De Nieuwe Taalgids. Jaargang 39

[p. 93]

Nieuwe uitgaven in Zuid-Afrika tijdens de oorlog verschenen.

Nieuws uit Zuid-Afrika is in de oorlogsjaren schaars geweest. Wel kon men vermoeden dat de boekenproduktie heel wat groter geweest moest zijn dan hier te lande. Dat bleek ons uit een zeer lange Lijst van Afrikaanse boeken en tijdschriften op het gebied der Afrikaanse en Nederlandse taal- en letterkunde. Eind 1939 tot en met 1945, door Drs D. Bax opgesteld en ons aangeboden. De beperkte ruimte van ons tijdschrift laat niet toe, deze geheel te plaatsen. Wellicht verschijnt hij elders, maar wij willen niet nalaten het voornaamste daaruit mede te delen: een bespreking van inhoud en betekenis zal uitgesteld moeten worden, totdat van deze werken iets meer dan de titel en de auteur bekend zijn.

Opmerkelijk is in de eerste plaats de grondige studie van de eigen taal en de krachtig aangevatte propaganda, om zich tegenover het Engels te handhaven. Dat spreekt al uit de titel van een omvangrijk boek van E.C. Pienaar: Die triomf van Afrikaans. 'n Historiese oorsig van die wording, ontwikkeling, skriftelike gebruik en geleidelike erkenning van ons taal (1943). Vergelijk ook G.S. Nienaber en P.J. Nienaber: Die geskiedenis van die Afrikaanse Beweging (1941). Speciale studies, ten dele waarschijnlijk proefschriften, publiceerden Tj. Buning (Afrikaanse versbou I) (1939); W. Kempen (Die verkleinwoord in Afrikaans) (1940), B. Kok (Die vergelijking in die Afrikaanse volkstaal) (1942) en S.A. Louw (Taalgeografie. Inleidende gedagtes oor dialektstudie (1941), met een zestal woordkaarten, tijdens zijn Utrechtse studie voorbereid.

Belangstelling voor een verzorgde, beschaafde omgangstaal blijkt uit een boek van P. de V. Pienaar Praat u beskaaf? (1939) en een daarmee samenhangend Uitspraakwoordeboek van Afrikaans door T.H. le Roux en P. de V. Pienaar (1945). Daarnaast vermelden we nog een boek van H. van de Merwe Scholtz: Taal en taalverskynsels (1940) en een derde druk van T.H. le Roux z'n Afrikaanse taalstudies (1943).

Op lexicologisch gebied verscheen de tweede verbeterde druk van het uitgebreidste Afrikaans-Engelse woordenboek van D.B. Bosman en I.W. van der Merwe (1941) in twee delen (625 + 865 blz.), terwijl op verschillend gebied woordelijsten van Afrikaanse termen samengesteld werden, om die ingang te doen vinden, nl. Katholieke terme, motorterme, militêre terme, atletiek- en boksterme, termen op het gebied van spoorwegverkeer, van liggaamsopvoeding, boomname, enz. Interessant is b.v.J. du P. Scholtz: Uit die geskiedenis van die naamgewing aan plante en diere in Afrikaans (1941).

Letterkunde.

G. Dekker gaf van z'n Afrikaanse literatuurgeskiedenis in 1941 een derde, bijgewerkte druk. In hetzelfde jaar verscheen ‘'n Huldigingswerk bij eentheid van Prof. Dr D.F. Malherbe'se sestigste verjaars dag’, getiteld D.F. Malherbe, die mens en sy kuns, door B. Kok en andere. Verder vermelden wij: C.M. van den Heever: Die stryd om ewewig (1941); Abr. H. Jonker: Prosa-rigtings en ontleding (1940), Die roman, sy aard, ontstaan en soort (1942); N.P. van Wyk Louw: Berigte te velde. Opstelle oor die idee van 'n Afrikaanse, nasionale letterkunde (1939), Lojale Verset. Kritiese gedachtes oor ons Afrikaanse kultuurstrewe en ons literêre beweging (1939); G.S. Nienaber: Afrikaanse letterkundige kritiek (1941). Met zijn

[p. 94]

broer P.J. Nienaber gaf hij een Geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde van af die begin tot aan die einde van die 19de eeu (1941). Van W.E.G. Louw verscheen een te Amsterdam voorbereid proefschrift: Die invloed van Gorter op Leopold (1942). H.A. Mulder schreef een bundel Opstelle oor Afrikaanse en Nederlandse letterkunde, getiteld Twee wêrelde (1942).

In 1940 werd op instigatie van de gebroeders G.S. en P.J. Nienaber onder leiding van de professoren J.L.M. Franken, C.M. van den Heever en M.S.B. Kritzinger en de heren F.C.L. Bosman, A. Coetzee ‘Die Patriot-Vereniging’ opgericht, die zich ten doel stelt om Afrikaanse teksten van vóór 1900 uit te geven, voorzover ze voor de studie van de Afrikaanse taal- en letterkunde van belang en moeilijk toegankelijk zijn. Sedert zijn reeds een tiental delen in deze reeks verschenen.

In deze jaren verschenen ook enige bloemlezingen o.a. Tussen die engtes, samengesteld door D.B. Bosman, N.P. van Wyk Louw en W.E.G. Louw, met een goede keuze uit werk van vele dichters en schrijvers, van Totius tot en met Elizabeth Eybers.

Een verheugend verschijnsel is ook dat in Zuid-Afrika tal van werken, oude en nieuwe, uit de Nederlandse letterkunde herdrukt werden: uitgaven van Middelnederlandse teksten, bloemlezing, maar ook bekende romans, voor een groot deel in de ‘Nederlandsche Boekerij’ van de firma J.L. van Schaik te Pretoria.

Nuttig zijn ook enige bibliographieën en repertoria, o.a. de Suid-Afrikaanse katalogus van boeke, bezorgd door Nico S. Coetzee, de Bibliografie van Afrikaanse boeke (1861-1943), met jaarlijkse supplementen) door P.J. Nienaber.

Een opsomming van filologische artikels vindt men in het Repertorium van Suid-Afrikaanse tydschriftartikels, waarvan tot nu toe drie delen verschenen zijn, over 1940, 1941 en 1942.

Het Jaarboek van Die Afrikaanse Skryverskring (1945) geeft een volledig overzicht van het letterkundig leven in het afgelopen jaar.

Ten slotte kunnen wij nog melding maken van de stichting van een nieuw, onafhankelijk, letterkundig tijdschrift, getiteld Standpunte, onder redaktie van N.P. van Wyk Louw, W.E.G. Louw en H.A. Mulder. In 1945 zag het eerste van een reeks van vier nummers het licht. De bedoeling is, er een kwartaalblad van te maken, een orgaan dat ‘die vrye bespreking van die grondslae van alle geestelike aktiviteite moontlik maak’, en slechts één eis stelt: ‘die eis van kwaliteit’. Er werken ook Nederlanders aan mee, o.a. Jan Greshoff.

C.d.V.