van de voordracht van B.H. Erné. - W.H. Staverman maakt opmerkingen Naar aanleiding van een onderwijsrapport (n.l. van de fundatie ‘Werkelijk dienen’).

Tijdschrift voor Levende Talen XVI, afl. 3. Franz de Backer publiceert een artikel over William Wordsworth en Guido Gezelle. - In de rubriek Nederlandse Letteren bespreekt Fr. Closset voornamelijk uitvoerig allerlei werk van S. Vestdijk.

Afl. 4. In de Kroniek Nederlandse Letteren bespreekt Fr. Closset met grote ingenomenheid het Verzameld Werk van Menno ter Braak. Verder komen o.a. de volgende werken in beknopter vorm ter sprake: Herdenkingen van Arthur van Schendel, De Kruisvaarder van Anna Blaman, Grensgebied van J. Greshoff, Gedichten van L. Vroman en De Lof der Liefde van Maurice Roelants. - Yv. Pintelo wijst op het ontstaan en de tegenwoordige stand van Het Woordenboek der Nederlandsche Taal.

[p. 304]

Ons Eie Boek XVI, afl. 1. Onder het opschrift Die digter as gewete van 'n volk beoordeelt Fr. E.J. Malherbe een ‘groot epiese werk van D.J. Opperman’, n.l. Joernaal van Jorik, dat hij beschouwt als ‘die mees fundamenteel nasionale werk, van ons nuwere digkuns en tewens een van die grootste kunsscheppinge in ons taal’. Een tweede artikel van dezelfde auteur handelt over Kunsontwaking in Suid-Afrika. - In de rubriek Op die taalwerf bespreekt Taalman enige ‘moeilikhede met Afrikaans’. - M. de Villiers (Uit die levende taal) schrijft over ‘die pouse wat gewoonlik deur kommas weergegee word’. - J. Greshoff geeft een zeer beknopt overzicht van 'n halfeeu Nederlandse letterkunde. De rubriek Prosa bevat o.a. 'n Oorsig van 'n paar nuwe Afrikaanse romans door J.K. Swart. J. Greshoff kondigt enige nieuwe Nederlandse uitgaven aan.

Bezinning. Juni. Onder het opschrift Drie thema's, drie phasen bespreekt W.J.C. Buitendijk ‘residuen van vroegere phasen naast moderne uitingsvormen in de Christelijke letterkunde’, aan de hand van drie onlangs verschenen verzendbundels. De praemoderne stijl van Mevr. E. Voorhoeve-van Oordt (De Boog in de Wolken) acht hij hopeloos verouderd en waardeloos. De tweede phase wordt vertegenwoordigd door A. Wapenaar (De Vuurproef); de derde, moderne, door Muus Jacobse (Het Kind en andere gedichten).

It Beaken XII Nr. 4. Juli. Onder het opschrift Frisiaca behandelt Chr. Stapelkamp De ‘beweeglijke s’, d.w.z. de voorgevoegde s, o.a. in het Nederlandse slinks naast links, slikken naast likken. Verder inheemde = inheemse, grieme-grimeltsje-grimmelen en het ww. winnen = oogsten. - Uitvoerig schrijft H. Sannes over De schoolmeesters van Franeker in de loop der tijden.

Driemaandelijkse Bladen II Nr. 3. A.P. de Bont vertelt een en ander over Meerkatten (weerkatten) in verband met het weer. - W.H. Dingeldein bespreekt de veldnamen amer en anewende, B.H. Slicher van Bath De namen Emmeloord en Schokland. - Tj. W.R. de Haan tekende Groninger volksuitingen op. - B. van den Berg houdt Speculaties over de gavel, de imme en de wimme met een schetskaartje van De namen van de hooivork. - H.L. Bezoen vond Een oude kennis in Nieuw-Schoonebeek, n.l. het woord leier = wang (Mnl. lier). - Stappester geeft een proeve uit het dialect van Staphorst (By de scheerboas). - Joh. Buursink ging Het gebruik van dow en i'j na, in de gemeente Enschedé. - W.H. Staverman (Over het dialect van Deventer) wijst op onjuistheden in de dialect-teksten van H.J.E. van Beek. - W.H. Dingeldein vervolgt de reeks Spreekwoorden uit Denekamp.

Acta Linguistica V, fasc. 3. Deze aflevering bevat drie artikels: Le point de vue historique en linguistique door Alf. Sommerfelt, A problem in morphology-syntax division door Kenneth L. Pike, en On some asymmetries of the linguistic system door C.E. Bazell. Verder enige Comptes rendus.

Museum. Mei - Juni. A. Weijnen beoordeelt het Woordenboek van de Volkstaal van Katwijk aan Zee door G.S. Overdiep.

C.d.V.