De Nieuwe Taalgids. Jaargang 24

[p. 309]

Boekbeoordelingen.

Dr. K.H. de Raaf: Problemen der Poëzie. Beschouwingen over de beginselen der dichtkunst en het Nederlandsche vers van dezen tijd (Rotterdam - W.L. en J. Brusse - 1930).

Terecht heeft De Raaf in de titel uitgedrukt dat hij een reeks ‘beschouwingen’ geeft, want de vele korte hoofdstukjes zijn door een losse band verbonden. De bedoeling is, de vruchten van zijn lektuur over dit uitgebreide onderwerp en zijn eigen overdenkingen aan anderen voor te leggen en ter overweging te geven: vandaar de vele citaten. In het biezonder boeiden hem de geschriften van de Italiaanse aestheticus Benedetto Croce en het antagonisme van Henri Bremond, de auteur van La Poésie pure, die de inspiratie verdedigde, en Paul Valéry, die daartegenover de reflectie stelde als hoofdfactor. De ontwikkeling van deze tegenstelling vormt eigenlik de kern van dit boekje. Vooraf gaat een zeer beknopt overzicht van de ‘oudere kritiek’ en een aantal getuigenissen van dichters omtrent de wording van hun poëzie, voornamelik om aan te tonen dat volgens velen ‘het Onbewuste de alles beheerschende macht is.’

Voor Nederland geldt Kloos als de vertegenwoordiger, met een breedsprakige aanhaling uit de laatste tijd. Had Bilderdijk, met zijn ‘ontboezemings’-theorie hiernaast geen plaats verdiend? Dan zou tegelijk het gevaar van auto-suggestie gebleken zijn, wanneer de dichter gevoelt: ‘est deus in nobis’, want zowel bij Bilderdijk als bij de latere Kloos is waar te nemen, dat zulke ‘inspiratie’ ook slechte verzen te voorschijn kan brengen, die bij voldoende zelf-kritiek als waardeloos erkend zouden zijn.

In los verband volgen twee slothoofdstukjes: over Uitwassen onzer moderne poëzie, waarin de schrijver onomwonden zijn afkeer te kennen geeft van ‘grillige experimenten en embryonale probeersels’, als van Paul van Ostayen; en over Mr. Herman van den Bergh en zijn nieuwe tucht, die volgens de schr. ‘als Don Quichot vecht tegen een windmolen en open deuren intrapt’, wanneer hij in de vijfvoetige jambe een dwangbuis ziet. De Engelse poëzie en die der Tachtigers hebben immers bewezen hoeveel vrijheid van beweging de vijfvoeter de dichter laat.

[p. 310]

Aan de waardebepaling van oudere en jongere dichters in dit boekje zal menigeen twijfelen - ons blijft b.v. De Raaf's bewondering voor de oudere Kloos onbegrijpelik - maar door de belangstelling voor de theorie van de dichtkunst te wekken heeft De Raaf zich verdienstelik gemaakt.

C.d.V.

M.S.B. Kritzinger M.A.: Die opstandsmotief by Vondel. (Pretoria - J.L. van Schaik - 1930).

Deze Afrikaanse Vondel-studie is een verheugend verschijnsel, omdat daaruit blijkt hoe zeer onze grote zeventiende-eeuwer door een stamgenoot in het verre Zuiden bewonderd wordt. Voor de Nederlandse Vondel-kenners geeft het geen nieuwe gezichtspunten. In hoofdzaak is het een uitwerking van Molkenboer's inleiding op de Lucifer-uitgave, gelijk de schrijver erkent (blz. 59). Ook aan de studie van Koopmans heeft hij veel verplichting, maar blijkens de litteratuurlijst raadpleegde hij alle bereikbare bronnen, wat aan de degelikheid van zijn werk ten goede kwam. Omdat hij bij zijn lezers geen voorkennis ten opzichte van dit onderwerp mocht onderstellen, gaf hij drie inleidende hoofdstukjes, die de hoofdzaak (Hoofdstuk IV) in het juiste kader plaatsten, nl. over ‘Die godsdienstige en sedelike by Vondel’, waarin aangetoond wordt dat Vondel vóór alles christen is; over ‘Vondel die verheerliker van Vryheid, Vrede en Verdraagsaamheid’ en over ‘Vondel se staatkundige opvattings’, nl. over de goddelike oorsprong van het Gezag, waaruit volgt dat opstand tegen het wettige gezag in beginsel zondig is. Daarna wordt het opstandsmotief van het Pascha tot na Adam in Ballingschap in biezonderheden nagegaan, terwijl begrijpelikerwijze aan de ontleding van de Lucifer een ruime plaats gegeven wordt.

Een degelike studie als deze zal er ongetwijfeld toe bijdragen om Vondel, voor de meeste Afrikaners een onbekende, te doen waarderen, en het besef te verlevendigen dat onze oude, klassieke letterkunde een gemeenschappelik kultuur-bezit is.

C.d.V.