De Nieuwe Taalgids. Jaargang 23

Vereenvoudigingsargumenten van vóór honderdzestig jaar.

In een bundel geestige essays van de bekende romanist Grandgent, hoogleraar aan Harvard University, vond ik toevallig een opstel getiteld: Benjamin Franklin the reformer. Daarin was sprake van de pogingen tot spellinghervorming van deze beroemde Amerikaan, die in 1768 een korte verhandeling schreef: A scheme for a new alphabet and reformed mode of spelling, en die, om zijn denkbeelden te verdedigen, dezelfde argumenten gebruikte en dezelfde tegenwerpingen moest ontzenuwen als de tegenwoordige vereenvoudigers; dat in honderdzestig jaar de principiële kwestie nog geen stap vooruit heeft gedaan en dat onze, voor geen enkele ernstige weerlegging vatbare, grondstellingen gedurende anderhalve eeuw geen kans hebben gezien alle tegenstand te breken, bewijst wel hoezeer spelling een gevoels-, niet een verstandszaak is.

Een vriendin van Franklin schrijft hem: ‘Dear Sir, ik heb Uw alfabet overgeschreven, dat, naar ik meen, diensten zal kunnen bewijzen aan hen die een juiste uitspraak willen krijgen, maar ik zie veel bezwaren en moeielikheden die uw nieuwe orthografie in de praktijk zou ondervinden. Alle oude etymologieën zouden verloren zijn en daardoor zouden wij de betekenis van de woorden niet meer kunnen herkennen; bovendien zou de onderscheiding tussen woorden van verschillende betekenis en gelijke klank worden uitgewist, en zouden alle boeken die reeds geschreven zijn onbruikbaar worden’.... En ziehier wat de Kollewijn der XVIIIe eeuw, met juist dezelfde argumenten als de schrijver van het Vereenvoudigers-Arsenaal, aan deze corres-

[p. 141]

pondente antwoordt: ‘.... Ik kom tot de bezwaren die U noemt. Etymologieën zijn tegenwoordig zeer onzeker, maar, zó als zij zijn, zouden de oude boeken ze bewaren en daar zouden de etymologen ze kunnen vinden. Woorden veranderen in de loop der tijden van betekenis, zowel als van spelling en uitspraak, en om hun tegenwoordige betekenis te kennen nemen wij niet onze toevlucht tot hun etymologie. Als ik een man een knave en een vilain noemde, dan zou het een schrale troost zijn als ik hem zeide dat een dier termen oorspronkelik slechts een “knaap” of “dienaar” aanduidde, en de ander een “landman” of de “bewoner van een dorp”. De betekenis der woorden kan alleen uit het tegenwoordig gebruik blijken. Een tweede bezwaar is dat “het onderscheid tussen woorden van verschillende betekenis en gelijke klank zou verdwijnen”. Maar dat onderscheid bestaat reeds niet als wij de woorden uitspreken, en wij vertrouwen op de betekenis van de zin, die aangeeft welk van de vele gelijkluidende woorden wij bedoelen. Als dit reeds mogelik is in het snelle gesprek, dan zal het nog veel gemakkeliker zijn in geschreven zinnen, die wij op ons gemak lezen. En uw derde bezwaar, “dat alle boeken die reeds zijn geschreven onbruikbaar zouden worden”, zou zich eerst zeer langzamerhand in de loop der tijden doen gevoelen. Gij en ik en onze levende lezers zouden ze altijd gemakkelik kunnen lezen, en dit zou nog lang het geval zijn. Bedenk dat, als de Italianen nooit hun spelling in overeenstemming met de uitspraak hadden gebracht, zij nu nog episcopus moesten schrijven om vescovo weer te geven.“

Het is niet aanmoedigend te moeten constateren dat het, in 1929, nog steeds nodig is te herhalen wat, in 1768, Franklin reeds zo juist heeft gezegd.

J.J. Salverda de Grave.