De Nieuwe Taalgids. Jaargang 39

Hij heeft luie Evert op de rug. II.

Aan het slot van zijn beschouwing over bovenstaande spreekwijze, vraagt A.A. V(erdenius):

Kan die oude schoolstraf ook een rol gespeeld hebben bij het fixeren van de naam Evert in de hier besproken uitdrukking? Kan Evert een vervorming zijn van evel of van ezel of van beide? Of moet men maar met berusting in Evert een willekeurige eigennaam zien? Dan blijft ‘op de rug’ toch vreemd (38ste Jaarg. D.N.T. afl. 5. blz. 154).

* * *

[p. 119]

Ik meen, dat men inderdaad in dit Evert een eigennaam moet zien. Of die willekeurig gekozen is, is een andere kwestie, waarop ik, evenals op ‘op de rug’ even nader de aandacht wil vestigen.

Mijn mening, dat de naam Evert geen vervorming kan zijn van evel of ezel, maar slechts een eigennaam, steunt op de aequivalente Engelsche uitdrukking: he has lazy Laurence on his back, waarin Laurence oòk mààr een eigennaam is.

Ook hier zou men kunnen vragen, waarom juist Laurence en niet John, Jack, Jim, Ben, Bill of Bob is gekozen, welke namen dezelfde frequentie hebben als bij ons Jan, Piet of Klaas. De Engelsche woordenboeken onder mijn bereik geven mij hiervan geen verklaring, evenmin als de Nederlandse, waarin de spreekwijze zelfs niet voorkomt.

* * *

En wat dat ‘op de rug’ betreft: misschien kan men hiervoor een verklarende aanduiding vinden in de Franse uitdrukkingen: porter q.q. sur le dos; avoir q.q. sur le dos = fig. met iemand opgescheept zitten.

Hij heeft luie Evert op de rug zou dan kunnen betekenen: hij is met luiheid opgescheept d.i.: hij is lui in zijn werk.

* * *

‘Maar die luie Evert dan nog?’ zal A.A.V. terecht vragen.

Misschien mag ik - evenals hij met zijn evel en ezel - oòk even hypothetisch interpreteren?

Evert is een verkorting van Everhard(us) afkomstig van Eberhard, dat zou afgeleid zijn van Eber = ever, wild zwijn, beervarken.

In onze taal is een lui varken fig. voor een lui persoon zeer bekend, waarmee m.i. de juiste naam, Evert, en niet van Jan, Piet of Klaas, zou zijn ‘verklaard’.

Een soortgelijke hypothetische verklaring is misschien voor dat ‘op de rug’, af te leiden uit de folklore en volkssagen, waarin men herhaaldelijk leest van reuzen of in het donkere woud verdwaalde mensen, die ‘op de rug’ worden besprongen door boskatten, lynxen, beren of evers. Evert, herinnerend aan ever en daardoor ook aan een zwaar lui varken, zou dan niet willekeurig maar bewust door de volksmond zijn gekozen en moest daarom in de volksspreekwijze blijven voortleven van Saksen en Friezen vooral. In Duitse woordenboeken vond ik echter geen aequivalent.

* * *

Met een opmerking wil ik besluiten: De Engelse uitdrukking heeft lazy Laurens. (alliteratie!)

De spreekwijze:.... luie Evert, niet.

Waarom hier geen allitererende luie Leendert of luie Louis (naast: staan kijken als verdomde Louis)? Dit is misschien mede een waarschijnlijkheidsbewijs, dat Evert bewust is gekozen, met de bijbetekenis van lui varken.

D. van Unnik.