De Nieuwe Taalgids. Jaargang 19

[p. 59]

Uit de tijdschriften. (November-Desember).

De Gids. Nov. Het artikel Metriek van André Jolles is geschreven naar aanleiding van de Prosodie der voordrachtkunst van Balthasar Verhagen. Tegen het eerste, theoretiese gedeelte heeft de beoordelaar bezwaren, maar hij plaatst zich in dit artikel - mèt de schrijver - op prakties standpunt, en vindt dan veel te waarderen. Voornamelik behandelt hij het eigenaardige dualisme van ‘metrum en bewegingsfiguur.’ De dichter kan tweeërlei standpunt innemen: hij ‘kan van het schema uitgaan, aan het metrum een hooger waarde toekennen; hij zal dan pogen, de bewegingsfiguur zooveel mogelijk ondergeschikt te doen zijn. Ten tweede kan hij van de bewegingsfiguur uitgaan en haar van overwegend belang achten, en dan ziet hij in het schema slechts een ordenende onderlaag.’ Evenzo kan de recitator, als ‘herschepper’, twee wegen kiezen: uitgaan van het stramien of van de daarop geborduurde figuur. Beide wegen kunnen leiden tot eenzijdigheid, maar langs beide is ook de juiste middenweg te vinden. Tegenwoordig is men geneigd de soort met metriese aanleg te onderschatten: voor haar wil Jolles een goed woordje doen. De 19de-eeuwse letterkunde bevat gedichten waardoor bij leerlingen de beide richtingen tot hun recht komen: naast Gorter en Henriëtte Roland Holst staan Tollens en Staring.

De Nieuwe Gids. Nov. Met Een auteur die meer wezen dan schijn is bedoelt W. Kloos de romanschrijver J. Eigenhuis, van wie hij het laatste werk, De Horizon blinkt, bespreekt.

Des. In een artikel Boëthius en nog wat bespreekt W. Kloos de vertaling: De vertroosting der wijslegeerte, door J.W. Schotman.

Groot-Nederland. Des. Frans Coenen schrijft een In Memoriam Herman Heyermans. De doolhof der Muze, een opstel van H. Marsman, handelend ‘over den stand onzer Poëzie’, bevat

[p. 60]

een waardering van Dirk Coster's bloemlezing Nieuwe geluiden. Ondanks zijn bezwaren, toont hij zich er mee ingenomen. Aan het slot geeft hij een karakteristiek van de samensteller-inleider. - Frans Coenen publiceert zijn te Parijs gehouden lezing over De geest in de Hollandsche Letteren.

Onze Eeuw. Nov. Martien Beversluis wijdt een opstel aan De laatste poëzie, waarmee hij een reeks onlangs verschenen dichtbundels bedoelt. Zijn algemeen oordeel is ongunstig: ‘Wij leven nog midden in den chaos. Er heerscht wanorde naar den uiterlijken kant, naar den vorm, maar ook wanorde naar den geest, in de idee en in de moraal.’ Zijn verzet gaat vooral tegen de groep van het Getij en tegen Nijhoff. Bij De Mérode voelt hij een kentering, maar vooral voor Van Eyck, die zichzelf vernieuwde, vraagt hij meer waardering.

Des. Bij het staken van dit tijdschrift, werpt de redaktie Ten afscheid, een terugblik op de afgelegde weg.

Elseviers Maandschrift. Nov. H. Robbers bespreekt De Kunst van het Reizen door P.H. Ritter Jr.; J. de Wit de jongste roman, De Eenzame, van Herman de Man.

Des. H. Robbers herdenkt Herman Heyermans.

Stemmen des tijds. Nov. In de Letterkundige Kroniek bespreekt C. Tazelaar vergelijkend de laatste gebundelde kritieken van Querido (Letterkundig Leven III) en van Kloos (Inzichten en vergezichten IX), de Verzamelde taalkundige Opstellen I van C.G.N. de Vooys, een Over-Betuwsche novelle van K. Lantermans, en de Afrikaanse roman Ampie van Jochem van Bruggen.

De Beiaard. Nov. G. Brom beoordeelt het proefschrift van K.H. Boersema: Allard Pierson, eene cultuurhistorische studie. Hij noemt dit ‘misschien overladen, maar zeker onmisbaar boek de basis voor een edele gedenkzuil, die oorspronkelike denkers ooit Pierson zullen wijden. Hij verdient immers nog een nieuw beeld uit één stuk, gemodelleerd naar de verspreide trekken in deze grondig doorwerkte samenvatting, die, hoe verdienstelik en betrouwbaar ook van geleerdheid, toch met het oog op het leven wat gewoon lijkt voor een man, aan wie volstrekt niets gewoons was.’ Aan het slot verwijt hij de schrijver van dit proefschrift zijn verwaarlozing van de Katholieke literatuur.

[p. 61]

Opwaartsche Wegen. Nov. J. van Ham geeft een uitvoerige beschouwing over Felix Timmermans' De Pastoor uit den Bloeyenden Wijngaerdl, waaruit we ‘een heel andere Timmermans leren kennen dan die uit Pallieter.’ - F. Bosman is opgetogen over de roman Ampie van zijn landgenoot Jochem van Bruggen, een boek dat door ‘diepere sielkundige indringing, gevoel en humor’ een tegenhanger is van goede moderne Nederlandse kunst: door zulke geschriften zal z.i. ‘die Afrikaanse romankunst gou oor die bult kom.’

Des. Van Ham bespreekt o.a. De dominee in onze literatuur van Gerard Brom en beoordeelt De mooie taal, van H. Padberg, dat hij voor de school ongeschikt acht, ook wegens het polemies karakter, maar dat hij voor studie zeer aanbeveelt.

Vragen des tijds. Nov. Het artikel van J.J. Salverda de Grave: Litteraire kunst en wetenschap bevat overdenkingen naar aanleiding van Kalff's Inleiding tot de studie der literatuurgeschiedenis. Bij alle lof voor dit werk vindt hij er iets tweeslachtigs in, omdat Kalff ‘als middel van letterkundig begrijpen de esthetica aanbeveelt’ en ‘omdat het hem, in theorie altans, enige moeite gekost heeft partij te kiezen’ tussen esthetiese letterkundige kritiek en letterkunde als historiese wetenschap. ‘In een werkprogramma is het goed, duidelik uit te spreken dat de taak van de geschiedschrijver der letterkunde niet anders moet worden omschreven dan als: het bestuderen der werken uit het verleden in hun verband met de kunstopvattingen van hun tijd en als bouwstoffen voor de beschavingsgeschiedenis ener natie.’

Boekenschouw. Nov. J.F. Sterek gaat nog eens nauwkeurig na wat wij weten kunnen omtrent Vondel's epos ‘Constantijn’. Hij wijst o.a. op het Latijnse gedicht van Plemp, waarin hij Vondel's gedicht bewondert en prijst, op het gedicht van Barlaeus na het staken van de Oonstantijn, en op de stukken waarin Vondel Constantijn-fragmenten te pas bracht. Behalve de bekende passage uit de Heerlijkheid der Kerke rekent hij daartoe ook de aanhef van de Maeghden.

Den Gulden Winckel. Nov. Een ‘Winckelbediende’ schrijft een goed gedokumenteerd artikel over Ronsard in Nederland. -

[p. 62]

S.G. de Rouck wijdt in de rubriek Vlaamsche Schrijvers een beschouwing aan de ontwikkeling en het werk van Jozef Muls. - Gerard van Eckeren kondigt het tweede deel van Kalff's Westeuropeesche Letterkunde aan en beoordeelt de biografie die Dr. G. Kalff Jr er bij voegde, en waarin de criticus ‘iets pijnlijks’ vindt.

Des. Gerard van Eckeren schrijft over de jongste dichtbundel van J. Greshoff: De Ceder. F. Jansonius prijst de Kwattrynen van Jacob Israël de Haan; Roel Houwink de verzen Om 't hooge licht door Ben van Eijsselsteijn.

De Witte Mier. No. 9. Johan Huyts ontwikkelt ernstige bezwaren tegen de Nieuwe Geluiden van Dirk Coster, o.a. dat hij een onzuiver beeld geeft van de dichtkunst in de periode 1918-'23, wanneer hij ‘de groote, nog zingende stemmen van Boutens, Leopold, Henr. Roland Holst en Verwey verzwijgt.’ - Jan de Vries acht De Mooie Taal van H. Padberg ‘in velerlei opzicht mislukt’, vooral door ‘het blikken rinkeltuig van geleerddoenerij’ en door de eenzijdig-Katholieke strekking.

No. 10. Dit nummer is geheel gewijd aan Jan van Nijlen: men vindt er o.a. bijdragen van Karel van de Woestijne, Maurice Roulants, Jan Greshoff, Arle Delen en enige portretten.

Tijdschrift voor Taal on Letteren. Nov. Gerlach Royen geeft een beknopt verslag van het Eenentwintigste internationaal Amerikanistencongres, gevolgd door enige fragmenten uit zijn voordracht over De nominale klassificatie, waarin hij de opvattingen van oudere indogermanisten over de oorsprong van het genus nagaat, en aantoont in hoeverre verschillende hedendaagse taalgroepen geslachtsonderscheidingen handhaafden. - D.A. Stracke stelt de vraag: wie was Deken Herman uit den Reynaert? (vs. 2735). Nadat hij aangetoond heeft dat het niet Hermannus Tornacensis, uit de eerste helft van de 12de eeuw kan zijn, zoekt hij hem elders. Het vervolg van dit artikel zal de oplossing brengen. - Een bijdrage van W.H. Beuken ‘Onze lenige taal’, Hollandse studentetaal in den vreemde handelt over een zeer speciale, verduitste taalkring, nl. van Nederlandse studenten te Aken. - Onder Boekbespreking vindt men o.a. een recensie van Gerard Brom's De Dominee in de Literatuur soor P. Maximilianus, en van De Kleine Gids (J.B. Schepers en H.J. Scholten) door L.C. Michels.

[p. 63]

Vlaamsche Arbeid. Des. Onder het opschrift Het Vaderhuis te huur polemiseert Victor J. Brunclair scherp tegen de school van Karel van de Woestijne, voortgekomen uit de Van nu en Straks-richting. Daartegenover stelt hij de jong-Vlaamse poëzie, waarvan ‘een diepe religiositeit de grondtoon is’, en die ‘de ethiese zending onzer dichterschap maatschappelik en staatkundig omzet door de daad.’

Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie. April. Een voordracht van G. Segers is getiteld: Lichtstralen uit Vondels Werk.

Mei. Deze aflevering bevat de Verslagen der Keurraden over de ingekomen, antwoorden op een viertal uitgeschreven prijsvragen, nl. een Gents Idioticon, een studie over Klank- en vormleer van het Brussels dialekt, een vakwoordenlijst van de Zeevisserij en een lijst van Nederlandse plantnamen.

Junie. A. Carnoy bestudeerde De oudste riviernamen van het Vlaamsche Land. - A. Geerebaert geeft van zijn met grote zorg bewerkte, zeer uitvoerige Lijst van de gedrukte Nederlandsche Vertalingen der oude Grieksche en Latijnsche Schrijvers het eerste gedeelte, handelende over de vertalingen uit het Grieks, in alfabetiese volgorde (88 blz.), een belangrijke bibliografiese grondslag voor allerlei onderzoekingen.

Julie. Op de plechtige jaarvergadering hield de Bestuurder J. Mansion een inleidende rede: Hoe heetten onze vrouwen in het verleden, met aardige opmerkingen over de oorsprong van de Oud-Germaanse vrouwennamen. - Daarop volgt een verslag van de voordracht van Herman Teirlinck: Over het Wezen van de Dramatiek, waarin hij zijn denkbeelden, ontwikkelt over de gezondmaking van de hedendaagse ‘zieke, onder veel misverstanden verstikte Dramatiek.’ - J. Jacobs bespreekt Het Onderwijs in de geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde in de hoogere humanioraklassen.

Leuveusche Bijdragen XVI, afl. 3-4. A.H. Krappe ontleende aan een Latijns leven van de Maastrichtse bisschop Joannes Agnus (7de eeuw) A. Flemish legend of the Ploughman King. - J. Lindemans behandelt onder Toponymica het woord Meersch in een lange reeks eigennamen. - L. Reypens heeft Het oude Ruusbroec-portret teruggevonden en een Ruusbroec-gravure naar Van Diepenbeek ontdekt. Dit 16de-eeuwse schilderijtje, bij het

[p. 64]

artikel gereproduceerd, is waarschijnlik naar een veel ouder miniatuur gekopieerd. - A. Burssens schrijft beknopt over de Verhouding van de Nederlandse Sterfboeken (Den Haag) tot L'art de bien mourir (Brugge).

Tydskrif vir Wetenskap en Kuns III, afl. 2. De redaksie herdenkt met weemoed Professor J. Kamp van Potchefstroom, geboren Hollander, maar die ‘hom so volkome vereenselvig met die Afrikaanse gedagte.’ - A.C. Bouman en E.C. Pienaar maken Prinsipiële opmerkinge oor 'n Afrikaanse spraakkuns, naar aanleiding van de kritiek die Dr. Bosman op hun werk oefende. - D.F. Malherbe besluit zijn opstel over Het Afrikaans, waarin hij Hesseling's jongste werk krities beschouwt.

Mededeelingen der Kon. Aead. van Wetenschappen Afd. Letterkunde, deel 57 A No. 3. Een bijdrage van J.P.B. de Josselin de Jong over Het Nogerhollandsch van St. Thomas en St. Jan brengt een aanvulling van de vroegere studieën over dit onderwerp door Hesseling. Blijkens het foneties en morfologies afslijtingsproces is deze taal onherroepelik ten ondergang gedoemd.

Elfde jaarverslag van het Vondel-Museum. J.F.M. Sterck publiceert Latijnsche Gedichten van Cornelis Gysbertsz Plemp van of betreffende Joost van den Vondel (1625-1638), die ‘een geheel nieuw inzicht geven op de verhouding des dichters tot zijn oude vriend Plemp’.

Museum. Des. G. Engels beoordeelt - in aansluiting bij zijn kritiek op de 2de druk in ons tijdschrift (IV, 140) - de derde druk van Stoett's Middelnederlandsche Syntaxis. Naast waardering voor de vele verbeteringen, maakt hij enkele nieuwe kritiese opmerkingen.

De Bibliotheekgids. Nov. W.M. geeft een artikel over L. van Deyssel's gedenkschriften.

C.d.V.