De Nieuwe Taalgids. Jaargang 43

Nogmaals over het pronomen UE.

I.

In Stalpart's a^o 1622 uitgegeven dichtwerk Het Vrouwelick Cieraet van Sint Agnes versmaedt lezen wij op p. 130 het volgende:

Ach! zeit hi, schoon Jonckvrouw, Juiweel van miin Ventuiren,
Hoe lang zal dezen Rouw mi dan noch bliven duiren,
Dat ick van uwer E gunst onzeecker tusschen hoop
En vrees, al wat ik zins en levens heb verloop?

Dit geval, dagtekenend uit ongeveer dezelfde tijd als Huygens' quitteert V.E. la Cour (1621), is door zijn biezondere gedaante zeer opmerkelijk. Wij hebben te doen met een verbogen vorm, en wel een tweede naamval, van U.E. (= Uw Edelheit). De maat van het vers leert, dat hij in twee lettergrepen moet worden gesproken: [ywre.], misschien [y:re.] met uitval van de w. Voor de reductie van het aantal lettergrepen kan men op dezelfde bladzijde vergelijken:

En hier bestaet de Vrier te bidden en te perssen.

vrier, éénlettergrepig, = ‘vrijer’. Men moet voor Stalpart uitgaan van de niet-gediftongeerde vorm.

De klemtoon in uwer E ligt op de beginsyllabe. Dit is voor U.E. reeds vroeger aangewezen (Kern, N.Tg. XXI, 18), maar moet in dit geval opmerkelijker heten, omdat anderzijds de verbuiging inhoudt, dat voor Stalpart de vorm zich nog minder ver van zijn oorsprong verwijderd had.

[p. 289]

II.

De vraag kan rijzen, of soortgelijke spellinguitspraak als in U.E. zich ook buiten het gebied van de tweede persoon heeft voorgedaan. Dit is inderdaad zo. In TTL XXIII, 283-4 is een geval van Zijne E. aangewezen:

Saken, die zo zeer verschillen

Als swart duyster van wit licht,

Zijne E. zeldzaam t'zaam verplicht:

Dat noyt gauwste zinnebril, en

Hoe wijdweyig datze ook speelt'.

Oyt hunn' hardicheyd verveelt.

Er moge aan deze in een lofdicht van G. Iacobs voorkomende strofe herinnerd worden, omdat destijds verzuimd werd op te merken, dat G. Jacobs de hollandse naamsvorm is van Gysbert Japicx. Merkwaardigerwijze zegt Buitenrust Hettema in zijn artikel voor het N. Ndl. Biogr. Wdb. (I, 1214): ‘Zelf schreef hij zich altijd Jacobs, maar is bekend als Japiks’. Men kan in de uitgave der Wirken (Boalsert, 1936) nagaan, dat hij de eerste vorm voor zijn niet-friese geschriften gebruikte, de tweede voor zijn friese. Een uitzondering vormt de zestiende brief aan Gabbema (a.w. p. 331 v.). Aldaar, p. 390 vv. vindt men ook het bovenbedoelde lofdicht op De Brune's Wetsteen. Een tweede voorbeeld van Zijne E. heb ik bij G. Japicx niet aangetroffen, trouwens ook geen voorbeeld van U.E. Wel kan men vermoeden, dat het in de friese brieven telkens voorkomende jon E. de aanduiding is van een overeenkomstige uitspraak.

Nijmegen, 17 Juni 1950.

L.C. Michels.