De Nieuwe Taalgids. Jaargang 39

Aankondigingen en mededelingen.

Een belangrijke Feestbundel.

Eerst twee jaren na de verschijning bereikte ons de Feestbundel H.J. van de Wijer in twee lijvige delen (484 + 378 blz. met verscheiden kaarten (Leuven - Instituut voor Vlaamsche Toponymie - 1944), waarin niet minder dan 48 vrienden en vereerders van de Leuvense hoogleraar hem bij zijn zilveren jubileum hebben willen huldigen. Het is niet onze bedoeling hier de rijke inhoud van dat werk in biezonderheden te bespreken of zelfs maar een opsomming te geven van de zeer uiteenlopende bijdragen. Wij beperken ons tot die bijdragen, die wij voor onze lezers van het meeste belang achten.

[p. 122]

Het is begrijpelijk dat het leeuwendeel gewijd is aan de toponymie en de anthroponymie, de lievelingsvakken van de gehuldigde toponymist: dat blijkt voldoende uit de voorafgaande omvangrijke biografie en bibliografie van Van de Wijer. Het gehele eerste deel is gevuld met bijdragen op dit gebied. De organisator en uitgever van dit werk, Prof. H. Draye beschreef de uitkomsten van Twintig jaar toponymisch onderzoek in Vlaanderen (blz. 61-118), waaruit blijkt met hoeveel ijver deze studie ter hand genomen is, en hoeveel aanrakingspunten dit vak naar verschillende zijden heeft. Een kaart geeft een overzicht van het reeds bewerkte terrein. De te Leuven bijeengebrachte bouwstoffen doen nog veel nieuws verwachten.

Détail-onderzoek gaf aanleiding tot een reeks kleinere bijdragen over plaatsnamen, straatnamen, wateren nieuwe of betwiste etymologieën van oude namen o.a. bijdragen van Dr J.L. Pauwels, van Dr J. de Smet (over Brugge), van Dr K. Roelandts (over Vlaamse-acum-namen). Prof. Carnoy schreef over Dieren in de Vlaamsche toponymie, Prof. J.W. Muller besprak De spelling der (Noord)nederlandsche plaatsnamen.

Op het verband tussen plaats- en persoonsnamen wordt gewezen door Dr A.A. Beekman, die meent te kunnen wijzen op verscheiden Persoonsnamen in de Nederlandsche toponymie, terwijl Dr P.J. Meertens omgekeerd nagaat hoeveel Zeeuwse familienamen van plaats en veldnamen afgeleid zijn.

Een theoretische beschouwing over Buts et méthodes de l'anthroponymie leverde de Leuvense hoogleraar Prof. O. Jodogne. Een praktische toepassing gaf Prof. W. Pée door alle familienamen en bijnamen van één klein dorp (Staakte) te verzamelen en te bestuderen.

Ten slotte zijn ook dorpskeurboeken voor toponymisch onderzoek van belang. Daarom publiceerde Dr F. Prims hier de nog onbekende Keuren der Vryheyt van Arendonck.

Het tweede deel is gesplitst in vier hoofdstukken: Dialectologie en taalhistorie; Literatuurgeschiedenis, Oudheidkunde, Volkskunde, waarvan alleen de beide eerste, de uitvoerigste hier voor een bespreking in aanmerking komen.

Zeer belangwekkend is het onderzoek, door Prof. E. Blancquaert en zijn medewerkers ondernomen naar de Apocope van slot-n na doffe ə in het Nederlandsch, waarvan de uitkomsten in drie kaarten neergelegd zijn. Zonder bewijs werd veelal aangenomen dat deze in Holland zo algemene apocope ook in Vlaanderen en Brabant regel was. In werkelijkheid blijkt de toestand veel ingewikkelder dan men zou menen. Dr L. Goemans merkt op dat er Uit Prof. P. Willems' dialectkundig archief nog wetenswaardige gegevens te putten zijn, o.a. een bijdrage van wijlen Karel Verschuren over het dialekt van Leuven. - Prof. L. Grootaers leverde een Bijdrage tot de Zuidlimburgsche tonologie; Prof. A. van Loey wijst op Een mogelijke oorzaak van de primaire i-umlaut; Prof. J.F. Vanderheyden bepleit de totstandkoming van een Bibliographie van de Neerlandistiek, die een voelbare leemte zou vullen.

De tien bijdragen op litterair-historisch terrein vormen een bonte reeks. Ze zijn bijna alle aan Vlaamse onderwerpen gewijd. Lic. J. Aerts schrijft Iets over Daniël Bellemans (1642-1674), de Middeleeuws-vrome Norbertijn, dichter van de ‘Paradijs-vogel’ en het minder belangrijke ‘Citherken’. Ondanks een zekere bekoring blijft zijn werk, afhankelijk van Poirters, aesthetisch van geringe betekenis. Prof. Rombouts vestigt nogmaals de

[p. 123]

aandacht op Justus de Harduyn's Goddelicke Lof-Sanghen als liedboek er Contra-Reformatie, om deze verdienstelijke bundel te karakteriseren, gezien tegen de achtergrond van de toenmalige, door de Jezuïeten samengestelde liedboeken als ‘Het Prieel der Gheestelycke Melodie’ of ‘Den Lusthof der Christelyke Leeringhe’, die veel zogenaamde ‘catechisatielederen’ bevatten, bestemd om bij het godsdienstonderwijs gezongen te worden. Ook De Harduyn hield dat doel in het oog, maar naast een groep van deze soort staat in zijn bundel een andere groep met ‘meer persoonlijk doorvoelden en bezielden toon. Deze bewijzen zijn echt en innig dichterschap,’ in zijn jeugd en renaissance-atmosfeer ontwikkeld, en sedert gerijpt. - De V. Celen pleit opnieuw voor de betekenis van Michiel de Swaen als dichter en Nederlander. Het verdienstelijkst komt z.i. zijn dramatisch talent uit in het blijspel De Gecroonde Leersse, waar hij zich niet aan ‘een klassiek keurslijf aanpast’ of Cats en Vondel volgt. De menschwordingh blijft vooral als gedicht belangrijk. - Prof. F. Baur behandelt in een bijdrage Nóg Gezelle's Hiawadha de vers-techniek van deze vertaling, waarbij hij in verzet komt tegen de normaliserende scansie die Dr Stuiveling op dit gedicht toegepast heeft, en daartegenover ‘de eigenmachtige soepelheid’ van Gezelle's vers prijst. - Dr R.F. Lissens, die in 1942 de Brieven van Albrecht Rodenbach uitgegeven heeft, vond aanleiding om deze aan te vullen met Nieuwe Rodenbach-Briefwisseling, nl. een vijftal documenten, waarbij hij een uitvoerige inleiding geeft, o.a. met toelichtende dagboekaantekeningen. - Dr C. De Baere toont belangstelling voor de achttiende-eeuwse toneelgeschiedenis in een opstel Ignatius Vitzthumb en het Vlaamsch Tooneel te Brussel.

Van geheel andere aard is een bijdrage van Prof. J. van Mierlo: De echtheid van de Heimelichede der Heimelicheit als werk van J. van Maerlant. In 1935 heeft nl. Leonard Willems in een niet-gepubliceerde voordracht betoogd dat dit werk ten onrechte aan Maerlant toegeschreven is. Van Mierlo, aanvankelijk onder de indruk van zijn argumentatie, levert nu bij nader inzien een tegenbetoog, al blijft hij het vreemd vinden dat in de proloog van een der drie handschriften Maerlant's naam dan weggewerkt zou zijn.

Uit de letterkunde van het Noorden koos Dr R. Antonissen zijn bijdrage: Het Individualisme van Willem Kloos. Hij had geen moeielijke taak om dit staande te houden tegen de zonderlinge argumentatie van A.A. Haighton en van Khouw Bian Tie, die ontkenden dat de kunst van Kloos individualistisch zou zijn.

Op het gebied van de vergelijkende letterkundige geschiedenis beweegt zich Prof. P. Sobry in zijn bijdrage: Principieele beschouwingen over de studie en het karakter der Renaissancistische literatuur, voornamelijk in Italië. Hij gaat daarin na hoe verschillende geleerden het begrip Renaissance omschrijven en naar de tijd begrenzen. Zijn veelzijdige, tot nadenken stemmende beschouwingen verdienen de volle aandacht.

Zelfs uit het beknopte overzicht van de beide delen blijkt dat deze Feestbundel blijvende waarde heeft.

Bijdragen en Mededelingen der Dialecten-commissie van de Koninklijke Nederlandsche Akademie.

In deze reeks zijn weer twee nieuwe delen, VII en VIII uitgekomen, een bewijs van onverpoosde werkzaamheid en levendige belangstelling.

[p. 124]

Het eerste is getiteld: Studies over het Achthuizens dialect, door Dr A. Weijnen (N.V. Noordhollandsche U.M. - Amsterdam - 1946. 86 blz. Prijs f 2,25). De schrijver bestudeerde grondig het dialekt van dit kerkdorp op het eiland Overflakkee. Na een Historisch-geographisch-sociologische schets, behandelt hij uitvoerig het vocalisme en Het phonologisch systeem, waarna hij De plaats van het Achthuizens dialect bepaalt, te midden van de andere dialekten.

Deel VIII bevat een aantal lezingen, gehouden voor de dialectencommissie op 12 April 1944 over Oost-Noordbrabantse Dialectproblemen (bij dezelfde U.M. - 1946, 66 blz. Prijs f 2,-). Dr Weijnen sprak over De grenzen tussen de Oost-Noordbrabantse dialecten onderling; J.M. Renders over Stijgende diphtongen in de dialecten van Oost-Noordbrabant en Dr Jac. van Ginneken over De Brabantsche klinkerverkorting en ons Nederlandsch vocaalsysteem.

Veldeke-studie.

De aandacht van belangstellenden in het werk van Henrik van Veldeke vestigen wij op een Amsterdams proefschrift van D. Teusink: Das Verhältnis zwischen Veldekes Eneide und dem Alexanderlied (Amsterdam - H.J. Paris - 1945), in het biezonder op het vijfde hoofdstuk: Das Verhältnis Eneide - Servatius. Daarin bespreekt de schr. kritisch de beide vragen: Heeft Veldeke ook de Sint Servaes geschreven? en Wanneer is dat geschied? Hij beantwoordt de eerste vraag bevestigend en kiest dus partij vóór J. van Dam en tegen Gunther Jungbluth (1937). Als datum neemt hij ± 1170 aan.

Nederlandsche schrijvers in vertaling.

Als proeve van een bibliographie gaf A.J. van Huffel een ‘supplement’ uit, ‘Van M. Emants tot Jan Eekhout’ (Leiden - E.J. Brill - 1946, 20 blz. Prijs f 0,50).

Geslepen stenen.

Met deze titel verscheen een deeltje van de reeks Kleine Dietse Keur (Uitg. Servire - Den Haag - 1946), waarin ‘vier en twintig klassieke gedichten uit de verschillende perioden verskundig toegelicht’ worden door A.J. Schneiders.

Het verdwijnen van de seksuele -n.

Het facultatief stellen van de seksuele -n zal door taalkundigen en paedagogen als een belangrijke winst beschouwd worden bij de nieuwe regeling, door de Noord-Zuidnederlandse kommissie eendrachtig vastgesteld. Opmerkelijk is, dat ook de Zuidnederlandse taalkundige Prof. Dr W. Couvreur onlangs in een artikel over De Vereenvoudigde Spelling (in Streven van Juni 1946) - wel wat optimistisch! - schreef: ‘De verdwijning van deze kunstmatig beperkte, taalkundig niet te verantwoorden sexuele -n zal vermoedelijk weinig critiek uitlokken’. Hij verwacht weinig sukses van de toegestane naamvals-n: ‘in het Noorden, omdat men die -n toch niet uitspreekt en met het gemis geen raad weet; in het Zuiden, omdat de niet-classiek geschoolde taalbeoefenaar uit gemakzucht een -n zal laten vallen, waarmee de syntactische rol met die in zijn dialect niet overeenstemt’.

C.d.V.