De Nieuwe Taalgids. Jaargang 18

Uit de tijdschriften. (Julie-Augustus).

De Nieuwe Gids. Aug. J.B. Schepers geeft in een artikel Terug ran een dwaalspoor een geheel andere voorstelling van Bredero's laatste levensjaren dan de gangbare. Hij acht het waarschijnlik dat de bekende brief aan M. S(tockmans) niet in 1618, maar in de eerste dagen van 1617 geschreven is, omdat de begrafenis te Haarlem, waarover gesproken wordt, die van de schilder Hendrik Goltzius geweest zal zijn. Dan is het gedicht ‘Oogen vol Majesteyt’ niet zijn ‘zwanezang’ geweest, en het bewuste avontuur op het ijs niet de oorzaak van zijn dood. Tegelijk zou daaruit volgen dat hij - mogelik door bemiddeling van Badens - met de Haarlemse schilders in vriendschappelike betrekking gestaan heeft.

Onze Eeuw. Aug. Nieuws over den oorsprong der boekdrukkunst? vraagt Fr. Kossmann, naar aanleiding van de publicaties van G. Zedler en van P. Bausch (1923). Het antwoord is: wellicht geen werkelijk nieuws, maar wel belangstelling en voortgang in het onderzoek van de eerste, vooral ook van de oudste Nederlandsche drukwerken.

Stemmen des tijds. Julie. In een artikel over Calvinisme en tooneelkunst wijst S. Eringa op ‘het merkwaardige feit, dat de Calvinisten de grondleggers zijn geweest der Christelijke tragedie,

[p. 269]

die, met name in Frankrijk en Nederland, met Corneille, Racine en Vondel, zulk een verrassende hoogte bereikte.’ De Reformatie ‘heeft aan het traditioneele (kerkelijke) drama voorgoed den nekslag toegebracht. Beza opent, met zijn Abraham Sacrifiant (1548) de rij van het drama in Calvinistiese geest; Des Masures volgt zijn voorbeeld met David combatant, David triomfant. David fugitif (1566). Ook het werk van Roomse dichters als Garnier en Racine is even Christelik als Samson Agonistes van Milton.’ ‘Ook op Vondel is de Calvinistische gedachte niet zonder invloed gebleven.’ Zijn Lucifer werd door gereformeerde predikanten veroordeeld, maar ‘het voorbeeld van Beza en Louis des Masures moge hier tot matiging stemmen.’ De studie besluit: ‘Niet op het terrein van het blijspel, dat maar al te dikwijls aan den Calvinistischen levensernst te kort doet, maar op het gebied van het drama, dat het beste van de komedie, karakterbeelding en zedenschildering, niet de pathetische schoonheid der tragedie vereenigt, ligt de kracht van het Calvinistische scheppingsvermogen.’

Aug. P.J. Molenaar herdenkt bij de zestigste verjaardag van Lodewijk van Deyssel de verdiensten van deze ‘onze eerste prozaschrijver.’ - W. Leendertz vindt in het proefschrift van K.H. Boersema aanleiding tot een artikel over Allard Pierson: dat deze schrijver na zijn dood zo weinig gelezen wordt, verklaart hij uit het feit dat Pierson, in zijn agnosticisme, ons ‘eigenlijk niets blijvends geschonken heeft.’ - C. Tazelaar behandelt in de Literaire Kroniek een reeks nieuwe romans, o.a. van Antoon Thiry en van Scharten-Antink.

Groot Nederland. Julie. P.L. van Eck Jr. geeft 't Een-en-ander over en uit Coornhert's Zede-kunst, om aan te tonen hoe zeer dit werk een ‘taalmonument’ is: daaruit laat hij ‘karakteristieke details’ zien, in een reeks aanhalingen. - Frans Coenen bespreekt o.a. de roman Jenny Heysten van Jo van Ammers-Kuller.

Aug. Uitvoerig beoordeelt Jan Walch de beide delen over Het drama en het tooneel in hun ontwikkeling van L. Simons, onder het opschrift Populaire tooneelgeschiedenis. De criticus vindt meer te laken dan te prijzen: hij verwijt de schrijver dat hij zijn stof niet genoeg objectief-histories behandelt, dat hij er te weinig vertrouwd mee is, dat de rangschikking te wensen laat, en dat de bewerking lijdt ‘aan een groote on-; ja anti-wetenschappelijke slordigheid.’ Daartegenover staan aardige

[p. 270]

opmerkingen en met liefde bewerkte gedeelten, als het Engelse spel van de 16^de en 17^de eeuw.

Elseviers Maandschrift. Julie. H. Robbers herdenkt C.S. Adama van Scheltema. - D. Th. Jaarsma heeft grote verwachtingen van het talent van Margot Vos, de dichteres van De Nieuwe Lent.

Aug. P.H. Ritter Jr. karakteriseert De stijl van Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman, evenals hij vroeger die van Dr. Kuyper en van enige letterkundigen ontleedde, in verband met hun persoonlikheid. - H. Robbers bespreekt twee prozabundels van R.N. Roland Holst, de schilder-schrijver; C.E. beoordeelt de roman Van haar luister beroofd, door Johan de Meester.

De Witte Mier. Julie. Bernard Verhoeven kondigt onder de titel Guido Gezelle voor de Geloovigen, een drietal boekjes aan, waarin Guido Gezelle's verzen ‘versneden zijn tot devotie-boekjes voor het volk.’ Toch acht hij dit geen miskenning van Gezelle's dichterschap, want ‘was Gezelle moralist, dan was de moraal de adem zelf van zijn ziel.’

De Stem. Julie-Aug. Urbain van der Voorde begint een studie over de dichter Guido Gezelle, in wie ‘de latente krachten der middeleeuwen krachtig ontwaakten.’ In een Aanteekening, geschreven naar aanleiding van Schaduw der Vleugelen van Karel van den Oever, beschuldigt hij deze dichter van ‘een kwajongensachtig meedoen met den grooten hoop’, ten gevolge van ‘moderne maanziekte.’ - De Inleiding tot de nieuwe Nederlandsche Dichtkunst van Dirk Coster is bestemd voor een bundel Nieuwe Geluiden, ‘een keuze uit de poëzie van na den oorlog’, die de schrijver weldra, zal uitgeven.

Studiën, tijdschrift voor godsdienst, wetenschap en letteren. Julie. A. Reichling behandelt Het Platonische denken bij P.C. Boutens. ‘Een der kernpunten van Plato's systeem, zijn liefdeen schoonheidsleer, ligt ten grondslag aan Boutens' levensinzicht.’ - ‘Met de kennis van Plato wordt het inzicht in Boutens' verzen verkregen, zonder dit moeten zij velen een raadsel schijnen of hoogstens: een mooie zeepbel.’

Aug. A. Reichling vervolgt zijn studie over Het Platonische denken bij P.C. Boutens. Hij toont aan dat ‘Boutens aan Plato's liefdebeschouwing een eigen wending gegeven heeft’, en gaat

[p. 271]

dan de ‘geleidelijke gradatie in Boutens’ liefdebegrip na, van zijn Verzen en Stemmen tot de Zomerwolken (1922).

De Communistische Gids. Junie. Tegenover de lof die de vroeg-gestorven dichter Adama van Scheltema te beurt viel, stelt J.A.N. Knuttel een vinnige afbrekende beoordeling in zijn artikel De dichter Adama van Scheltema.

Opwaartsche wegen. Julie. In het Afrikaans vertelt G. Dekker Iets over Totius, die zich waardig aansluit bij de lange rij religieuse dichters die onze letterkunde kent, als ‘'n digter van visionêre siening en tegelyk 'n tere mistikus; die Afrikaanse da Costa en Gezelle verenig.’ Hij volgt de ontwikkeling van Totius in zijn verschillende bundels.

Aug. V.D. herdenkt Jacob Israël de Haan. In de rubriek Boekbespreking sluit Van Ham zich aan bij het afbrekend oordeel dat Opstelten velde over Lansberg's Vondeluitgaven (Lyceum-Herdrukken).

Opgang. Julie. Biem Visser schrijft met veel waardering over de Vlaamse dichteres Alice Nahon, die door haar bundeltjes Vondelingskens en Op zachte vooizekens velen bekoorde.

Museum. Julie. W. de Vries beoordeelt uitvoerig het proefschrift van F.G. Schuringa over Het Dialekt van de Veenkoloniën, en geeft daarbij een lange reeks ‘aanvullingen en verbeteringen voor een gehoopte herdruk.’

Het Boek. Junie-Julie. O. Dambre geeft een uitvoerige Bibliographie van de werken van Justus de Harduijn; H. Logeman doet hetzelfde voor de Nederlandse Holbergvertalingen en bewerkingen. Beide artikels zijn geïllustreerd.

Verslagen en Mededeelingen der Kon. Vlaamsche Academie. Febr. J. Jacobs vervolgt zijn, statisties opgezette, studie Over de regeering der voorzetsels in Mnl. teksten. - Al. Walgrave hield een lezing Over Hugo Verriest.

Leuvensche Bijdragen XVI, afl. 1-2. J. Lindemans (Topo-nymica) behandelt de betekenisontwikkeling van het woord Driesch - Robert Foncke wijst op een beknopte redaktie van

[p. 272]

Het exempel van den Ondankbaren Zoon. - L. Grootaers bespreekt Quelques emprunts entre patois flamands et wallons. - Belangrijk is het artikel van dezelfde schrijver over De namen van de roode aalbes ‘ribes rubrum’ in Zuid-Nederland, toegelicht met een kaart, omdat dit een voorproeve is van de uitkomsten die het nieuwe dialektonderzoek zal opleveren. Tevens is hier een inleiding gegeven over de bewerking der Zuid-Nederlandse taalkaarten, ontworpen door Grootaers en Kloeke, die voortaan een stevige grondslag en een noodzakelike eenheid zullen geven aan de breed opgezette dialektstudie.

Tydskrif vir Wetenskap en Kuns III, afl. 1. Uitvoerig beoordeelt D.B. Bosman de Afrikaanse Spraakkuns van Bouman en Pienaar, die hem niet in alle opzichten bevredigt. Zijn bezwaar is ‘die hibriediese webenschaplike karakter’: naast nieuwe inzichten vindt hij ‘'n massa traditionele ballas’ en onnodige ‘klassieke geleerdheid.’ De ‘sinsleer’ prijst bij als het beste gedeelte. Ook bij de onderdelen geeft hij een reeks kanttekeningen - D.F. Malherbe beoordeelt Hesseling's boek over Het Afrikaans. Ondanks zijn waardering voor dit werk, kan hij zich met de konklusies niet geheel verenigen.

Germanisch-Romanische Monatsschrift. Mei-Junie. J. Forch-hammer, schrijver van Die Grundlage der Phonetik doet op grond van de daarin ontwikkelde beginselen, een voorstel om een Weltalphabet und Weltlantschrift tot stand te brengen. Hij hoopt dat zijn tekens instemming zullen vinden, en aanleiding zullen geven tot een ‘Weltschriftverein.’

C.d.V.