De Nieuwe Taalgids. Jaargang 23

Een opmerking bij de dialektkaart van Dr. G.G. Kloeke.

Zowel in de ‘Handleiding’¹⁾ als in ‘De Hollandsche Expansie’²⁾ heeft de ijvervolle dialektvorser Dr. G.G. Kloeke een grote, duidelike en keurige³⁾ kaart laten afdrukken. Op blz. 57 vlgg. van eerstgenoemd werk heeft hij in korte trekken geschetst welke moeilikheden en kosten 't ontwerpen en uitvoeren van deze ‘kaart van het Nederlandsch taalgebied ten behoeve van het dialect-geographisch onderzoek” met zich heeft meegebracht. Warme waardering voor deze monnikenarbeid is daarom alleszins gewettigd.

1) Handleiding bij het Noord- en Zuid-Nederlandsch dialectonderzoek door Dr. L. Grootaers en Dr. G.G. Kloeke. Met een kaart, 'S Gravenhage, Martinus Nyhoff. 1926.

2) De Hollandsche Expansie in de zestiende en zeventiende eeuw en haar weerspiegeling in de hedendaagsche Nederlandsche dialecten. Proeve eener historisch-dialect-geographische synthese door Dr. G.G. Kloeke. Met een kaart. 's Gravenhage, Martinus Nyhoff. 1927.

3) Toch veroorloof ik mij deze vraag: Had de tekst ‘kaart v.h. Ned. taalgebied’ enz. enz. niet beter in de blanko-linkerbovenhoek kunnen staan? Dan had 'n groter deel van Rijnland kunnen uitgestippeld worden.

[p. 132]

Toch, met hoeveel nauwgezetheid en pijnlike zorg de ontwerper ook is te werk gegaan, zal hij graag de woorden van. Anthonis de Roovere tot de zijne maken:

‘Elck weet dat niemand is volmaeckt,
‘Dan Godt alleene - - - - -

Zó ook zijn werk. Hij zal 't ons allerminst euvelduiden wanneer we hem langs deze weg op 'n onvolkomenheid in zijn kaart wijzen. Ons daadwerkelik steunen van zijn onderzoekingen in 't verleden kan hem genoeg bewijs geven, dat wij slechts opbouwende kritiek bedoelen.

Onze opmerking geldt een gedeelte van de dunne lijn, waarmee de Romaanse taalgrens wordt aangegeven. In vak Q is n.l. ten onrechte nummer 188¹⁾ aangeduid als vallend buiten 't Nederlandse taalgebied. 'n Ogenblik zou men kunnen denken aan 'n druk- of zetfouteduivelke, maar in ‘De Hollandsche Expansie’ blijkt dat hier werkelik een vergissing, tengevolge van onbekendheid, is begaan.

Op blz. 193 immers schrijft Kloeke 't volgende: ‘En hoe is het met Hees? Ten onrechte zou men meenen, dat dit dorp, bijkans onder den rook van Maastricht gelegen, onder den invloed eener Maastrichtsche taal-expansie zou zijn gekomen. Onze kaart illustreert ten duidelijkste, hoe althans de Maastrichtsche oe-uitspraak reeds ± 8 kilometer ten westen van Maastricht²⁾ ophoudt. Op mij maakte Hees in elle opzichten een uiterst afgelegen indruk, de weg die mij vanuit westelijke richting erheen voerde was primitief, ook naar Maastricht is er, blijkens de door mij geraadpleegde A.N.W.B.-kaart, geen verharde weg.³⁾ Ofschoon uiterste grensplaats is er geen douanekantoor⁴⁾ en het eigenaardige cachet der meeste grensplaatsen (ambtenaren, neringdoenden, café's, leelijke gebouwen) ontbreekt: er schijnt niets te zijn, dat de landelijkheid van het dorpje verstoort.

1) Hiermee wordt bedoeld Canne (ook gespeld Kanne), 't liefelik gelegen dorpke dat grenst aan Groot-Maastricht.

2) Hier bedoelt de schr. zeker 't oue stadsgedeelte, want de gemeente Maastricht beslaat de hele enclave, loopt dus tot aan de grens.

3) Jawel, maar dan moet men via Veldwezelt gaan. (J.N.)

4) Dit ligt in Veldwezelt aan de Bilserbaan. (J.N.)

[p. 133]

Zoo ligt het daar in de nabijheid der Nederlandsche grens, slechts door één dorp van de Romaansche taalgrens¹⁾ gescheiden²⁾: blijkbaar een vergeten Vlaamsch hoekje vlak naast een der brandpunten van den strijd tusschen Germaansche en Romaansche cultuur.”

't Door mij gekursiveerde bevestigt m'n vermoeden, dat Kloeke gemeend heeft: Kanne is Romaans taalgebied. Dit is een kennelike misvatting.

Goddank, mogen we wel zeggen, is Kanne nog goedrond Vlaams: 't denkt, voelt en spreekt Vlaams.³⁾ De talrijke en overoude betrekkingen⁴⁾ met 't nabije Maastricht zullen voorshands 't regionalisties streven van Waal en Franskiljon wel tegenhouden.

Maastricht, Kerstmis 1928.

Jef Notermans.

1) Uiterste voorpost is Eben-Emael. (Q 176). Eben is ongeveer geheel Waals. In Emael begint 't Vlaams element echter al sterk toe te nemen. (J.N.).

2) Kursivering van mij. (J.N.).

3) Einde 1927 telde 't dorp 932 zielen op 'n uitgestrektheid van 350 H.A. Slechts 17 inwoners zijn van, Romaanse' afkomst. Een dozijn van dezen verstaat, of spreekt echter ook Vlaams. Buiten drie huishoudens, waar 't, Romaans' voertaal is spreekt men 't plaatselik dialekt. Sterke Trichter inslag valt ieder luisteraar onmiddellik op.
Van de opschriften zijn tweetalig: die bij de post en telegrafie, bij de douane en bij 'n wisselbank. Eentalig frans: bij 'n zaal ‘Alliance”, en 'n ‘Café de la Station’.

4) Ruim honderd inwoners zijn afkomstig van Groot-Maastricht. Tientallen verdienen op fabrieken en andere werkplaatsen van Maastricht hun brood. De fruit- en groenteteelt voert daarenboven verscheidene boeren en boerinnen naar de stad.
Enkele van bovenstaande getallen dank ik aan de vriendelikheid van de Z.E.H. Pastoor J. van Heukelom en de heer W. Vrijens, beiden te Kanne.