De Nieuwe Taalgids. Jaargang 26

Aankondigingen en mededelingen.

Archives Néerlandaises de Phonétique Expérimentale, Tome VI, verschenen in Febr. 1931, vangt aan met een ‘In memoriam H. Zwaardemaker’ van de hand van G. Grijns.

Chiu Bien Ming draagt een artikel bij over ‘Tone Behaviour in Hagu’ (een zuid-chinees dialect), een belangwekkende beschrijving van de subtiele intonatieverschillen, waartoe hij als geboren Chinees bij uitstek in staat is. Interessant is het te lezen, hoe in dit ingewikkelde accentsysteem, dat o.a. vaak dienen moet om overigens in klank gelijke, maar in betekenis verschillende woorden te onderscheiden, ook nog plaats is voor het ons Europeanen vertrouwder emphaties accent en contrastaccent. - Aan het slot van het artikel trekt de schrijver een gewaagde parallel met de spirantenverzachting in het Oergermaans volgens

[p. 309]

Verners regel. In het Hagu is n.l. de beginconsonant van de syllabe stemhebbend bij lage toon, bij hoge toon daarentegen stemloos. Eenzelfde verband tussen toonhoogte en stem meent hij dan op te merken in het Oergermaans en komt zo tot de conclusie, op geheel andere gronden dan b.v. Boer, dat de ‘grammatiese wisseling’ uit chromaties accent te verklaren is. De vergelijking van Hagu en Oergermaans hinkt echter in bedenkelike mate: in het Oergermaans toch is juist de stemloze consonant van het begin van de geaccentueerde syllabe stemhebbend geworden.

E.W. Scripture vergelijkt in een artikel ‘English Speech Molecules and Analogues in Greek Metrics’ de rythmiek van het Engels en het klassieke Grieks. Overtuigd tegenstander van de term ‘versvoeten’, erkent hij intussen, dat de ‘centroïden’, de syllaben met de grootste energie gesproken, gewoonlik op gelijke afstand van elkaar liggen. Hij komt tot het merkwaardige resultaat, dat al de metriese schema's van het Grieks in het Engels zijn terug te vinden. De experimenten, waarop dit resultaat berust, hebben alleen rekening gehouden met duur en kracht.

H.D. Bouman zoekt het verschil tussen de vocaal van ndl. beet en die van bit daarin, dat de hoge componenten bij de eerste vocaal meer intensiteit hebben dan bij de tweede. Voor de niet-experimentalist is het de moeite waard op te merken, dat de gehoor-indruk van de gezongen vocaal - door instrumenten gewijzigd - bij de proeven het beslissende moment was.

Eelco Huizinga beschrijft de trucs van een nederlands buikspreker en laat zien, hoe deze virtuoos het klaarspeelt om met weinig beweging van de lippen te praten, maar tevens hoe buiksprekers door psychologiese handigheden - b.v. het afleiden van de aandacht naar de z.g. sprekende pop - de illusie voor het publiek aannemeliker maken.

Elmer L. Kenyon heeft in 1927 proeven genomen over de beweging van het schildvormig kraakbeen bij stijging van de toon. Totnogtoe was men eenstemmig van mening, dat de toon steeg bij neerwaartse (en voorwaartse) beweging van dit kraakbeen, omdat zulk een beweging de stembanden sterker spande. Kenyon's waarnemingen wezen echter uit, dat deze algemene opvatting onjuist is, en dat een neerwaartse druk van het schildkraakbeen op het ringkraakbeen juist verlaging van de toon ten gevolge heeft. G. Oscar Russell heeft deze waarnemingen gecontroleerd en juist bevonden. Een leerling van Russell, John

[p. 310]

E. Wenrick, heeft experimenteel de nieuwe zienswijze gedemonstreerd en geeft hier het verslag van zijn proeven, begeleid door een inleidend artikel van zijn leermeester.

Branco van Dantzig geeft enkele beschouwingen over nasale articulaties en meent experimenteel te kunnen vaststellen dat woordparen als damt en dampt, hoezeer acusties op elkaar gelijkend, in werkelikheid toch wel wat verschillen.

Verder bevat dit deel een uitvoerig artikel van R.M. Stetson over ‘Breath Movements in Singing’ en mededelingen betreffende de Internationale Vereniging voor Experimentele Phonetiek.

C.B. van Haeringen.

Klank- en Vormleer van het Brusselsch dialect met zijn plaatselijke verscheidenheden. (Leuven - De Vlaamsche Drukkerij - 1931. Als jongste uitgave van de Koninklijke Vlaamsche Academie verscheen deze bekroonde dialektstudie, van de hand van Dr. G. Mazereel, een pendant van de voorafgaande Klankleer van het Hasseltsch dialect door L. Grootaers en J. Grauls (1930; vgl. in deze jaargang, blz. 60): de Leuvense traditie van dialektstudie en klankaanduiding is ook hier gevolgd. Aan het einde zijn teksten van de gelijkenis van de Verloren Zoon opgenomen, parallel zonder en met sandhi. De schrijver had zijn studie aanvankelik beperkt tot het verdwijnende dialekt van Elsene, maar op aandringen van de Academie bestudeerde hij ook de andere gemeenten van Groot-Brussel, waardoor zijn werk aan belangrijkheid won. Zijn Inleiding houdt ook rekening met het bevolkingsvraagstuk en de immigratie.

De tongvallen langs de Zuiderzeekust en op de eilanden. Een voorlopige studie over dit onderwerp publiceerde Dr. G.G. Kloeke in het verzamelwerk De Zniderzee (Amsterdam - Scheltema en Holkema - 1932), met de belofte binnen enkele jaren een Dialektatlas van het Zuiderzeegebied te doen volgen. Dat zich hierbij interessante problemen voordoen, ook van taalhistoriese aard, blijkt reeds uit dit eerste onderzoek. Het stemt tot voldoening en dankbaarheid dat een ervaren dialektgeograaf als Dr. Kloeke dit werk ter hand nam, eer het door de ingrijpende verandering van deze streken te laat zou zijn.

Vijftiende verslag der Vereeniging ‘Het Vondelmuseum’ (1930-'31). Als gewoonlik bevat dit verslag een aantal bijlagen die voor de Vondelstudie van belang zijn. Daarvan vermelden wij de lijst

[p. 311]

van de Vondelhandschriften in het Vondelmuseum te Amsterdam, door H.C. Diferee, een uitgebreide studie van C.P. Burger Jr. over Vondel en Meurant, een bijdrage van J.F.M. Sterck: Vondels brief van Vollenhove en een vervolg van J. Aleida Nijland's artikel over Vondel's vertaling van Godefroy of Hierusalem verlost.

Lodewijk van Velthem's voortzetting van den Spieghel Historiael. Van dit werk, opgezet door H. van der Linden en W. de Vreese, ontvingen wij een tweede deel (Brussel, 1931), bewerkt door H. van der Linden en P. de Keyser. Aangezien de bespreking van dit boek slechts een klein deel van onze lezers zou interesseren, gaven wij er de voorkeur aan, de recensie te plaatsen in het Museum van deze maand.

C.d.V.