De Nieuwe Taalgids. Jaargang 27

[p. 116]

Twee kleine fouten in de Bilderdijk-literatuur.

Bij een onderzoek naar de verhouding, waarin Bilderdijk gestaan heeft tot Duitschland en de Duitsche letterkunde, trof ik twee kleine, maar merkwaardige fouten aan, onder grootere onjuistheden of onjuiste voorstellingen, die ik evenwel liever tot later bewaar. Daar dergelijke kleine onnauwkeurigheden gemakkelijk van het eene boek in het andere overgenomen worden - ik trof ze beide reeds in een en dezelfde dissertatie aan - is het misschien niet ondienstig, ze even onder de aandacht te brengen.

De eerste onjuistheid betreft een opmerking in Dr. R.A. Kollewijn, Bilderdijk, Zijn leven en zijn werken, deel I, blz. 313, waar de schrijver beweert, dat Gessner naar Bilderdijk's gevoelen ‘geen beter dichter dan Schiller’ zou zijn. Op de aangegeven plaats (DW. VI, 463) leest men evenwel: ‘Mijn Lezer wijte 't my niet, zoo de lafheden van Gesner tegenwoordig voor Poëzy doorgaan! Naar mijn gevoelen is hy geen beter Dichter dan Schilder’. Ook in de oorspronkelijke uitgave (‘Het Buitenleven’, aant. blz. 6) staat ‘Schilder’ en niet ‘Schiller’. Bovendien blijkt uit het vervolg van de aanteekening, dat inderdaad ‘Schilder’ bedoeld is. Als bewijs voor Bilderdijk's afkeer van Schiller kan deze plaats dus niet dienen.

De tweede fout vindt men in Mr. Pan's opgave van de dichters, die Bilderdijk nagevolgd heeft (DW. deel XV, blz. 317 vv.). Op blz. 362 en ook blz. 386 wordt als de dichter van het oorspronkelijke gedicht, dat Bilderdijk in zijn ‘De vloek’ nagevolgd heeft, opgegeven zekere Gottorp. Blijkbaar heeft nog nooit iemand de moeite genomen, deze opgave te controleeren, al is Mr. Pan's opgave hier en daar overgenomen. Een dichter Gottorp kon ik niet vinden, waarom ik naar aanleiding van Pan's aanteekening op blz. 451 v. eens De Navorscher (II, 279) opgeslagen heb. Hier deelt zekere M. mede, dat hij wel eens gehoord heeft, dat Gotter de dichter van het oorspronkelijke gedicht geweest is. Dit lijkt inderdaad het geval te zijn: het bedoelde stukje is te vinden in de ‘Gedichte’ van Friedrich Wilhelm Gotter (Gotha, 1787) deel I, blz. 150. Het heeft tot titel: ‘Sibylle oder die strenge Mutter. Romanze, 1770’.

[p. 117]

Nu ik toch over dit gedicht schrijf, kan ik er bij voegen, dat Bilderdijk zeker niet Gotter's gedicht, maar dat in het ‘Taschenbuch für Dichter und Dichterfreunde’, deel I, blz. 128, Leipzig 1774 heeft nagevolgd, welke aanwijzing Pan ook geeft. Het is evenwel niet geteekend met een B, zooals Pan zegt, maar met een R. Tusschen Gotter's gedicht en dit laatstbedoelde vallen vrij groote verschillen op te merken; ook is dat van Gotter enkele strophen korter. Bij Gotter heet de jongeling Robst, bij R en Bilderdijk Hildebrand; bij Gotter is Kunigunde goldgelb von Haar, bij R schwarz, evenals bij Bilderdijk het meisje zwarte hairen heeft. De strophen, die wel bij R, maar niet bij Gotter voorkomen, heeft Bilderdijk ook, zoodat duidelijk blijkt, dat hij R gevolgd heeft.

Mr. Pan houdt staande, dat ‘beide stukken.... van dezelfde hand’ zijn. Het is duidelijk, dat deze bewering zonder meer niet veel zegt. Het zijn twee bewerkingen van dezelfde stof, dat is ongetwijfeld het geval. Gotter geeft als jaartal op 1770, maar de ‘Gedichte’ verschenen pas in 1787. Het ‘Taschenbuch’ verscheen in 1774. Bezwaarlijk zijn R en Gotter dezelfde persoon. Of er plagiaat gepleegd is, en wie dat dan op zijn geweten heeft, is niet uit te maken.

R. Schokker.