De Nieuwe Taalgids. Jaargang 22

Aankondigingen en mededelingen.

Dr. O. Dambre, die een grondige studie wijdde aan Justus de Harduijn, zocht uit het zeldzaam geworden werk van deze dichter een bundel Cleyne Proefstuxkens bijeen, door ‘De Sikkel’ te Antwerpen in een beperkte oplage zeer mooi uitgegeven (ook verkrijgbaar bij C.A. Mees te Santpoort. Prijs ƒ 3.-, geb. ƒ 4.) Achter de teksten (82 blz.) vindt men een ‘Verantwoording’ en ‘Eenige ophelderingen en woordverklaringen.’

De Inleiding op de door ons besproken nieuwe uitgave van Michiel de Swaen's werken, door Dr. V. Celen, is door de uitgever (‘De Sikkel’ - Antwerpen) ook afzonderlik verkrijgbaar gesteld, in de reeks ‘Vlamingen van Beteekenis’. De prijs is slechts ƒ 0.70.

[p. 313]

Van Hildebrand's Camera Obscura, met aantekeningen van J.M. Acket verscheen onlangs een derde druk (Haarlem - De Erven F. Bohn - 1928; prijs ƒ 2.80), waarin de uitgever dankbaar gebruik gemaakt heeft van de aanvullingen en opmerkingen van Dr. A. Beets in ons tijdschrift (Jaarg. 18).

De ontwikkeling van de Beatrijs-legende en de verschillende bewerking in de West-Europese letterkunde is het onderwerp van een proefschrift, door Robert Guiette in 1927 te Leuven verdedigd, en getiteld La légende de la sacristine. Étude de littérature comparée (Paris - Librairie H. Champion). Het eerste, uitvoerigste hoofdstuk bespreekt Les materiaux, in de Middeleeuwen en in de nieuwere tijd (1562-1927); het tweede behandelt l'Histoire de la légende (blz. 401-554).

Jan David Heemssen (1581-1644).

Op deze in het Noorden vrijwel onbekende Vlaamse renaissance-dichter vestigt Dr. Francine van Eck, een Brusselse leerling van Maurits Sabbe, de aandacht in een kort geschrift, getiteld Mededeelingen omtrent de bronnen van den dichter Jan David Heemssen (Brussel - Drukkerij Groendreef 67 - 1928). Zij heeft onderzocht welke bronnen deze dichter, die verscheiden jaren in Rome leefde, raadpleegde voor zijn Nederduytsche Poëmata (Antwerpen, 1619). Grotendeels blijkt zijn werk vertaling en navolging te zijn. Zijn bewondering gold Petrarca en de Franse Pléiade, voornamelik Joachim du Bellay. In deze aantekeningen worden de parallel-teksten afgedrukt. De schrijfster acht Heemssen ‘een kunstenaar van het woord’, die prijs stelt op ‘zekerheid van bouw, vastheid van rythme en nauwkeurige onberispelijke afwerking van een gedicht.’ Vandaar haar voornemen om, na de belangstelling opgewekt te hebben, een nieuwe uitgave van de zeldzaam geworden Poëmata te bezorgen.

C.d.V.

Archives Néerlandaises de Phonétique Expérimentale.

Het eerste deel van deze reeks werd aangekondigd N.T. XXII, 53 vlgg. Tans zijn Tome II en III verschenen. In Tome II zal de lezer, die met instrumenten en wiskundige formules niet dageliks omgaat, zich het rustigst voelen bij het artikel van Mej. Kaiser over de nederlandse vocalen oo, eu en ee, al dan niet gevolgd door r. Ook Zwaardemakers bijdrage over ‘la sonorité de la voix parlée’ is met wat goede wil en natuurkundige scholing

[p. 314]

te volgen. Zeer technies daarentegen is de verhandeling van H.D. Bouman, wiens proeven met behulp van electriese resonantie wellicht enigermate begrijpelik en controleerbaar zijn voor een niet te oppervlakkig radio-amateur, en die van A. Abas over ‘le timbre des voyelles’.

Niet afschrikwekkend van wiskundigheid en zeer merkwaardig om de persoonlike beschouwingswijze is Tome III, dat geheel gevuld wordt door een studie van de Amerikaan R.A. Stetson, onder de eigenaardige titel: ‘Motor Phoneties, a Study of Speech Movements in Action’. Stetsons phonetiek is streng geneties: de ‘moments’ zijn het primaire en wezenlike. Ten grondslag van zijn hele beschouwing ligt de syllabe, die hij herleidt tot een enkelvoudige beweging (‘balistic movement’) van de uitademingsspieren: de ‘sonoriteitssyllabe’ of ‘Schallsilbe’ verwerpt hij principiëel. Vocalen en consonanten worden dan behandeld in het kader van de ‘syllabic movement’. Vandaar, dat aan de consonanten, die meestal een actief aandeel hebben aan de vorming der syllaben, doordat ze de ademstroom afsluiten of vrijlaten (‘arresting’ en ‘releasing consonants’), de meeste aandacht wordt gewijd. Achtereenvolgens komen enkele en meervoudige, met éen of met meer articulatieorganen voortgebrachte medeklinkers ter sprake. Van de syllabe klimt hij dan op tot grotere eenheden, groepen van syllaben, ‘ademgroepen’ en bespreekt de differentiatie tussen die gegroepeerde syllaben onderling door accent en rhythme.

Het systeem van Stetson is wel heel simplisties, en daardoor hier en daar eenzijdig. De manier waarop hij met afwijkende meningen, die in dat systeem niet passen, afrekent, is gewoonlik meer vlot dan overtuigend. Ook zou te praten zijn over de wijze waarop hij zijn proefnemingen inricht: deze berusten steeds maar weer op geforceerde versnelling van het spreektempo. Maar zijn waarnemingen wekken vertrouwen om het grote aantal proeven, waarop ze berusten, en bij zijn conclusies omtrent de syllabe en het begin en eind daarvan - veel besproken punt in de phonetiek! - zegt hij rake en originele dingen, die overdenking waard zijn ook buiten de kring der experimentalisten.

C.B. van Haeringen.