Nog iets over de beleefdheidsvorm U.
De aanwijzing vannog twee plaatsen bij Huygens waar V.E. als tweelettergrepig woord voorkomt (door L.E. Michels in Tijdschr. Lettk. 45, 305), zal de meest verstokte twijfelaar wel overtuigd hebben dat indertijd (N. Taalg. 5, 129) te recht uit de plaats in 't Voorhout is afgeleid dat deze afkorting al in 't begin van de 17e eeuw ook mondeling bekend was. Maar er is hiervoor bovendien een zijdelings bewijs, waaraan nog geen aandacht schijnt te zijn geschonken, nl. dit, dat U.E. al in die dagen zowel met de 2e persoon van 't verbum als met de 3e gebruikelik was (J.W. Muller, N. Taalg. 20, 168 is in dit opzicht niet volledig), wat onbegrijpelik zou zijn als men altijd voluit U Edelheyt had gezegd. Voorbeelden zijn te vinden in de brieven van Marie van Reigersberch (uitg. H.C. Rogge), o.a. U E. vernaempt (56, 5), sult (56, 9; 84, 8 e.e), waerdt (88, 14 e.e.), zoudt (91, 5 e.e.), hebt (91, 12 e.e.), hadt (97, 10 e.e.), zijt (124, 6), overquaemdt (186, 23), naast U E. sal, was, heeft, hadde, is enz. enz. De weifeling duurt bij ons U nog voort, hoewel met dit verschil dat nu niet meer de 3e persoon maar de 2e 't meeste gebruikt wordt, en dat er een verschil in vormelikheid tussen de twee bestaat (voorzover ze een andere vorm hebben).
Uit de nieuwe door de heer Michels aangehaalde versregels, waarin niet (zoals in Voorhout 612) de tweede maar de eerste lettergreep de klemtoon heeft, mag men opmaken dat de klemtoon in U.E. wisselde tussen de beide lettergrepen. Aangezien nu naast [y·we] ook [·ywe] gebruikelik was, is de latere gedeeltelike overgang in [·ywə] licht verklaarbaar en ontmoet 't aannemen van een verder verloop tot [y], in verband met de bestaande objektiefvorm u, geen bezwaar meer. Muller heeft dus in zijn stuk in dit tijdschrift 20, 170 waarschijnlik gelijk, als hij aan deze verklaring de voorkeur geeft; maar 't verzamelen van meer gegevens uit de 18e en 19e eeuw blijft wenselik, ook na de biezonderheden die sedert 1911 zijn bekend geworden.
Leiden, 14 November 1926.
J.H. Kern.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd