De Nieuwe Taalgids. Jaargang 38

[p. 62]

Uit de tijdschriften.
(Januari-Februari).

De Gids. Jan.

H. Burger behandelt Het ontstaan van de stadfriese dialekten, op grond van ‘een sociologische wetmatigheid’. - A.A. Verdenius geeft in zijn vijfde Taalkundige Kroniek tal van voorbeelden van Anticipatie- en perseverantie-verschijnselen in het Nederlands, zowel in gangbare klank- en woordverbindingen als in versprekingen. - A. Cornette beoordeelt zeer uitvoerig en met grote waardering P. Minderaa's boek over Karel van de Woestyne, en bespreekt daarnaast het werk van B. Verhoeven: Karel van de Woestyne, Een karakteristiek en een keur uit zijn gedichten.

Febr. O. Noordenbos publiceert het eerste gedeelte van een studie over De Kroniek van P.L. Tak 1895-1907. - Marie Ramondt geeft een beschouwing over Vondels Wildeman, de eigenaardige figuur uit de Leeuwendalers. Een ets van Pieter Breughel de Oude, blijkbaar een vertoning met een ‘Wildeman’ als hoofdfiguur, bracht haar op de onderstelling dat Vondel een dergelijk spel in Zuid-Nederland gezien zou kunnen hebben, al heeft hij dit gegeven op eigen wijze verwerkt.

Roeping. Jan.

M. Smits van Waesberghe geeft het eerste gedeelte van een studie over Het mystieke dicht- en prozawerk van Suster Bertken. - Karel Meeuwesse publiceert een fragment uit een toekomstig proefschrift, onder het opschrift Een tegenstelling bij het ontstaan van ‘Van onzen Tijd’.

Febr. Een belangrijke voordracht van D. Th. Enklaar over De grondslagen van den doodendans berust op een uitvoerige studie van dit onderwerp, zowel op het gebied van de beeldende kunst als van de letterkunde. - M. Smits van Waesberghe besluit zijn opstel over Het mystieke dicht- en prozawerk van Suster Bertken. Haar ‘bruidsmystiek’ wordt uitvoerig ontleed en met die van Ruusbroec vergeleken. ‘Haar dicht- en prozawerk behoort mede tot het mooiste en zuiverste sieraad van de Middelnederlandse taalschat’. Als dichteres staat zij achter bij Hadewijch, maar zij wint het van haar in menselijkheid. De studie eindigt met een diepgaande verklaring van haar zevende lied. - Stephanus Axters neemt De contra-reformatie onder de loupe, naar aanleiding van Buitendijk's proefschrift over Het calvinisme in de spiegel van de Zuidnederlandse literatuur der Contra-Reformatie, waarvoor hij, wegens de humane houding van de schrijver, veel waardering toont. Volle aandacht wordt geschonken aan de verhouding van de Barok tot de kunst der Contra-Reformatie, waartussen niet zulk een eng verband bestaat als veelal aangenomen wordt.

Taal en Leven. Jan.

Ph.J. Simons bespreekt uitvoerig De Nieuwe Genitief, d.w.z. door achtervoeging van z'n, 'r, die volstrekt niet ‘nieuw’ is, maar nog steeds door sommigen als minder beschaafd beschouwd wordt. - Gerlach Royen schrijft over Een buitenissig meervoud (b.v. de loop der IIIe, IVe en Ve eeuwen) en beoordeelt Onze eigen taal van Herman Schrijver, waarin hij een groot aantal onjuistheden aanwijst.

[p. 63]

Levende Talen. Febr.

J. Elema publiceert het eerste gedeelte van een studie, getiteld Op zoek naar het prozarhythme, toegelicht met Duitse en Nederlandse voorbeelden. - M.E. Schwitters Jr. houdt vol dat in ‘De Rijks H.B.S.’ rijks te beschouwen is als Een anglicistische praegenitief. - J.H. Scholte bespreekt episoden uit de Simplicissimus om te wijzen op de belangstelling voor Ons land bij Grimmelshausen. - Onder de rubriek Boekbesprekingen wordt P. Valkhoff's Ontmoetingen tussen Nederland en Frankrijk warm aanbevolen door G.G. Ellerbroek.

Verslagen en Mededeelingen van de Koninklijke Vlaamsche Academie. Jan. 1943.

J. van Mierlo wijst op Het oudste diergedicht in de letterkunde der Nederlanden, nl. een uit het Luikse afkomstig Latijns gedicht: Van een hamel die door een hond verscheurd werd (De quodam verbece a cane discerpto). De dichter is Sedulius, van geboorte een Ier, die in 848 naar het vasteland overstak. Naast de Latijnse tekst geeft Van Mierlo een berijmde vertaling. - A.J.J. van de Velde vervolgt zijn studie over oude Technische woorden door een Bijdrage tot het Lapidarium van Albertus Magnus. Dezelfde schrijver brengt een verslag uit van De Academische commissie voor technische taal.

Febr. Gerard Walschap bepleit een verbetering in de regeling van De letterkundige prijzen der Academie. - De Sprokkelingen op Middelnederlandsch taalgebied van J. van Mierlo betreffen ‘een paar dubieuse aanwinsten voor den Middelnederlandschen taalschat’, nl. een drietal woorden die Dr. Van Loey aangetroffen heeft in een Stockholms fragment van de Spieghel Historiael, en die hij als de oorspronkelijke lezing beschouwde. - Een woordgeografische studie, van L. Grootaers, met kaarten toegelicht, is getiteld: De lotgevallen van een paar Latijnsche leenwoorden in onze dialecten. Het zijn de woorden voor een boekomslag (‘deksel’), afgeleid van Spatium (spaassem etc.) en van cooperire (koffertorie etc., kaft).

Maart. Een uitvoerige bijdrage van A.J.J. van de Velde is gewijd aan Het Hygiasticon van Leonardus Lessius, een boek dat als ondertitel heeft ‘de kunst van door soberheid de gezondheid te bewaren’ en dat herhaaldelijk in het Latijn, het Nederlands en andere moderne talen uitgegeven is. De populariteit blijkt ook uit allerlei lofdichten, o.a. van J. Oudaen, die in dit artikel afgedrukt zijn.

April. J. van Mierlo bestrijdt de onderstelling, in Roeping (Maart 1943) geopperd door Th. de Jager, als zou Antonis de Roovere de dichter van Elckerlyc zijn. Aan het auteurschap van Petrus Doorlant kan z.i. geen twijfel bestaan: de argumenten van De Jager worden overtuigend weerlegd.

Mei. J. van Mierlo wijdt een grondige studie de Isegrinus van Magister Nivardus, het vroegste dierenepos in de letterkunde der Nederlanden. Op deze belangrijke studie hebben wij in de vorige jaargang (blz. 255)reeds de aandacht gevestigd.

Juni. A.J.J. Van de Velde, zijn studie over technische woorden voortzettend, verzamelde alle woorden voor edelstenen die in Vondel's werken voorkomen (Het Lapidarium van Vondel), als pendant van een dergelijke studie, die Maurits Sabbe in 1920 samenstelde onder de titel Vondel's Herbarium.

[p. 64]

Klaverdrie. Jan. De redakteur Johan Daisne geeft een artikel: Het eeuwige wonder der poëzie, verdeeld in twee hoofdstukken: Het wezen van de poëzie en De geschiedenis van de poëzie. - In een Crities memorandum bespreekt Pierre H. Dubois De poëzie van Bertus Aafjes.

Tijdschrift voor Levende Talen IX, afl. 5-6.

In een artikel Hoe ontstaan fabricismen? gaat G.K. Verboven na, welke nieuw-vormingen in het Nederlands van nu z.i. in strijd zijn met het algemeen beschaafde taalgebruik. Daarbij onderscheidt hij analogie (vooral bij suffixen), kontaminatie, stapelvormen, pleonasme, tautologie, inversie, overdreven purisme en ellips. - J. van Mulders geeft voorbeelden van het gebruik van Het werkwoord ‘hoeven’, gevolgd door een infinitief met of zonder te. - G. Vannes beschrijft, op grond van juiste waarneming, het Noordnederlandse gebruik van De tweede-persoonsvormen in het Algemeen Beschaafd.

Volkskunde III No. 2.

Robert Foncke verzamelde allerlei gegevens voor de Folklore van de Maandag. - M. de Meyer schrijft over De Noordnederlandsche Vertelselschat, naar aanleiding van de bundel Vijftig Nederlandse Sprookjes, verzameld door J.R.W. Sinninghe. - K.C. Peeters wijst op het Kempense sprookje van Boer Kievit, een belangrijke Vlaamsche variante van het Unibos-thema. Dezelfde auteur schrijft een In Memoriam J.B. Vervliet, de bekende Antwerpse folklorist en lexicograaf. Onder de Kleine Mededeelingen vindt men de nieuwe vragenlijst van de Nederlandse volkskunde-commissie. Een lange reeks Boekbesprekingen besluit deze aflevering.

Neophilologus XXIX, afl. 1.

W. van Eeden bespreekt Onuitgegeven brieven aan H.C. Andersen, o.a. van J. Kneppelhout en van J.J.L. ten Kate.

Acta linguistica III, fase. 1.

J. Lohmann geeft een kritische beschouwing over Karl Bühlers ‘Drittes Axiom’, E. Buyssens: De l'abstrait et du concret dans les faits linguistiques: la parole - le discours - la langue. Een artikel van W. Borgeaud, W. Bröcker en J. Lohmann is getiteld De la nature du signe, terwijl A. Rosetti beknopte ‘Notes de phonologie’ meedeelt. Onder de boekbesprekingen vermelden wij die van Svend Smith over P. Menzerath's boek Der Diphthong. Eine kritische und experimentelle Untersuchung, en die van Alf Lombard over Marius Valkhoff's boek: De expansie van het Nederlands.

Museum. Jan.

C.G.N. de Vooys beoordeelt Ons recht in ons taalgebouw, een woordenboek door R. Schrijvers.

Febr. A. Weynen beoordeelt de Vijftig Nederlandse sprookjes, verzameld door J.R.W. Sinninghe en ingeleid door Dr. Jan de Vries.

C.d.V.