De Nieuwe Taalgids. Jaargang 35

Boekbeoordelingen.

Dr D. Th. Enklaar: Uit Uilenspiegel's kring (Assen - Van Gorcum en Comp. N.V. - 1940).

Als pendant van zijn belangrijke studie over Varende Luyden heeft de schrijver in deze bundel een vijftal opstellen gepubliceerd, die opnieuw getuigen van zijn belezenheid en speurzin. Het eerste, Uilenspiegel's achtergrond, onlangs in het Leidse Tijdschrift gedrukt, toont ons Uilenspiegel als ‘de personificatie van wat men in de latere Middeleeuwen Aernoutsbroeders noemde’ en

[p. 94]

wijst in deze figuur allerlei trekken aan, waardoor de Middeleeuwse vaganten zich onderscheidden. Interessant is de verrassend-scherpzinnige interpretatie van De prent van Sinte Reynuyt, door het verband dat gelegd wordt tussen beeldende kunst en volkslitteratuur. Datzelfde geldt voor de gedétailleerde verklaring van Breughel's Verloren Zoon, in het derde opstel (Losse opmerkingen over Rotterdamsche kunstwerken), al is daarin de toelichting van de beide jongensportretten m.i. minder overtuigend. Leerzaam is weer het vierde, reeds vroeger gepubliceerde opstel over Middeleeuwsch uitschot, met de verklaring van ‘een aantal figuren uit de kringen der middeleeuwsche vagebonden en fuivers’: Vrouw Laudate, Nobis, Sint Joris Vissop, Alijt de Gans en Hughe. Een korte bijdrage over De blauwe schuit als uithangbord besluit deze bundel, die wij als een grondige studie over de Middeleeuwse volksletterkunde mogen verwelkomen.

C.d.V.

Dr N. van Wijk: Het Getydenboek van Geert Grote. Naar het Haagse handschrift 133 E 21 uitgegeven (Leiden - E.J. Brill - 1940). Prijs f 7, -.

In 1880 vestigde W. Moll de aandacht op Geert Groot's Dietsche Vertalingen. Sedert bleek welk een grote verbreiding en invloed zijn Getijdenboek in de late Middeleeuwen verworven heeft. Zowel om de inhoud als om de taal verdient het de aandacht van theologen en litteratoren, gelijk Van Wijk in deze nieuwe uitgave aantoont. Het Getiden Boec dat K. de Gheldere in 1893 uitgaf, berustte op een jonger Zuidelijk afschrift. Maria Meertens (De Godsvrucht in de Nederlanden, 1930) gaf een overzicht van de inhoud en bibliografische gegevens, maar een kritische uitgave naar de oudste handschriften, die Van Wijk reeds dertig jaar geleden voorbereidde, bleef achterwege. Als grondslag zou moeten dienen een Haags handschrift met een oude Oost-Noordnederlandse tekst, waarvan de taal het Deventers van Geert Grote waarschijnlijk het meest nabij komt. Dit handschrift is nu nauwkeurig en volledig uitgegeven, met een groot aantal varianten en glossen, terwijl een uitgave van het Münsterse handschrift, dat Moll indertijd gebruikte, eveneens voorbereid wordt.

Van Wijk's Inleiding geeft een volledige verantwoording, een handschriftenbeschrijving en Perspectieven voor verder onderzoek, ook van taalkundig standpunt. Menigeen zal de uitgever

[p. 95]

en de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, die het werk in de kleine reeks ‘Leidsche drukken en herdrukken’ opnam, voor deze degelijke uitgave dankbaar zijn.

C.d.V.

Vijf geestelijke spelen der Middeleeuwen, bewerkt door Dr H.J.E. Endepols (Bibliotheek der Nederlandse Letteren, Amsterdan N.V. Uitgevers Mij ‘Elsevier’ - 1940).

Dit jongste deel van de ‘Bibliotheek’ bevat de bekendste Mnl. dramatische poëzie: de twee Bliscappen, Marieken van Nieumegen en Elckerlyc, maar bovendien een Latijns Limburgs liturgisch spel uit de twaalfde eeuw, Stella, vergezeld door een moderne Nederlandse vertaling. Gelijk van Endepols, als grondig kenner van het Mnl. drama, te verwachten was, zijn de teksten voortreffelijk en uitvoerig ingeleid. In het biezonder bevelen wij de inleiding bij het liturgisch drama aan (blz. 1-12), die niet alleen voor leken belangrijk is, mede doordat de teksten ook muzikaal toegelicht zijn. De tweede inleiding (blz. 28-52) handelt over Het semi-liturgische kerkelijke drama, Het geestelijk drama in de volkstaal, waarbij de enscènering met behulp van Franse en Duitse gegevens besproken wordt, en De Nederlandse Mysteriespeler. Bij de Marieken van Nieumeghen (blz. 237-247) worden terecht de grote artistieke verdiensten in het licht gesteld. Bij de Elckerlyc (blz. 317-325) behandelt de uitgever ook de latere bewerkingen. Als hij zegt dat de oorspronkelijkheid ‘hoe langer hoe waarschijnlijker geworden is’ (blz. 321), dan mogen wij, na het onderzoek van E.R. Tigg, deze ‘waarschijnlijkheid’ in zekerheid laten overgaan.

De teksten zijn in moderne spelling overgebracht en in voetnoten beknopt taalkundig opgehelderd. Ongetwijfeld is dit aantrekkelijk geïllustreerde deel zeer geschikt om onze Mnl. dramatische kunst in brede kringen bekend te maken en te doen waarderen.

C.d.V.