De Nieuwe Taalgids. Jaargang 19

[p. 106]

Uit de tijdschriften. (Januarie-Februarie).

De Gids. Jan. P.N. van Eyck schrijft in de afdeling Nederlandsche Poëzie uitvoerig over de dichter M. Nijhoff, naar aanleiding van de bundel Vormen, waarin hij een uiting ziet van ‘innerlijke verdeeldheid’, die ‘zijn poëzie, door haar het nauwkeurig tegendeel op te leggen van wat zij krachtens haar vormbeginsel bereiken kan, naar een impasse dringt, die spoedig genoeg hopeloos, zal blijken als hij niet terugkeert.’

Febr. Van Eyck's rubriek behandelt deze maand Karel van de Woestijne's ‘Interludiën’ (Zon in den Rug). Deze ‘Vlaamsche Renaissancist is de in verbijzonderde schoonheidsdienst’ trots vereenzaamde moderne artiest. ‘Zulke poëzie waaraan noch het liefderijk hart, noch de geest aandeel hebben, kan geen dieper bevrediging schenken. Zij mist, in de eerste plaats, ziel.’

De Nieuwe Gids. Jan. W. Kloos wijdt een artikel aan de bundel Vormen van M. Nijhoff en noemt hem Een dichter bij de gratie van zijn innerlijkst wezen. - Frans Erens prijst in de rubriek Bibliografie de ‘smaakvolle en gedistingueerde uitgaven’ van twee Maastrichtse firma's, Leyter Nypels en Boosten en Stols.

Febr. W. Kloos geeft een beschouwing over de verzen van Hein von Essen (Verzen van het stille uur).

Groot-Nederland. Jan. J.L. Walch begint een reeks studies over onze Achttiende-eeuwers, met het doel ‘eenige verheldering te brengen betreffende het historisch proces dat in het derde kwart van de achttiende eeuw plaats heeft’. Het eerste gedeelte handelt over Balthazar Huydecoper, in het biezonder over zijn toneelstukken. - A. Defresne bespreekt de Studiën over Litteratuur en Tooneel van J.L. Walch.

[p. 107]

Febr. F. Coenen bespreekt De Pastoor uit den Bloeyenden Wijngaerdt van Felix Timmermans.

De Beiaard. Jan. B.H. Molkenboer heeft veel lof voor Verwey's Dantevertaling: ‘Verwey heeft met zijn omdichting van het allerhoogste poëem in een taal, die daar zeker niet zooveel plooibaarheid en rijkdom voor bezit als het origineel, verblijdende en schoone overwinningen bevochten.’ Toch acht hij ‘de vraag of onze literatuur in deze Goddelijke Komedie haar “klassieke”, representant van Dante's wereldwerk heeft gewonnen, sterk betwistbaar.’ ‘Het rijm, zelfs door een virtuoos als Verwey gehanteerd, dwingt zóó doorloopend tot benaderingen, omschrijvingen, uitvluchtjes en onjuistheden, verzwaart bovendien door vreemde vormen het verstaan van de altijd moeilijke Commedia zóó sterk, dat ik het tegen de kennismaking met Dante en de bewondering voor Dante haast een remedie vind.’ Verkeerd acht hij het, dit gedicht ‘zonder eenige duiding aan Hollandsche hersens voor te zetten.’

Stemmen des tijds. Febr. Het Literair Overzicht van C. Tazelaar ‘staat in het teeken van den roman.’ Achtereenvolgens worden de jongste boeken van Henri van Booven, Otto Ruysch, Ellen Forest, J.W. de Boer, P. Verhoog en Anna van Goch-Kaulbach besproken.

Opwaartsche Wegen. Jan. J. van Ham beoordeelt De mooie taal van H. Padberg. Voor de school acht hij het ‘ongeschikt doordat het te uitvoerig en te moeilik is’, maar om het mooie materiaal en de mooie beschouwingen is het ‘zeer de moeite van het lezen en bestuderen waard.’

Febr. P.J. Risseeuw schrijft een artikel Over de romans van Wilma.

Elseviers Maandschrift. Jan. H. Robbers waardeert Herman Gorter en Augusta de Wit op hun zestigste verjaardag. - D. Th. Jaarsma beoordeelt Weideweelde van Herman de Man.

Febr. J. de Wit beoordeelt Vormen van M. Nijhoff.

De Witte Mier. No. 1. Jan de Vries schrijft over Het Sprookje en de Literatuur: hij wijst op de eigen stijl van het sprookje en

[p. 108]

waarschuwt er tegen, bij het weergeven ‘de vooze en pretentieuse moderne woordkunst in de plaats van den argeloozen en zuiveren stijl der volkssprookjes te stellen.’ - Roel Houwink zegt zijn meening over Onze jongste Poëzie.

Studiën, tijdschrift voor godsdienst, wetenschap en letteren. Jan. A. Reichling geeft een geïllustreerd opstel Over ideoplastiek; iets omtrent den stand onzer hedendaagsche kunst, waarin naast de beeldende kunst ook de litteratuur behandeld wordt.

Febr. H. Padberg schrijft over De jongste Katholieke Jongeren, die niet meer de Tachtigers, maar Wies Moens als hun leider erkennen. Weinig ingenomen toont hij zich met hun opzettelik verwaarlozen van dichterlike maat en ritme: in veel gevallen acht hij dat een uiting van mode of van onvermogen. - G.F. Bouman geeft het derde gedeelte van zijn studie over Louis Couperus.

Vragen des tijds. Jan. Het artikel Bolsjewisme in de Wetenschap van Ph. J. Simons is een tegenhanger van zijn artikel in De Nieuwe Taalgids (Nov. 1924). Tegenover Van Ginneken verdedigt hij de rechten van het Verstand dat in de taalbeschouwing te veel bij het Gevoel achtergesteld wordt. ‘Op het krasse logicisme volgde een nog erger reaktie, op theoreties terrein altans. De nieuwe Gevoelsverheerliking, die de verstijfde taalpraktijk ten goede kwam, bracht in de taaltheorie de toestand van vóór Homerus terug: de tweeheid Spontaneiteit en Bezinning werd genivelleerd, het Tussenwerpsel werd een Zin genoemd, het taalsysteem stortte ineen.’

Febr. Ina Boudier-Bakker herdenkt de verdiensten van Herman Heyermans.

Oud-Holland. Fr. Kossmann voltooit zijn publikatie van Onuitgegeven gedichten van Anna Roemers Visscher. ‘Het oordeel over Anna Roemers als Nederlandsche dichteres - zegt hij in zijn Besluit - zal door deze nieuwe gedichten in het algemeen niet sterk worden gewijzigd.’ Intussen kunnen ze ons een duideliker beeld geven van de periode vóór de Zeeuwse reis. ‘Het persoonlijke komt hier veel meer tot uiting dan in haar tot heden bekende werk uit die jaren.’

[p. 109]

Museum. Jan. K.H. de Raaf bespreekt uitvoerig het proefschrift van J.C. de Haan: Studiën over de Romeinsche elementen in Hooft's niet-dramatische Poëzie. Naast te grote uitvoerigheid trof de beoordelaar een onvolledigheid op een belangrijk punt: ‘Het wetenschappelijk onderzoek van een dichter mag niet blijven staan bij de vermelding van een groote verzameling feiten in casu een reeks parallelle plaatsen, maar heeft uit die feiten een conclusie te trekken, welke getuigt van filosofisch-aesthetisch of psychologisch inzicht.’

Febr. A. Greebe beoordeelt ongunstig het boekje van Robbers over De Nederlandsche Litteratuur na 1880, vooral wegens de geringschatting van wat aan 1880 voorafging en de overschatting van de eigen tijd.

Tijdschrift voor Ned. Taal- en Letterkunde XLIII, afl. 3-4. Een belangrijk artikel van G.G. Kloeke wijst op de betekenis van Klankoverdrijving en goedbedoelde (hypercorrecte) taalvormen, die voor de taalontwikkeling te vaak onderschat wordt. De gegevens ontleent de schrijver voor een groot deel aan opmerkingen bij zijn dialektstudie. Naast de hypercorrecte spreekwijzen valt te letten op dergelijke goedbedoelde schrijfwijzen. Deze verschijnselen zijn geen toevalligheden, maar een ‘uitvloeisel van een diep-ingewortelde algemeen-menschelijke neiging, die noodzakelijkerwijze haar weerspiegeling in de taal - dat uiterst gevoelige instrument der menschelijke psyche - noet vinden.’ De sterke neiging tot hypercorrecte taalvormen openbaart zich vooral daar ‘waar milieu-menging plaats heeft, of waar de ontwikkeling met schokken gepaard gaat’, dus juist in die ‘overgangs-’ en ‘mengtalen’ van personen met tweeslachtige, gemengde of halve cultuur, die talen waarvoor de rechtgeaarde philoloog over 't algemeen als ‘onecht’ en ‘verbasterd’ eenigszins den neus heeft opgetrokken. - O. Dambre ontdekte opmerkelike punten van overeenkomst tussen J. de Harduyn's en G. Gezelle's vertaling van het ‘Dies irae’. - C.G.N. de Vooys ontdekte in het Antwerpse Plantijn-museum Een belangrijk Vlaamsch woordenboek uit de zestiende eeuw, namelik een vermeerderde uitgave van het verloren gewaande woordenboek van Joos Lambrecht. Dit Vlaamse woordenboek van 1562, vermoedelik door Kiliaen gebruikt ‘zal voortreffelik vergelijkingsmateriaal kunnen opleveren naast de sterk-Brabants ge-

[p. 110]

kleurde woordenboeken van Plantijn en Kiliaen.’ - A. Zijderveld wijst op een betekenis van het woord Gemoed (nl. verstand, rede) die in het Ned. Wdb. ontbreekt. - G.A. Brands bestrijdt Sterck's mening dat Tspel van de Christenkercke toe te schrijven zou zijn aan de Amsterdamse auteur van het Spul van sinnen van den siecke stadt. - A. Borgeld handhaaft de oude verklaring van de witten uitdoen als: de krijtstrepen van het gelag uitvegen. - De Bijdragen tot de Middelnederlandse woordgeografie en woordchronologie van C.G.N. de Vooys zijn geput uit de rijke verscheidenheid van Middelnederlandse bijbelvertalingen. In het biezonder worden de verschillende vertalingen van het Nieuwe Testament nagegaan: de oudste Zuid-Nederlandse uit de tijd van Maerlant - ook het zogenaamde Limburgse Leven van Jezus heeft waarschijnlik een Vlaamse grondslag - en de Noord-Nederlandse evangelieën-vertaling van ± 1380. Onbekend was, dat er ook nog een gelijktijdige Brabantse Evangelieën-vertaling bestaat. De andere boeken van het N.T. kennen we eveneens in tweeërlei vertaling, uit de Noordelike en uit de Zuidelike gewesten afkomstig. - A.C. Bouman polemiseert tegen J. van Mierlo in een aanvullende bijdrage over Ruusbroec en de Duitsche mystiek. - P.J. Meertens onderzoekt Een bundeltje Katholieke geschiedzangen uit de eerste jaren van de opstand, voorkomende in een Haags handschrift met rederijkersgedichten, uit Kampen afkomstig. Het eerste gedeelte is geschreven door de Kampenaar Lucas Cornelisz (± 1570); de dichter van het tweede gedeelte ‘is waarschijnlik een Noord-Hollander, of wel iemand uit Overijsel die meer of minder lange tijd in Holland heeft doorgebracht.’ Behalve een fragment van een rederijkerspel is de inhoud van het handschrift in dit artikel uitgegeven. - Fred. Lyna beschrijft een belangrijk Teruggevonden handschrift, nl. een handschrift met geestelike liederen, waarvan Acquoy het verlies betreurde, maar dat in de Brusselse bibliotheek bewaard wordt, Verschillende fragmenten en een paar gehele gedichten zijn hier afgedrukt.

Neophilologus X, afl. 2. H.G. Martin geeft het eerste gedeelte van een studie over De gevallen van Telemachus par Sybrand Feitama, waarin hij de berijming van Feitama vergelijkt met het Franse origineel. - Th. Absil meent, bij alle lof voor De Saussure's Cours de linguistique générale, dat daarin leemten zijn, vooral wat de betekenisleer en de leer van de rede betreft, en tracht die aan te vullen in een artikel Sprache und Rede. - Marie Ra-

[p. 111]

mondt toont aan, in een bijdrage Jan Luyken en Abraham a Sancta Clara, dat de Oostenrijkse prediker de Hollandse mysticus gekend moet hebben: een vertaling van zijn Menschelijk Bedrijf verscheen dan ook te Nürnberg in 1698. - C.C. Uhlenbeck bespreekt het Festschrift für W. Streitberg: Stand und Aufgaben der Sprachwissenschaft.

De Vlaamsche Gids. No. 4. De Vlaamsche Kroniek van Lode Monteyne geeft een reeks korte boekaankondigingen en beschouwingen over dichters, waarbij hij de partij kiest van de oudere generatie, zowel van Arnold Sauwen als van Karel van de Woestijne, tegen de poëzie van sommige Vlaamse jongeren.

Vlaamsche Arbeid. Jan. Lode Baekelmans herdenkt de romanschrijver Gustaaf Vermeersch († 10 Dec. 1924) met een ‘proeve eener bibliographie’ van zijn werken.

Febr. Victor J. Brunclair verwerpt in een Kroniek: De windzijde van het Vlaams ekspressionism de dadaïstiese verzen van Seuphor. - Gust. L. van Roosbroeck maakt naar aanleiding van Rimbaud's sonnet van de kleuren der klinkers algemene opmerkingen over synesthesie. - De Bibliografie brengt een reeks korte besprekingen.

Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie. Aug.-Sept. Maurits Sabbe putte uit de archieven van het Museum-Plantijn een uitvoerige bijdrage over Ysbrand Vincent en zijn Antwerpsche vrienden. Vincent de bekende kunstbroeder van Nil Volentibus, stond als papierfabrikant in betrekking tot de familie Moretus. Uit hun korrespondentie leren wij Vincent's leven in biezonderheden kennen. Aardig is b.v. zijn belangstelling in het Antwerpse toneel. - Am. Joos bespreekt, met tal van aanhalingen, Guido Gezelle als ‘zanger der zonne’.

Okt. Deze aflevering bevat eerst een Lijst der uitgeschreven prijsvragen. Karel de Flou spreekt Over Bronnen voor Toponomie, waarbij hij zowel de ‘moderne bronnen’ als ‘de oudere bronnen’ in een krities overzicht nagaat. - J. Muyldermans geeft Beschouwingen over de XVIIe en de XVIIIe eeuw in ons Vaderland, die hij telkens vastknoopt aan kunsteloze volksliedjes, die de stemming van de tijdgenoten weergeven.

[p. 112]

Nov. Am. Joos wijst op het toenemend gebruik van de met meer en meest omschreven comparatief en superlatief, vooral in de geschreven Zuid-Nederlandse taal. - Belangrijk is de bibliografiese bijdrage van A. Geerebaert: Lijst van de gedrukte Nederlandsche Vertalingen der oude Grieksche en Latijnsche Schrijvers. Deze aflevering brengt het tweede gedeelte, de Latijnse schrijvers (ruim 100 blz.), gevolgd door een uitvoerig register.

Volkskunde XXIX, afl. 3. A.H. Cornette laat een rede afdrukken over Volkskunst, waarin hij ook spreekt over volkstaal en volkslied. - Victor de Meyere vervolgt zijn Vlaamsche Sprookjes.

De Bibliotheekgids. Febr. P.N. van Eyck publiceert de Tafelrede van Prof. Dr. Albert Verwey, gehouden op de dag van zijn optreden als hoogleraar. - C.G.N. de Vooys vond op de Haagse bibliotheek in handschrift een nog onbekend Pleidooi voor het Vlaams uit de achttiende eeuw, nl. een rapport van de Oostenrijkse regeringsambtenaar G.E. Verhoeven, uitgebracht in 1780, en dus ouder dan Verlooy's Verhandeling op d'onacht der moederlyke tael in de Nederlanden, dat van 1787 dagtekent.

Boekzaal der geheele wereld. Jan. Voor dit nieuwe internationale maandschrift voor bibliografie schreef M.A.P.C. Poelhekke een bijdrage over Gezelle-Publicaties (Zantekoorn en Keurgedichten); Wiens Moens over Poëzie van onze Tijd.

Febr. Een bijdrage van Bernard Verhoeven is getiteld Hollandsche en Vlaamsche Vertelkunst: naast elkaar worden geplaatst De straat van Ina Boudier-Bakker en Het keerseken in de lanteern van Eelix Timmermans.

Germanisch-Romanische Monatsschrift. Nov.-Dez. Deze aflevering bevat twee opstellen van algemeene aard: W. Brandenstein: Uber die Annahme einer Parallelität zwischen Denken und Sprechen en Maria Emonts: Zur Technik der Psychologie in der Novelle.

C.d.V.