De Nieuwe Taalgids. Jaargang 39

Aankondigingen en mededelingen.

Einführung in Problematik und Methodik der Sprachwissenschaft.

De bekende romanist W. von Wartburg stelde voor studenten en leken een inleiding samen in de taalwetenschap, die uitmunt door helderheid van voorstelling en rijkdom van materiaal. Weliswaar ontleende hij dit illustratieve materiaal aan de Romaanse talen, maar de problemen zijn vaak van algemeen-linguistische aard. Het boek is dus ook voor beoefenaars van de Nederlandse taalwetenschap, juist door de Romaanse paralellen leerzaam en aantrekkelijk.

Het boek is verdeeld in vijf hoofdstukken. Het eerste geeft een voorlopige oriëntering o.a. over de verhouding van taal en spraak, van synchronische en diachronische taalbeschouwing, van plaatselijke differentiëring. In Die Sprache und ihre Entwicklung worden achtereenvolgens behandeld: klankontwikkeling en klankwetten, morfologie, (o.a. flexie, genus en numerus), woordvorming, syntaxis en woordvoorraad, grotendeels op grond van Romanistisch materiaal. Wij vestigen intussen de aandacht op de laatste afdeling, waarin de verhouding van algemene taal tot groepstaal van algemeen belang is, maar vooral ‘Die Herkunft der Wörter’: Von Wartburg verdedigt daar de stelling: ‘Die Erforschung der Radix eines Wortes oder einer Wortgruppe ist heute nicht mehr die einzige Aufgabe der Etymologie. Sie hat die zu betrachtende Wortgruppe in ihrer vielfachen Verästelung und mit all ihren Beziehungen zu anderen Gruppen während der ganzen Zeit, da sie einer Sprache angehört, zu verfolgen, ohne jemals die etymologisierende Fragestellung aufzugeben’ (blz. 112). Daarop volgt dan de ‘Etymologische Verknüpfung innerhalb eines sprachlichen Systems’, waarin o.a. de ‘volksetymologie’ ter sprake komt, en ‘Motivierung der Wörter’, met beschouwingen over klankexpressie.

In zijn geheel belangrijk en aktueel voor alle linguisten is het derde hoofdstuk: Historische und deskriptive Sprachwissenschaft in ihrem gegen-

[p. 30]

seitigen Verhältnis (blz. 135-179). Eenzijdig acht de schrijver De Saussure's pleidooi voor de deskriptieve methode (‘Sein und werden in der Sprache’). In ‘Das Wort und seine Umwelt’ komt hij terug op het vroeger behandelde vraagstuk, maar nu in semantisch verband. Uitgangspunt is de stelling: Jedes Wort musz als Teil seiner semantische Gruppe erfaszt werden. ‘Ihre Schicksale, ihr Blühen und Wuchern, ihr allmahliches Absterben und ihr Tod sind zum groszen Teil durch die Art bedingt, wie sie in ihrer Umgebung drinstehen’. De duidelijkste bewijzen levert juist de Franse dialektgeografie, op de door Gilliéron gelegde grondslagen.

De twee laatste hoofdstukken zijn beknopt: in IV Sprache und Rede wordt het in de inleiding aangestipte probleem duidelijk, op nieuw zonder eenzijdigheid uiteengezet; in V Sprache und Volk de verhouding van taal en nationaliteit besproken.

Voorbereiding van een bibliographie der Nederlandsche taal- en letterkunde tot 1800.

Met dit opschrift bevat Het Boek (deel XXVIII) als bijdrage van Dr F.K.H. Kossmann een ‘Eerste voorloopige lijst, werken op het gebied van taalkunde, spraakunst, spelling’ (blz. 173-194) met een korte inleiding. Er zullen nog twee afdelingen volgen: woordverklaring, uitdrukkingen, spreekwijzen, en: stijl, welsprekendheid, dichtkunde, in historische volgorde gerangschikt. Eerst dan komen de eigenlijke letterkundige werken. Het initiatief is te danken aan de commissarissen van het Frederik-Muller-Fonds. Het behoeft geen betoog dat de Rotterdamse bibliothekaris hiermede een nuttig werk verricht, dat de studie van onze taalgeschiedenis ten goede zal komen.

Molkenboer's Vondelstudie.

In een beknopte brochure, getiteld Mijn Vondelbiografie en de oorlog (Tilburg - W. Bergmans - 1945) geeft Dr B.H. Molkenboer O.P. verslag van zijn plan om een ‘nauwkeurige, monumentale beschrijving van Vondels levensgang en gedachtengroei’ samen te stellen, van ‘enorme omvang’, waaraan hij zich sedert 1943 ‘met groeiende hartstocht overgaf’. Dit plan werd wreed verstoort door de brandstichting van Duitse barbaren, waardoor zijn gehele materiaal en boekverzameling vernietigd werd. Zijn lotgevallen na de vlucht uit Nijmegen worden uitvoerig verhaald in een ‘misschien hier en daar te persoonlijk memorandum’. Hij spreekt de hoop uit, dat jongeren zijn aangevangen werk zullen voortzetten. Liever zou het ons zijn, als de ervaren Vondelkenner tijd en gelegenheid geschonken werd om met nieuwe moed zijn verdienstelijk werk te hervatten.

Coornhert's Boëthius-vertaling.

In een typografisch uitstekende verzorging verscheen in 1945 bij de firma A.A. Balkema te Amsterdam een zorgvuldige herdruk: Boëthius: Van de vertroosting der Wysheyd uyt t' Latyn op nieus vertaalt door D.V. Coornhert. Anno MDLXXXV. Het boek bevat uitsluitend de tekst, met de oorspronkelijke inleidingen, maar is zeer welkom wegens de zeldzaamheid van het origineel.

Sint Maarten in West-Friesland.

Onder dit opschrift publiceerde Dr P.J. Meertens een artikel in het Jaarboek van het West-Fries genootschap (1945), waarin verscheiden Sint-Maarten-liedjes opgenomen zijn.

C.G.N. de Vooys.