De Nieuwe Taalgids. Jaargang 30

[p. 41]

Aankondigingen en mededelingen.

Dwonder van claren ijse en snee.

Bij de firma Martinus Nijhoff ('s Gravenhage - 1946) verscheen in luxe-uitgave dit ‘verloren en teruggevonden’ rederijkersgedicht van Jan Smeken, of Jan de Baertmaker, waarschijnlijk in 1511 gedrukt, bestaande uit 34 strofen van 12 regels. Het onderwerp is typisch-Brussels: een wandeling door de stad met een beschrijving van geboetseerde sneeuwen beelden van allerlei aard, een Zuid-Nederlandse liefhebberij. De degelijke inleiding is grotendeels van Mej. Dr R. Pennink, die ook de taalkundige annotatie verzorgde. Prof. D.Th. Enklaar nam het historische deel voor zijn rekening in een reeks Aantekeningen aan het slot, en voegde er een schetskaartje van Brussel in 1510 aan toe. Zowel innerlijk als uiterlijk is aan deze uitgave dus veel zorg besteed.

Gedichten van Zuster Mechtildis van Lom 1600-1653.

In de Maasbode van 1940 vestigde Br. Edg. Heynen de aandacht op deze onbekende dichteres, een Venlose non, van wie in handschrift 42 liederen bewaard gebleven zijn, in Middeleeuwse trant. De ontdekker onthield zich van overmatige lof: ondanks ‘haar zorgeloozen vaak al te tuchtloozen woordenvloed’ was hij getroffen door ‘een klank van naieve echtheid, een accent van roerende innigheid’. Hij nam zich dus voor, dit handschrift uit te geven, en onlangs heeft hij deze uitgave verzorgd (Maastricht - Uitgeverij ‘Veldeke’ - 1946). Vooraf gaat een levensbeschrijving door Pater Matthias Croonenborch, in 1673 in druk uitgegeven. Uit de genealogische bijlagen blijkt dat Mechtildis van vaderen moederszijde stamde uit aanzienlijke Venlose geslachten. De voornaamste taalkundige moeielijkheden zijn in voetnoten opgelost.

De methoden van psychologisch taalonderzoek, speciaal die betreffende de taal van de rijpende jeugd.

Op dit proefschrift (gedrukt bij de firma Van den Broek en Adolfs te Enschede) promoveerde Dr A.J. Staal de 29ste Mei 1946 te Leiden.

Het doel is, taal te beschouwen uit speciaal-psychologisch gezichtspunt, om na te gaan ‘in hoeverre bijv. individuele, milieu-, geslachtsen leeftijdsverschillen in het taalgebruik tot uiting komen’. De eerste vijf hoofdstukken gaan uit van de taal: de omvang van de woordenschat en de woordfrequentie (I), de percentages van de woordsoorten (II), het voorkomen van enkelvoudige en samengestelde zinnen (III-IV), de eigenaardigheden van het rhythme (V). In een zesde hoofdstuk wordt de ‘aesthetische beoordeling van taal’ op de proef gesteld; daarna ‘de weerspiegeling vna psychische verschijnselen in de taal’ nagegaan (VII). Hoofdstuk VIII is gewijd aan foutenpsychologie, verspreken, verschrijven, verlezen, herhaaldelijk bestudeerde verschijnselen, die zich niet tot de ‘rijpende jeugd’ beperken. De laatste hoofdstukken (IX-X) behandelen de taaltests, d.w.z. de vraag in hoeverre de taaltest geschikt is om aanleg en intelligentie van het individu te onderzoeken. Uit deze inhoudsopgave, gesteund door zeer uitgebreide litteratuurlijsten blijkt een grondige studie van deze omvangrijke stof. De vele besproken methoden tonen velerlei mogelijkheden, maar ook moeilijkheden. Toch

[p. 42]

blijft de schrijver optimistisch: er zijn met verscheiden methoden belangrijke resultaten behaald; een verdere mits critische aanvulling en toepassing is z.i. gewenst.

Over de onderscheiding van levend en levenloos in de Slavische talen.

Dit is de titel van de inaugurele rede waarmee Dr R. van der Meulen, als opvolger van Dr N. van Wijk, de 25ste Oktober 1946 te Leiden zijn ambt aanvaardde. De rede verscheen in druk te Amsterdam bij J.M. Meulenhoff.

Het begrip stijl.

Een rede over dit onderwerp werd de 21ste September 1946 door Dr E.L. Kerkhoff uitgesproken bij de opening van het twee en dertigste studiejaar van de school voor taal- en letterkunde te 's-Gravenhage. De rede werd uitgegeven door de firma P. Noordhoff te Groningen.

In de Nederlandse Taaltuin.

Met deze titel verscheen in 1943 een boek, waarin Prof. Verdenius voor een lekenpubliek een aantal artikels verzamelde, grotendeels uit dagbladen met een aantrekkelijke causerie over allerlei taalverschijnselen. De gunstige ontvangst maakte reeds een derde druk nodig (Amsterdam - Elsevier - 1946). Deze verdient hier een aankondiging, wegens de vermeerdering met een aantal opstellen die eerst in De Gids gepubliceerd zijn en ook voor vakgenoten van belang, nl. Over het tussenwerpsel jonge (tjonge, tsjonge, sjonge), over Secundaire Congruentie, over Vreemde woorden in onze dialecten, over Anticipatie- en Perseveratieverschijnselen in het Nederlands en over Homonymie en haar invloed op de taalontwikkeling.

Allard Pierson-Herdenking.

De voordrachten bij deze herdenking op 23 Mei 1946 gehouden, zijn als uitgave van de Allard Pierson Stichting No. 21 bij de firma J.B. Wolters te Groningen verschenen. Ze betreffen: Allard Pierson als beoefenaar der beschavingsgeschiedenis, door Prof. Dr H.J. Pos, Allard Pierson's beteekenis voor de Nederlandsche gemeenschap, door Dr K.H. Boersema, Allard Pierson's beteekenis voor de Nederlandsche radicale kritiek door Prof. Dr G.A. van den Bergh van Eysinga, en Voorvader en Nazaat door Mr C.C.J. de Ridder.

Het Boek in Vlaanderen 1946.

Deze jaarlijks verschijnende bibliografische publicatie is van belang voor een uitvoerige inleiding (blz. 5-36) van André Demedts, getiteld: Vijf jaar Vlaamsche Letterkunde in vogelvlucht, grotendeels gewijd aan de Verhalende literatuur, onderverdeeld in: Afrekening met het Verleden; Op zoek naar een Mythe; Verhevigd Realisme. Daarin worden ook de jongste romans opgesoms en beoordeeld. Beknopter is de slotrubriek Lyrische en dramatische kunst.

Rembrandt en Vondel.

Van de beide interessante artikels over dit onderwerp, in het maandblad Apollo, door Prof. Dr J.H. Scholte, is bij de N.V. Servire (Den Haag - 1946) een afzonderlijke uitgave verschenen.

[p. 43]

Over het waarnemen van taalverschijnselen.

De inaugurele reden van Prof. Dr L.C. Michels, de 11de December te Nijmegen uitgesproken, is in druk verschenen bij de firma Dekker en Van der Vegt (Nijmegen - Utrecht - 1946). De hoogleraar geeft daarin een reeks aardige voorbeelden, waarmee hij een ‘indruk geeft van de aard en de verscheidenheid der waarnemingen, die een aandachtige belangstelling kan verrichten op het veld van de moedertaal’ en waarbij hij niet alleen constateert, maar ook critiseert.

Uitgaven van de Kon. Vlaamsche Academie.

In 1940 verscheen als bekroonde prijsvraag een omvangrijke studie van Dr J. Grietens en Dr E. de Goeyse over Het volkslied onder de Brabantsche omwenteling van 1789, met talrijke illustraties. Een inleiding geeft een overzicht van ‘Oorzaken en feiten’ van deze omwenteling. Dan volgt een hoofdstuk over de Liederen, geput uit losse blaadjes, bundeltjes en pamfletten, die vervolgens naar de stof gerubliceerd en volledig afgedrukt worden.

De toespraken bij Stijn Streuvels' 70ste verjaardag in de Academie uitgesproken werden kort daarna in een kleine bundel bijeengebracht (October 1941) (23 blz.). Aan het woord waren Emm. de Bom, J. van Mierlo (met een sonnet), Felix Timmermans, J. Muls (met een interssante voordracht over Het landschap in het werk van Stijn Streuvels) en Herman Teirlinck.

In 1943 werd in de Academie het feit herdacht dat vijftig jaar geleden Van Nu en Straks werd opgericht. Een viertal voordrachten werden gehouden door J. Muls (De beteekenis van ‘Van Nu en Straks’ in de evolutie onzer literatuur), door F.V. Toussaint van Boelaere (Inleiding tot ‘Van Nu en Straks’), door Ernest Claes (‘Van Nu en Straks’ en daarna) en door Aug. van Cauwelaert (Het individualisme van ‘Van Nu en Straks’). Dit viertal werd gebundeld en in 1944 uitgegeven door de Standaard-Boekhandel te Antwerpen.

Het Jaarboek 19â4 bevat o.a. een Levensschets van Prof. Dr C.P.F. Lecoutere door L. Grootaers, en een van Cyriel Buysse door Lode Baekelmans.

Ten slotte verscheen in 1946 als uitgave van de Academie (Reeks III No. 25) een monografie over Jacob van Maerlant, zijn leven, zijn werken, zijn beteekenis door Dr J. van Mierlo S.J. (Turnhout - Drukkerij J. van Mierlo-Proost.

Ontvangen herdrukken.

C.P.F. Lecoutere - L. Grootaers: Inleiding tot de taalkunde en tot de Geschiedenis van het Nederlandsch. Vijfde verbeterde en vermeerderde druk (Leuven - De Vlaamsche Drukkerij - Groningen - J.B. Wolters - 1942).

M.A.P.C. Poelhekke: Woordkunst. Opnieuw herzien door Jos.J. Gielen. Achttiende druk (Groningen - J.B. Wolters - 1946).

Dr A.J. de Jong: Nederlandse Letterkunde. Tweede deel. Vierde herziene druk (Groningen - J.B. Wolters - 1946).

Dr C.G.N. de Vooys: Historische Schets van de Nederlandse Letterkunde, met medewerking van Dr G. Stuiveling herzien en vermeerderd. Achttiende druk (Groningen - J.B. Wolters - 1946).

[p. 44]

Dr E. Rijpma en Dr F.G. Schuringa: Nieuwe Stijloefeningen, deel I-III (zestiende druk) (Groningen - J.B. Wolters - 1946).

Dr C.G.N. de Vooys: Geschiedenis van de Nederlandse taal in hoofdtrekken geschetst. Vierde herziene en vermeerderde druk (Antwerpen - De Sikkel; Groningen - J.B. Wolters - 1946).

Dr D.C. Tinbergen: Van den vos Reinaerde. Elfde druk (Groningen - J.B. Wolters - 1946).

C.d.V.